It-tieni parti
Wara li l-ġimgħa l-oħra tkelimmna
dwar ix-s-simbolu tas-salib u l-oriġini tiegħu. Semmejna kif beda jidher dan
is-sinjal u kif minn salib bdejna naraw il-kurċifiss, is-salib bil-ġisem ta’ Kristu
fuqu. Kif daħal fl-arti madwar id-dinja kollha. illum inkomplu naraw aktar
tagħrif dwar dan is-sinjal tant mifrux fid-dinja Kattolika.
Artisti
Minn issa ’l quddiem nistgħu
nibdew insemmu lista ta’ artisti li pittru l-kurċifiss, imma nsemmu biss dawk
l-aktar famużi. Bejn l-1304 u l-1306, Giotto pitter il-kappella mgħarufa bħala
Cappella degli Scrovegni, ġewwa Padova u fost pittura oħra nsibu l-Kristu
msallab. Il-beatu Angelico wkoll ħallielna xbiehat ta’ Kristu fuq is-salib.
Fil-mużew San Marco ta’ Firenza dan id-Dumnikan għandu l-pittura tal-kurċifiss
u pittura oħra ta’ Kristu fuq is-salib qiegħed jiġi minfud bil-lanza, li saru
bejn l-1337 u l-1346. Fis-sekli ħmistax u sittax insibu bosta artisti minn
madwar l-Ewropa li ħadmu fuq din ix-xena u ħallewlna opri kbar li juru l-kurċifiss.
Mathias Grünewald, Paolo Uccello, Maestro von Sigmaringen, Quentin
Massys, Andrea Mantegna, Rembrandt, Robert Campin, Van Eyck, Hans Pleydenwurff,
Johann Koerbecke, Hans von Tübingen, Albrecht Dürer, Albrecht
Altdorfer, Mathias Grünewald, Francesco del Cossa, Luca Signorelli u
oħrajn.
Aktar tard komplejna ngawdu opri
oħrajn dwar din ix-xena bħal Kristu fuq is-salib ta’ Francisco de Goya tas-sena
1780 u li llum insibuha ġewwa l-mużew del Prado f’Madrid. Opra famuża ta’
żmienna hija l-kurċifiss ta’ Salvador Dali tal-1951 u li tinsab fil-gallerija
tal-arti fi Glasgow.
Kurċifissi magħrufa
Ma nistgħux nitkellmu dwar il-kurċifissi u ma nsemmux is-salib magħruf
bħala ta’ San Damjan. Dan il-kurċifiss li nsibu ġewwa l-knisja ta’ Santa Kjara
f’Assisi huwa dak il-kurċifiss li quddiemu kien qiegħed jitlob San Franġisk
meta semgħu jgħidlu biex jibni mill-ġdid il-Knisja. Huwa salib li l-istil
tiegħu kien komuni ħafna ġewwa l-Umbrija fis-seklu XII. Il-kurċifiss li llum
insibu fil-knisja ta’ San Damjan f’Assisi huwa replika ta’ dan il-kurċifiss
tant għażiż mal-Franġiskani. Tajjeb li insemmu wkoll kurċifiss ieħor li għandu
rabta ma’ qaddis kbir ieħor. Ġewwa l-Bażilika ta’ San Domenico Maggiore
fil-belt ta’ Napli nsibu l-kappella tal-Kuċifiss. Il-kurċifiss li hemm fiha
llum huwa riproduzzjoni tal-kurċifiss antik tas-seklu XIII li skont
it-tradizzjoni jingħad li waqt li San Tumas ta’ Akwinu kien qiegħed jitlob
quddiemu tkellem u qallu: Tumas, ktibt tajjeb ħafna dwari. Xi trid nagħtik?
Il-qaddis dlonk wieġbu: Xejn ħliefek, Mulej!
Kurċifissi skolpiti
Semmejna hawnhekk kurċifissi
mpittrin u għalhekk jixraq nagħtu ħarsa lejn xi kurċifissi skolpiti li huma
famużi. Fil-knisja tas-Salib Imqaddes ġewwa Firenze nsibu l-kurċifiss imnaqqax
fl-injam maħdum minn Donatello. Aktarx li nħadem bejn l-1406 u l-1408. Ġewwa
l-istess belt, fil-Knisja ta’ Santa Maria Novella nsibu kurċifiss tal-injam
minqux bejn l-1410 u l-1415 minn Brunelleschi. Ta’ min jgħid li din hija l-opra
waħdanija ta’ dan l-artit li nafu biha li hija minquxha fl-injam. Nerġgħu
nsemmu lil Donatello. Bejn l-1444 u l-1447 dan l-artist għamel il-kurċifiss ta’
fuq l-altar maġġur li hemm fil-bażilika ta’ Sant’ Antnin ġewwa Padova. Dan huwa
xogħol fil-bronż. Miżmum fis-sagristija tal-Bażilka tal-Ispirtu s-Santu mill-ġdid
f’Firenze nsibu kurċifiss tal-injam maħdum mimm Michelangelo Buonarroti li sar
għall-ħabta tal-1493. Dan huwa xogħol rari għax dan l-artist kien jippreferi
jiskolpi l-irħam milli l-injam. Xogħol ieħor ta’ dan l-artist kbir huwa
l-kurċifiss imsejjaħ ta’ Tiglio. Dan huwa kurċifiss żgħir tal-injam
għad-devozzjoni privata. Illum jinstab fl-ambaxxata Taljana għas-Santa Sede
f’Ruma sewwa sew fil-kamra tad-deputati.
F'pajjiżna
Minkejja li l-parti l-kbira ta’
dawn il-kurċifissi li semmejna jnsabu l-Italja, ma jfissirx li ma nsibux
kurċifissi oħrajn magħrufin u devoti. Ma hemmx għalfejn immorru bogħod minn
xtutna, f’Malta għandna l-kurċifiss ta’ Ġieżu. Dan huwa xogħol fl-injam
attribwit lil Frate Umile minn Palermo u li nġieb Malta għall-ħabta tal-1630.
Sa minn dak iż-żmien dan il-kurċifiss qajjem devozzjoni kbira lejh, liema
devozzjoni għadha teżisti sal-lum. Dan il-kurċifiss nistgħu ngħidu li huwa
l-kurċifiss l-aktar magħruf f’art twelidna. Ma nistgħux inħallu barra il-bosta
kurċifissi tal-Vara l-kbira ta’ xi wħud mill-purċissjonijiet tal-Ġimgħa
l-Kbira, liema kurċifissi huma tabilħaqq devozzjonali. Ma nistgħux ma nsemmux
il-kurċifiss tal-vara l-kbira tal-Belt Valletta u dak tal-vara l-kbira ta’ Ħal
Qormi fost tant oħrajn.
Dak li kien saħta, dak li kien
bluha, dak li kien tkexkix, dak li kien mistmerr illum sar simbolu mill-aktar
mifrux madwar id-dinja kollha. Salib, sempliċi salib li kien il-ħsieb ta’ bosta
opri tal-arti mill-aqwa artisti mondjali. Kristu msammar ma’ salib sar
is-simbolu tas-salvazzjoni rigward il-fidi u sar tema popolari u devozzjonali
fejn tidħol l-arti. Mhux ta’ b’xejn l-akbar artisti inkludew il-kurċifiss
fix-xogħol tagħhom.
Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 9 ta' April 2022
Nessun commento:
Posta un commento