Xi xbiehat ta’ San Ġorġ fl-arti

Ikun diffiċli, biex ma ngħidx impossibbli, li jiġu elenkati r-rappreżentazzjonijiet kollha dwar il-leġġenda ta’ San Ġorġ, għaliex f'dan il-Kavallier, rebbieħ tad-dragun, huma miġbura ħafna elementi li għandhom l-għeruq fil-mitoloġija antika, u li l-tradizzjonijiet Kristjani primittivi, jieħdu l-faxxinu tal-ħażen miġġielda u rebbieħ u x-xhieda tal-fidi sal-martirju. Għal din ir-raġuni huma faċli ħafna li l-Ikonografija ta’ San Ġorġ titħallat ma’ karattri oħrajn, sagri jew storiċi, bħall-Santiago tal-Ispanjoli (San Ġakbu l-Kbir), San Mawriżju, San Martin u l-Imperatur Kostantinu. Dan jispjega l-abbundanza fil-kwantità fejn tidħol l-Ikonografija tal-qaddis, li, tirrifletti wkoll  il-qima mogtija lilu kontinwament fil-Lvant, u d-dħul ta’ din il-qima fil-Punent bħala simbolu ta’ saħħa u nuqqas ta’ biża’, u tat l-ispirazzjoni għall-arti u l-poeżiji u rappreżentazzjonijiet kavallereski popolari.

Għalkemm jingħad li fis-seklu XVI, fil-Punent, il-leġġenda u l-kult tal-kavallerija spiċċaw, l-Ikonografija ta’ San Ġorġ ittieħdet aktarx lejn il-Lvant, fejn kienet oriġinat, ma hemm l-ebda artist Ewropew, li wara dik id-data, ma kienx affaxxinat mit-tema tal- gwerrier erojku ta’ Alla fil-ġlieda mal-monstru.

San Giorgio Maggiore Venezja

Qabel ma wieħed jagħmel reviżjoni tal-Ikonografija u tal-argumenti kumplessi dwar San Ġorġ, għandu jiġi mfakkar li d-dehra tiegħu, minbarra x-xbihat ta’ispirazzjoni reliġjuża, saret simbolu komuni fl-arem, fil-siġilli, bnadar u standardi tal-ibliet u n-nazzjonijiet li rrikonoxxew il-patroċinju tiegħu tal-ordnijiet kavallereski u assoċjazzjonijiet jew għaqdiet kummerċjali. Fost l-ibliet insemmu lil Ġenova u lil Barċellona, mingħajr ma ninsew li f’Venezja hemm tliet knejjes iddedikati lil San Ġorġ.

Mill-bnadar tan-nazzjonijiet insemmu l-ewwel nett dik tal-Ingilterra li għandha s-salib aħmar fuq l-isfont abjad, proprju il-bandiera ta’ San Ġorġ bħala l-bandiera nazzjonali. Din kienet il-bandiera tal-ordni tal-Garrettiera (Order of the Garter), kif fil-Ġermanja tqiegħdu taħt il-ħarsien tiegħu dawk li jappartjenu lill-Ordni Tewtoniku. U bla ma mmorru wisq il bogħod, anzi nibqgħu ġewwa gżiritna, nistgħu niftaħru li mill-1942 fuq il-bandiera tagħna jidehr ukoll San Ġorġ. Huma numerużi ħafna l-assoċjazzjonijiet li fl-imgħoddi u li wħud minnhom għadhom magħna, għandhom bħala simbolu l-immaġni ta’ San Ġorġ, il-patrun tal-kavallerija, tal-bejjiegħa tal-armi, tal-arċiera, u oħrajn.

Dwar l-Ikonografija reliġjuża ninnutaw li waħda mill-eqdem xbiehat, ġeneralment tkun ta’ Ġorġi waħdu, wieqaf u b’rasu mikxufa b’xagħaru twil. L-attributi huma dejjem il-korazza, il-xabla, il-lanza (li f'xi każijiet tkun miksura), xi kultant il-bandiera bis-salib. L-immaġni tal-qaddis fuq dahar iż-żiemel, f’ħafna każijiet, turi x-xena tal-ġlieda kontra d-dragun. Iż-żiemel huwa kważi dejjem abjad.

Fuq il-bieb tal-Kattidral ta' Ferrara

Nibdew bil-lista u wieħed jista’ jsemmi skulturi numerużi tal-seklu XIII. Il-bassoriliev tal-bieb San Giorgio f'Firenze, l-istatwa tal-portiku tal-katidral ta’ Chartres, l-istatwa tas-seklu XIV fil-torri tal-katidral ta’ Friburgu u dik tal-injam indurat, li nsibu fil-Mużew ta’ Dijon. Teċċella fost l-oħrajn l-istatwa fuq il-faċċata tal-Orsammichele f’Firenze, xogħol tas-seklu ħmistax ta’ Donatello, filwaqt li tas-seklu XVI hija lill-istatwa fuq il-faċċata ta’ San. Giorgio Maggiore f’Venezja u oħra tal-bronż ġewwa l-istess knisja, xogħol ta’ Nicholò Roccatagliata (1593), u fl-aħħar, fl-istess knisja, il-pittura fuq l-injam attribwita lil Pietro da Salò (XVI). Ta’ Pietro da Salò wkoll huwa r-riljev fuq il-bieb ta’ San Giorgio degli Schiavoni, wkoll f’ Venezja, fejn San Ġorġ jidher wkoll fil-basso riljev tal-faċċata ta’  San Marco. Fil-qasam tal-iskultura, nsibu x-xena tal-ġlieda mad-dragun fil-bassoriljev fil-qabar tal-Kardinal d’Amboise (1520) fil-katidral ta’ Rouen.

Dwar il-pittura li tarrikkixxi l-Ikonografija ta’ San Ġorġ, għandha tingħata attenzjoni partikolari għall-bosta xbiehat Biżantini, li għandhom it-timbru tal-vitalità kontinwa tal-leġġenda fuq il-post fejn ikun oriġinaw. L-affreski fil-monasteru tal-Muntanja Athos u, b’mod partikolari tal-Protaton u ta’ Laura Catholicon (fejn San Ġorġ jidher ma’ San Dimitri) ta’ Xenophon (li huwa rari, fejn il-qaddis jidher b’ rasu maqtugħa f’ idejh) ifakkruna kollha f’immaġini waħda,  fiż-żagħżugħ gwerrier b’ xagħru nokkli liebes il-kurazza Rumana, bix-xabla jew lanza u tarka.

Fil-xena tal-martirju ta’ San Awtonomu, xogħol ta’ Dyonision Trapeza, San Ġorġ huwa mpinġi fuq żiemel abjad. Iżda l-immaġni l-aktar karatteristika hija dik li tawna il-kittieba  tal-ikoni. Fil-pittura Russa il-qaddis għandu post speċjali ħafna: għandha tiġi mfakkra b’mod partikolari l-ikona tal-iskola ta’ Novgorod (XVI), li tiġbor fil-qosor il-komponenti kollha ta’ San Ġorġ fuq iż-żiemel fil-ġlieda kontra l-Dragun, bit-tfajla fil-periklu, bil-persuni li jiffaċċjaw it-torrijiet tal-belt, jistenna r-riżultat tat-taqbida. L-istess nsibuha fl-ikona tal-qaddis  li hemmfil-Mużew ta' Oradea (Rumanija), fejn ħdejħ jidher riekeb raġel ieħor żgħażagħ, ħaġa li kultant narawha f’ pitturi oħrajn. Ukoll tal-Lvant huma l-Ikonografija tal-affreski tal-Monasteru ta’ Staro Magoricino fis-Serbja (1318) u, finalment, l-affreski tal-knisja ta’ Sucevitza (Bucovina) tas-seklu XVII.

Il-pittura tal-punent tat kontribut vitali għall-Ikonografija ta’ San Ġorġ u fost l-artisti li jimmeritaw l-ewwel post irridu niftakru fil-pitturi Taljani. Fost l-ewlenin insemmu l-pittura attribwita lil Paolo Uccello, li tinsab fil-Gallerija Nazzjonali ta’ Londra, kwadru magħruf għall-karattru tiegħu kważi surrealistiku, mad-dragun enormi bi ġwienaħ kbar, tikkuntrasta il-verġni u kontra ż-żiemel abjad donnu blata, jikkontrasta ż-żagħżugħ Ġorġi li jidher b’ wiċċ ta’ tfajjel. Fl-1462 Mantegna, fil-pittura li issa nsibu fl-Akkademja ta’ Venezja, naraw il-qaddis armat, imma bil-lanza miksur u Cosme Turà, fil 1469, pitter kwadru tal-qaddis, li kien bieba ta’ organi fl-katidral ta’ Ferrara. Fl-istess seklu Correggio pitter lil San Ġorġ ħdejn it-tfajla għall-knisja Duminikana ta’ Modena (issa nsibuh fil-Gallerija ta’ Dresden), u Carlo Crivelli, fil-panew tal-kwadru tal-Madonna tal-ħuttafa (Gallerija Nazzjonali ta' Londra) jippreżenta lil San Ġorġ b’ armar tqil u elaborat, bix-xabla ppuntata kontra l-monstru.

San Ġorġ ta' Rafaello

Fis-seklu XV Pisanello jurina lil San Ġorġ jipprepara biex jiffaċċjaw l-ġlieda, xogħol li sar għall-knisja ta’ Santa Anastasija ġewwa Verona, u l-Carpaccio tana l-istess tema f- sensiela ta’ pitturi famużi (1501-1503) fl-iskola ta’ San Giorgio degli Schiavoni f’ Venezja, flimkien mal-istejjer tal-qaddisin Ġilormu u Trifun. Episodji oħra tal-leġġenda ġew affreskati minn Jacopo Avanzi u Altichiero Altichieri fl-Oratorju ta’ San Ġorġ ta’ Padova (seklu erbatax). Raffaello ukoll ma jiskappax is-seħer tal-pittura b’ dan il-karattru u minn età bikrija, fl-1504, fuq ordni ta’ Guidobaldo ta’ Urbino, pitter lil San Ġorġ fuq iż-żiemel, bl-elmu u l-korazza, bix-xabla tiegħu fuq il-dragun, filwaqt li l-art tidher il-lanza maqsuma. Ma’ dan in-numru ta’ xogħlijiet, inżidu kwadru li għadu f’Venezja, il-martirju ta’ San Ġorġ tas-seklu XVI, dak li il-Veronese pitter għall-knisja ta’ San  Giorgio Maggiore.

Fl-aħħar insemmu l-minjaturi numerużi ta’ żewġ missali orjetali u tal-brevjarji oċċidentali u kotba tal-lituġija tas-sigħat. Biex insemmu xi ftit, insemmu l-Ktieb tal-lituġija tas-sigħat tal-Marixxall Boucicault (Musée Jacquemart-André f'Pariġi, tas-seklu XIV) u dik tal-Brevjar ta d-Duka ta, Bedford (Pariġi, Gallerija Nazzjonali).

Il-lista ma tieqafx hawn, anzi nista’ ngħid li hawn lanqas biss bdejna, madankollu, b’ dak li rajna nistgħu nieħdu idea tal-Ikonografija bla tarf iddedikata lil dan il-qaddis fil-Lvant u Punent.

BIBLJOGRAFIA:

  

G. Millet, Monuments de l'Art Byzantin, V, Monuments de l'Athos, Parigi 1927 P. M. Kondakov, The Russian Icon, Oxford 1927.

B. Berenson, I pittori italiani del Rinascimento, Milano 1983.

M. Salini, Cosmè Turá, (s.l.) 1956.

D. Otto, The Church of san Marco in Venice, Washington 1960.

Ch. Amiranachili, Smalti della Georgia, Milano 1963.

 © Fr. Reno Muscat O.P.