Santa Caterina a Magnanapoli

 

Darba meta kont għadni ngħix Ruma, darba waħda kont għaddej minn quddiem knisja li spiss kont naraha minn barra imma qatt ma kont sibtha miftuħa. Dakinhar rajt il-bieb miftuħ u għalhekk dħalt biex nagħti titwila. Hija l-knisja li tissejjaħ Santa Caterina a Magnanapoli. L-ewwel ma laqatni kien kartellun fuq ġewwa tal-knisja li fuqu kien hemm stampa tal-istatwa ta’ San Pawl tal-Belt Valletta. Il-kurżità aktar kibret ġewwa fija. X’kien qed jagħmel dak ir-ritratt b’tant prominenza hekk kif tidħol f’din il-knisja? Ngħidilkom jew aħjar tindunaw waħedkom aktar ’l isfel. It-tieni ħaġa li baqgħet imwaħħla f’moħħi kienet li dak il-ħin li dħalt fil-knsija kien hemm quddiesa li kieent qed tiġi mqaddsa minn żewġ saċerdoti u kien hemm persuna waħda biss tisma’ l-quddiesa. Fhimt xi jfisser meta ngħidu More chiefs than Indians!

Fejn?

Semmejtilkom din il-knisja imma ma għidx fejn qegħda sewwa. Hekk kif tintemm Via Nazionale insibu fetħa bl-isem Largo Magnanapoli. Aktarx li dan l-isem ġej minn Magnus Neapolitani Regni Connestabilis  it-titlu Latin li jfakkar il-fundatur tas-saltna ta’ Napli. Hawnhekk insibu l-knisja iddedikata lil Santa Katarina ta’ Siena imsejħa f’Magnanapoli. Jekk ma fhimtnix sa issa ngħidlek li dan il-post jinsab tefgħa ta’ ġebla bogħod mill-munument imsejjaħ Altare della Patreia, dak il-monument famuż li kull min iżur Ruma jgaddi minn quddiemu żgur.

Storja

L-ewwel knisja hawnhekk  nbniet għall-ħabta tal-1575. Fil-bidu kienet il-knisja tal- kunvent tas-sorijiet Dumnikani li kien inbena fl-1568 mill-Papa Piju V (1566 - 1572). Il-bini tal-knisja preżenti beda fl-1608 inizjalment bi spejjeż tal-Kardinal Scipione Borghese (1577 –1633) fuq disinn ta’ Carlo Maderno (1556  – 1629). Ix-xogħol tal-bini waqaf fl-1613 u kompla fl-1628. F’ dawn is-snin is-sorijiet kienu akkwistaw it-Torri tal-Milizia li għadna naraw illum fil-qrib.

Sena wara li kompla l-bini miet Carlo Maderno u għalhekk kien inkarigat l-arkitett Giovanni Battista Soria (1581 –  1651) biex ikompli x-xogħol. Soria għamel xi tibdil fil-pjanta oriġinali imma ma nafux sewwasew x’ inhu dan it-tibdil billi l-pjanta ta’ Maderno intilfet. Bejn l-1631 u l-1641 inbniet il-faċċata.  Fiha naraw arem tal-familja Chigi. Din hija l-arma ta’ Fabio Chigi, dak li mbagħad sar il-Papa Alessandru VII (1655 – 1667). Dan Fabio Chigi kien delegat Apostoliku ta’ Malta bejn l-1634 u l-1639.

Il-kunvent li kien imiss mal-knisja twaqqa fl-1924.  Illum din il-knisja sservi lill-Ordinajru Militari. Dan huwa isqof li jmexxi lill-kappillani militari. Billi s-sorijiet ma għadhomx aktar hemmhekk, il-knisja hija mexxija mill-kleru djoċesan. Fl-1992 il-knisja kienet irrestawrata.

Il-knisja fiha taraġ doppju quddiem. Dan sar fl-1924. Il-faċċata fiha żewġ ordnijiet, portiku isfel bi tliet arkati u t-tieni ordni b’ tieqa fin-nofs u żewġ niċeċ vojta. Il-fontispizju huwa triangualri. Il-knisja minn ġewwa fiha navata waħda bi tliet kappelli fuq kull naħa.

Aqta’ l-kurżità!

Hekk kif tidħol fil-knisja tara l-artal maġġur bi prospettiva li juri l-estasi ta’ Santa Katarina ta’ Siena. Din l-iskultura hija xogħol il-Malti Melchiore Gafà (1636 – 1667). Gafà twieled il-Birgu imma ftit li xejn nafu dwaru. Nafu żgur li ħadem l-istatwi ta’ San Pawl tal-Belt Valletta (c 1658) u dik tal-Madonna tar-Rużarju tal-knisja tad-Dumnikani tar-Rabat Malta (1660 - 1661). Minkejja li ma nafux bl-eżatt meta ħadem l-estażi ta’ Santa Katarina, aktarx li kienet lesta fl-1667 jew xi ftit qabel. Dan huwa meqjus bħala l-kapolavur ta’ dab l-artist Malti. Għal xi żmien kien maħsub li dan kien xogħol ta’ Bernini. Issa nemmen li kulħadd fehem għalfejn kien hemm dak il-kartellun hekk kif tidħol fil-knisja.

Artkitettura u arti

Il-knisja fiha ħafna tiżjin barokk. Il-koppla tagħha turi l-Glorja tal-Missier etern tal-pittur Francesco Rosa (1638 - 1687). Is-saqaf huma mpitter minn Luigi Garzi (1638 – 1721) u juri l-glorja ta’ Santa Katarina. It-tabernaklu huwa maħdum minn irħam rikk lapis lazuli u ndurat bil-bronz. Dan kif ukoll l-altar maġġur huma xogħol ta’ Carlo Marchionni  (1702 –  1786). Il-ħitan tal-knisja huma ddekorati bi stukko ta’ Pietro Bracci (1700–1773) u juru lil Santa Roża ta’ Lima u lil Sant’ Anjeże ta’ Montepulciano.

Minħabba li din il-knisja sservi lill-Ordinarju Militari ftit li xejn tkun miftuħa. Ħasra. Insomma Ruma hemm  bosta knejjes li messithom din ix-xorti jew waħda agħar. Illum xtaqt naqsam magħkom da nit-tagħrif għax naf li bosta Maltin iżuru Ruma u forsi jekk wieħed jinzerta f’dik l-akwata u jara din il-knisja miftuħa tajjeb jittawwal waħda ġewwa. Jekk xejn jara kapolavur ta’ artist Malti bħalna.

Fr Reno Muscat

 Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 13 ta' Awwissu 2022