Matera wara Valletta

Is-sena 2018 kienet waħda ta’ glorja għall-belt kapitali tagħna għaliex matulha din kienet waħda miż-żewġt ibliet kapitali Ewropej tal-Kultura, titlu jew aħjar unur li mhux kull belt tista’ tiftaħar li xi darba tkun ġarret. Issa li din is-sena waslet fi tmiemha, dan it-titlu sejjer jgħaddi lil żewġt ibliet oħra, Plovdiv fil-Bulgarija u Matera fir-reġjun tal-Basilicata l-Italja. Billi Matera hija post qrib ta’ pajjiżna, bosta minna għandna mnejn xi darba jew oħra żorniha u għalhekk jixraq nagħtu ftit tagħrif dwarha.

Il-Basilicata

Matera

Aħna dejjem inħarsu lejn l-Italja bħala żarbuna tat-tromba. Allura nistgħu ngħidu li l-Basilicata tiġi fin-naħa tal-għaksa. Dan huwa r-reġjun li jifred il-Calabria minn Campania u huwa wkoll ir-reġjun li minbarra li jmiss ma’ dawn iż-żewġ reġjuni jmiss ukoll mal-Puglia. Il-Capoluogo, speċi tal-kapitali tar-reġjun hija l-belt ta’ Potenza. L isem antik ta’ dan ir-reġjun kien Lukanja u fil-fatt in-nies tal-Basilicata għadhom jissejħu Lukani u mhux Bażilikati. Bażilikati ma teżistix. L-isem Basilicata ġej mill-Grieg Basilikos, għat-titlu tal-Imperatur Biżantin li kien imexxi l-post bejn is-sekli IX u XI. Xi storiċi oħrajn isostnu li l-isem ġej mill-Bażilika ta’ Acerenza li fil-medju evu kellha qawwa ġuridika fuq il-post.

Matera

Bejn l-1663  u l-1806 Matera kienet il-kapitali tal-Basilicata. Din il-belt ilha abitata madwar tnax il-elf sena u qatt ma ġiet diżabitata biex b’hekk saret waħda mill-eqdem bliet fid-dinja li ilhom jgħixu nies fiha kontinwament. Xi drabi n-nies żdiedet u drabi oħra naqset iżda ma kien hemm qatt li dan il-post kien abbandunat mill-bnedmin.

Matera saret l-aktar attrazzjoni turistika tar-reġjun u aktarax li dawk li jissejħu Sassi di Matera huwa post magħruf mad-dinja kollha għal bosta raġunijiet. Is-sassi huma għerien li nbiddlu fi djar. Biex nifhmu ftit ngħidu li dawn huma bħal dawk li nsejħulhom għarukaża li għandna fil-Mellieħa. Aktarx li dawn huma l-ewwel abitazzjonijet tal-bniedem li nsibu fl-art li llum insejħu Italja. Sa wara t-tieni gwerra dinjija kien hemm bosta persuni jgħixu f’dawn l-għerien imma mis-snin ħamsin il-gvern Taljan beda jagħti djar diċenti lir-residenti tas-sassi, li wara kollox kienu joqgħodu f’sempliċi għar nieqes mill-kumditajiet kollha. Mhux kulħadd kien telaq minn dawn l-għerien u sal-lum għadna nsibu xi abitanti fihom, imma mhux fil-faqar li kienu qabel. Dan il-post illum huwa meqjus mill-Unesco bħala wirt universali tal-bniedem.

Din il-belt aktarx li hija l-aktar waħda f’dan ir-reġjun li tiġbed lejha turisti għaliex hija unika fid-dehra li toffri u biex ngħidu d-dritt, il-poplu tal-belt huwa kburi b’din id-dehra.

Ambjent uniku

Xena mill-film Passion of the Christ miġbud f'Matera

L-ambjent ta’ parti minn din il-belt huwa uniku u ladarba żżur il-belt faċli tistħajlek tlajt fuq il-magna taż-żmien u mort daqs elfejn sena ilu. Tistħajlek qed iżżur xi post fil-Palestina fi żmien Kristu.

Kien għalhekk li dan il-post intgħażel biex fih jinġibdu għadd ta’ films reliġjużi għax l-ambjent u x-xeni li joffri ma ssibhomx kullimkien. Pier Paolo Pasolini ġibed il-film tiegħu dwar l-Evanġelju ta’ San Mattew f’dan il-post. Mel Gibson għamel bħalu u uża lil Matera bħala set għall-film tiegħu The Passion of the Christ. Il-film bibliku Amerikan The Young Messiah ukoll kien miġbud hawn kif ukoll il-verżjoni tal 2016 tal-film Ben Hur. Dawn huma ftit mill-films li nġibdu f’dan il-post li ma ssibx bħalu malajr.

Bini ieħor

Żjara sa Matera ma tillimitax ruħha għal dawk li jissejħu s-Sassi imma hemm aktar x’wieħed jara. Il-Katidral iddedikat lil Santa Marija  della Bruna u Sant’ Ewstaki imur lura madwar tmien mitt sena. Dan il-bini huwa l-aktar punt għoli tal-belt u wieħed ma jistax ma jarahx.  Matera għandha żewġ knejjes iddedikati lil San Pietru li wkoll huma ta’ valur storiku u mhxu ta’ min ma jżurhomx ladarba jkun hemm: San Pietro Caveoso u San Pietro Barisano. Żewġ knejjes oħra tal-post huma dik ta’ San Ġwann Battista u dik ta’ Santu Wistin. Hemm ukoll il-Kastell Tramonto. Dan ma jissejjaħx hekk għal inżul ix-xemx imma għal kunjom il-konti li bnieh.

Ġemellaġġi

Din il-belt għandha ġemellaġġi ma’ bosta bliet oħra. Il-belt ta’ Vigevavo fl-Italja stess hija ġemellata ma’ Matera. Din il-belt tinsab fil-Lombardija.  Ġemellaġġ ieħor huwa mal-belt ta’ Cartagena fil-Kolombja. Il-belt ta’ Petra fil-Ġordan li għandha xebh ma’ Matera hija wkoll ġemellata mal-post.  Il-belt ta’ Oulunsalo fil-Finlandja wkoll hija ġemellata ma’ Matera u fl-aħħar nett il-belt ta’ Tom Rivers fi New Jersey l-Istati Uniti wkoll hija belt tewmija ma’ dan il-post.

Fid 19 ta’ dan ix-xahar din il-belt sejra tinawgura s-sena ta’ kultura Ewropeja li jmiss bħala waħda mill-kapitali. Belt Ewropeja qrib ta’ artna li ta’ min iżurha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 12 ta' Jananr 2019