Kapitali tal-Kultura

Min minna ma jafx li ftit jiem oħra, il-belt kapitali tagħna sejra tkun il-belt kapitali Ewropea tal-kutura? Il-preparamenti għal din l-okkażjoni speċjali ilhom li bdew is-snin biex issa kollox lest ħalli l-belt li nbniet mill-Kavallieri ta’ San Ġwann biex tkun fortizza għal pajjiżna, tiftaħ bwieba biex tkun għal sena sħiħa belt ta’ kultura, arti, mużika u kull xorta ta’ attivitajiet kulturali oħra. Il-Belt Valletta sejra tkun il-vetrina kulturali tal-Ewropa, mhux ta’ Malta biss, iżda tal-Ewropa kollha.

Frak ta’ storja

Għandna mnejn nistaqsu kif bdiet dil-ħaġa li tintgħażel belt, jew aktar biex għal tnax-il xahar tissejjaħ Kapitali Ewropea tal-Kultura? Nibdew biex ngħidu li din hija formalità fi ħdan l-Unjoni Ewripeja u għalhekk belt kapitali Ewropea trid tkun belt ta’ stat membru tal-Unjoni.

Il-ħsieb ta’ dan kollu kien ta’  Melina Mercouri, ministru tal-kultura tal-Greċja. Hija sabet l-appoġġ tal-politiku Franċiż Jack Lang li flimkien ħolmu b’din l-idea u emmnu li l-kultura tista’ tqarreb lill-Ewropej aktar lejn xulxin. Fl-1985 il-belt ta’ Ateni fil-Greċja kienet iddikkjarata bħala l-belt Ewropea tal-kultura.  Matul il-presidenza Ġermaniża tal-Unjoni Ewropea, fl-1999, l-isem ma baqax belt kulturali Ewropea imma sar Kapitali tal-Kultura Ewropea. Dan ta aktar qawwa lil din is-sena.

Kurżitajiet

Hemm bosta kurżitajiet dwar dan l-avveniment. Ħalli naraw xi ftit minnhom. Fl-1988 il-belt kulturali Ewropea kienet Berlin. Issa rridu niftakru li sa dak iż-żmien Berlin kienet tagħmel parti minn żewġ stati; il-Ġermanja tal-Lvant u l-Ġermanja tal-Punent. Minkejja li kien hemm il-ħajt li jifred din il-belt, xorta waħda l-Unjoni Ewropea għażlet lil Berlin sħiħa bħala belt kulturali. Din kienet l-unika darba fejn il-belt kulturali Ewropea kienet tagħmel parti minn żewġ stati differenti.

Is-sena 2000 rat xejn anqas minn disa’ bliet bħala kapitali Ewropej tal-Kultura. Dawn kienu: Avignon fi Franza, Bergen fin-Norveġja, Bologna l-Italja, Brussell fil-Belġju, Helsinki fil-Finlandja, Praga fil-Repubblika Ċeka, Varsavja fil-Polonja, Reykjavík ġewwa l-Iżlanda u Santiago de Compostela fi Spanja. Hawn wieħed jinnota li tlett ibliet; Reykjavík , Praga u Varsavja, ma kinux bliet ta’ pajjiżi membri fl-Unjoni Ewropea. Din kienet eċċezzjoni li saret għaliex dawn il-pajjiżi kienu applikaw biex isiru membri tal-Unjoni,  u fil-fatt Il-Polonja u r-Repubblika Ċeka daħlu ma’ Malta fl-1 ta’ Mejju tas-sena 2004. Minn dik is-sena ’l quddiem saret komuni li jkunu żewġt ibliet jew tlieta bħala kapitali kulturali Ewropej. Fl-2010 kellna l-bliet ta’ Essen fil-Ġermanja, dik ta’ Istambul fit-Turkija u Pécs fl-Ungerija. Hawn nerġgħu naraw belt oħra ta’ pajjiż barra mill-Unjoni Ewropea, iżda billi t-Turkija bdiet in-negozjati għal sħubija fl-Unjoni Ewropea fl-2005, taw din l-opportunità lil Istambul ukoll.

Kurżità oħra hija fl-2023 kellha tkun belt fir-Renju Unit li jkollu waħda mill-kapitali kulturali Ewropea iżda billi fl-2019, jiġi fis-seħħ il-Brexit, dan il-post issa jittieħed minn xi pajjiż ieħor. Il-bliet Ingliżi kandidati għall-dan it-titlu kienu: Dundee, Leeds, Milton Keynes u Nottingham. Magħhom kienu qed jiġu kkunsidrati l-ibliet Irlandiżi ta’ Belfast, Derry u Strabane.

Is-sena d-dieħla il-Belt Valletta sejra ġġorr dan it-tilu presiġjuż, imma hemm belt oħra li se tkun ukoll kapitali bħalha. Din sejra tkun Leeuwarden Fryslân ġewwa n-Netherlands. Kurżità oħra hija li Malta hija wkoll mistennija li jerġa’ jkollha kapitali kulturali Ewropoeja oħra fis-sena 2031. Fadal hux? Imma jasal ukoll. Min jaf liema post f’Malta, jew Għawdex ser ikollu dan it-titlu dik is-sena?

Tafu liema bliet kienu kapitali kulturali din is-sena? Kienu Aarhus fid-Danimarka u Paphos f’Ċipru.

Valletta

Dalwaqt il-belt kapitali tagħna sejra, biex ngħid hekk, tiġi msellfa għal sena lill-Ewropa kollha. Beltna sejra tkun il-vetrina tal-kultura tagħna, sejra turi dak li aħna tassew, dak li jferrħana, dak li kapaċi nagħmlu, dak li għandna x’noffru. Dan jingħaqad ma’ bosta attivitajiet kulturali oħrajn minn artisti barranin.

Attività unika li qatt ma rajna bħalha u niddubita jekk qattx għad naraw bħalha hija dik li l-erba’ festi Beltin, jiġifieri San Duminku, San Pawl, Santu Wistin u l-Madonna tal-Karmnu sejrin jingħaqdu flimkien f’festa waħda. Dan dlonk ifakkarna kemm il-kultura tagħna hija unika, marbuta mal-Knisja u mat-twemmin. Dan jiftħilna għajnejna biex nibżgħu għal dak li għandna għax huwa uniku u ħaddieħor ma għandux bħalu, ħaddieħor jiġi f’pajjiżna biex jarah.  Din hija attività, waħda mill-ħafna li hemm programmati, imma forsi waħda mill-aktar li sejra tattira nies. Madanakollu xorta tajjeb li napprofittaw irwieħna minn din is-sena biex ingawdu l-kultura tagħna kif  ukoll kulturi oħrajn. Sejrin ikollna opportunitajiet biex ingawduhom, ejjew ma nibqgħux indiffetenti, ejjew nikbru fil-kultura grazzi għal din is-sena, din l-opportunità li qed iżżur lil pajjiżna.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon 30 ta' Diċembru 2017