San Paolo Fuori le Mura

F’dawn il-jiem fejn pajjiżna jiċċelebra l-festa tal-wasla ta’ San Pawl f’artna, nixtieq naqsam magħkom xi tagħrif dwar waħda mill- Bażiliċi Papali li bħala titular għanda lil San Pawl. Qiegħed nirreferi għal San Paolo Furi le Mura f’Ruma. Hija it-tieni l-akbar Bażilika Papali wara dik ta’ San Pietru fil-Vatikan. Tinsab fuq Via Ostiense, fuq ix-xatt tax-xmara Tevere, madwar żewġ kilometri bogħod mis-swar li l-Imperatur Awreljanu kien bena madwar il-belt ta’ Ruma bejn is-snin 270 u 275 sabiex iħarsu l-belt mill-attakki tal-barbari. Minn hawn ħadet isimha din il-Bażilika, fuori le mura tfisser il barra mis-swar tal-belt.  Hawnhekk tradizzjonalment huwa l-post fejn kien jinstab il-qabar tal-Appostlu San Pawl. Fil-fatt din il-knisja tinstab madwar tliet kilometri bogħod mill-kumpless ta’ knejjes imsejjaħ Tre Fontane, il-post fejn il-qaddis kien sofra l-martirju. Il-qabar tal-Appostlu jinstab sewwasew taħt l-altar  Papali fil-Bażilika. Għal din ir-raġuni, matul is-sekli, hawn dejjem kien post ta’ pellegrinaġġ. Sa mis-seklu VII il-qabar tal-Appostlu kien fdati lill-patrijiet Benedittini tal-Abazija li jmiss mal-Bażilika ta’ San Pawl.  

Knejjes

Qabel ma nbniet l-ewwel knisja f’dan il-post konna nsibu ċimiterju li kien jintuża bejn l-ewwel u t-tielet seklu wara Kristu. Fiċ-ċimiterju kienu jinstabu bosta oqbra u mawsolej. Bħalma ġara fil-każ tal-Appostlu Pietru hekk ġara fuq il-qabar ta’ Pawlu. Hawn ukoll dlonk wara l-martirju sar post ta’ devozzjoni kbira mill-ewwel Insara ta’ Ruma. Fuq il-qabar inbena monument żgħir. Il-post fejn indifen Pawlu kien sar wieħed devozzjonali ħafna u għalhekk L-Imperatur Kostantinu bena knisja fil-post. Din kienet ikkonsagrata fis-sena 324.

Il-Bażilika li kien bena Kostantinu biż-żmien saret ċkejkna wisq biex taqdi l-ħtiġijiet tal-pellegrini li bdew iżuru dan il-post. Għalhekk dik twaqqgħet u fis-sena 390 u minflokha bdiet tinbena oħra. Matul il-lejl tal-15 ta’ Lulju tas-sena 1823 nar kbir ħakem lil din il-Bażilika. Dan in-nar  qered tista’ tgħid din il-knisja għal kollox. Bosta opri nqerdu, imma fortunatament it-tribuna, il-gandlier tal-blandun u l-apside ħelsuha ħafif.

Tinbena mill-ġdid

Fl-1825 il-Papa Ljun XII kiteb l-enċiklika Ad plurimas u fiha ħeġġeġ lill-isqfijiet sabiex jagħmlu ġabra mingħand il-fidili bl-iskop li tinbena mill-ġdid il-Bażilika ta’ San Pawl. L-appell tal-Papa intlaqa’ tajjeb ħafna u bdew jaslu flus kbar mingħand l-Insara tad-dinja kollha. Fost id-dinjitarji li taw sehemhom għall-bini mill-ġdid ta’ din il-knisja insibu r-Re Karlu Feliċ ta’ Sardenja, ir-Re Karlu X ta’ Franza, ir-Re l-ġdid, Franġisku I tar-Renju ta’ Napli u Sqallija kif ukoll il-Kżar Nikola I tar-Russja u Ibraħim Pascia Viċire tal-Eġittu.  Is-sena ta’ wara nbeda ix-xogħol tal-bini mill-ġdid tal-bażilika li baqa’ sejjer sal-1874. Fit-23 ta’ April, 1891 splodiet il-fabbrika tal-polvri Forte Portuense li kienet tinsab fil-qrib. Bl-isplużżjoni tkisser il-ħġieġ ikkulurit u ddisinjat tat-twieqi li kien sar fl-1830. Minflok il-ħġieġ wara tqiegħdu folji rqaq tal-alabastru li kienu ingħataw mir-Re Fuad tal-Eġittu. Fl-1928 tlesta l-kjostru meraviljuż li hemm quddiem il-knisja. Fl-2006 sar xogħol biex il-qabar tal-Appostlu Pawlu  biex dan ikun jista’ jidher minn dawk li jżuru l-Bażilika.

Barra u ġewwa

Hekk kif wieħed jidħol mill-kjostru ffurmat minn 150 kolonna li jinsab quddiem il-Bażilika jara statwa fin-nofs. Bla dubju din hija statwa ta’ San Pawl. Il-Bażilika minn ġewwa fiha ħames navati u għandha forma ta’ salib Latin. In-navati huma mifrudin minn kolonni kbar tal-granit. Fil-faxxa ta’ fuq il-kolonni nsibu l-kwadri tal-papiet kollha maħduma fil-mużajk. Dawn il-kwadri jduru mal-knisja kollhau huma waħda mill-attrazzjonijiet tal-bażilika. Fil-korsija tan-nofs bejn it-twieqi nsibu 36 pittura li tirrapreżenta siltiet mill-ħajja ta’ San Pawl. L-ewwel pittura fuq in-naħa tal-lemin tal-altar papali turi l-miraklu tal-lifgħa li l-Appostlu wettaq f’pajjiżna.  Bejn il-parti fejn joqgħodu n-nies u l-parti fejn hemm l-altar insibu dak li jissejjaħ l-ark ta’ Galla Palcida. Fuq dan l-ark naraw mużajk ta’ Kristu u s-simboli tal-erba’ Evanġelisti filwaqt li taħthom naraw l-24 raġel għaref. Taħt nett naraw xbiehat ta’ San Pietru u San Pawl. Dan il-mużajk sar bejn l-1731 u l-1740. Wara l-ħruq tal-1823 kien irrestawrat. Fuq wara tal-altar naraw l-apside, xogħol fil-mużajk ukoll. Fiha naraw lil Kristu fin-nofs bil-ktieb tal-Evanġelju miftuħ f’idu filwaqt li maġenbu hemm il-qaddisin Pieru u Pawlu u Andrija u Luqa. Taħt jidhru l-appostli kif ukoll żewġ anġli u s-salib.  F’din il-Bażilika hemm midfunin żewġ papiet, il-Papa San Feliċ III u l-Papa Ġwanni XIII.

Hemm ukoll mużew u sala b’bosta kwadri ta’ artisti varji. Hemm ukoll il-monasteru tal-patrijiet Benedittini li ilu mwaqqaf mijiet kbar ta’ snin. Minkejja li din il-bażilika mhix fiċ-ċentru sewwa ta’ Ruma, ta’ min iżurha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 8 ta' Frar 2020