Zinn Zinn Bumm Bumm

Riflessjoni  qasir dwar il-festi tagħna

Issa li l-Għid il-Kbir għadda, fuq il-kalendarju ta’ pajjiżna jibdew jidhru l-festi tal-ibliet u rħula tagħna. Ma tgħaddix sena li ma niktibx xi ħaġa dwar dan is-suġġett għaliex tant huwa vast li tikteb kemm tikteb qatt ma tkun għidt kollox.

Il-festi Maltin minn dejjem kienu għall-qalb dan il-poplu. Il-frattarija u l-istorbju donnhom jimlewna bil-ferħ lilna l-Maltin. Insomma mhux lilna biss, kull poplu Mediterrajnu ieħor iħobb xi ftit jew wisq ambjenti kuluriti, xi ftit gegwiġija u għajat. Kien għalhekk li lil dan l-artiklu tajtu l-isem li tajtu għax fil-festi tagħna nsibu ruxmata l-ħsejjes bħal dawk tal-banda: zinn zinn u tal-logħob tan-nar: bum bumm, żewġ kelmiet li nużaw mat-tfal iż-żgħar biex nirreferu għall-festi u dawk l-elementi importanti li fihom.

Ilbieraħ u llum

Il-festi parrokkjali tagħna raw tibdil minn żmien għal żmien. Kien hemm min bassar li dawk kellhom imutu mewta naturali, imma min ħaseb hekk żbalja bil-kbir. Il-festi minn dejjem kienu jservu bħala avvenimenti soċjali, forsi l-akbar attività li kienet issir f’raħal, attività li tinvolvi lil kulħadd, lill-kbir u liż-żgħir, lill-mara u lir-raġel. Ir-rwoli tan-nisa u l-irġiel fil-festi ma kienux dawk li huma llum. Sa ħamsin jew sittin sena ilu l-mara lanqas biss kien jgħaddilha minn moħħha li tirfes l-għatba tal-każin tal-banda aħseb u ara li tkun bandista. Illum mhux talli għandna nisa bandisti imma għandna saħansitra nisa presidenti ta’ għaqdiet tal-banda. L-emanċipazzjoni tal-mara fis-soċjetà daħlet ukoll fil-festi tagħna u għenet biex dawn evolvew.

Progress u tibdil rajna wkoll fl-arti piroteknika. Minkejja li għadna ma wasalniex għal kollox, imma qed nindunaw li aħjar il-kwalità milli l-kwantità. Illum sirna ngawdu spettakli piro-mużikali mill-isbaħ. Ngħid b’wiċċi minn quddiem li ċerti spettakli Maltin jissuperaw xi wħud milli rajt barra minn Malta.

Pika jew kompetizzjoni?

Niftakar lill-bużnanna tiegħi tgħid taqbila dwar il-festi. Din kienet hekk:

Santa Marija l-Mosta.

Il-Vitorja, in-Naxxar.

Santa Liena Birkirkara

U Tal-Grazzja Ħaż-Żabbar.

Minn din it-taqbila sempliċi nistgħu naraw kemm inbidel it-taqbil li jsir fil-festi. Illum sirna nisimgħu taqbiliet li jkun fihom tgħajjir u nsulti lejn xi każin ieħor, lejn xi raħal ieħor, lejn xi parroċċa oħra, lejn xi qaddis jew qaddisa oħra. Jekk f’xi oqsma l-festi Matlin għamlu qabża ’l quddiem, f’dan ir-rigward żgur ma nistgħux ngħidu li morna ’l quddiem jew li kbirna.

Il-festi tagħna saru l-mejda fejn nikkompetu bejn xulxin. Il-kompetizzjoni ħafna drabi tinbidel f’pika u huwa hawn fejn immorru ħażin. Il-piki fil-festi kienu minn dejjem biex ngħidu d-dritt. Nisma’ rakkont dwar il-pika li kien hemm bejn il-Qriema u ż-Żebbuġin. Ngħidilkom id-dritt ma nafx jekk huwiex minnu jew le imma naħseb li huwa minnu ghax smajtu kemm Ħal Qormi kif ukoll Ħaż-Żebbuġ. Jingħad li nhar it-23 ta’ April, meta Ħal Qormi kien qed jiċċelebra bil-kbir il-festa tal-patrun tiegħu, niżlu xi Żebbuġin għall-festa u magħhom ħadu xi għasafar tal-bejt. Meta dawn daħlu l-knisja jingħad li fetħu l-bieb tal-gagga tal-għasafar u dawn spiċċaw jittajru fil-knisja. Il-Qriema stennew ftit ġimgħat wara u meta fit-12 ta’ Mejju ż-Żebbuġin kienu mehdijin bil-festa tal-qaddis ta’ Aġira, xi ħadd minn Ħal Qormi mar kmieni filgħodu Ħaż-Żebbuġ, daħal fil-knisja u tefa’ trab tal-kulur aħmar fil-fontijiet tal-ilma mbierek. B’hekk kull min daħal jisma’ l-quddies u għamel salib bl-ilma mbierek spiċċa b’tiċpisa ħamra fuq moħħu. Din hija storja waħda, ġieli smajna bi stejjer agħar minn din li ġrat bejn dawn iż-żewġt irħula ġirien.

Bdejna bil-ħażin

Din is-sena jkollna nammettu li l-festi hekk imsejħin “tas-sajf” bdew fuq nota ħażina. Kull min għandu għal qalbu l-festi, kull min għandu għal qalbu dak kollu li hu Malti, tnikket bl-aħbar li l-ark ta’ San Pupulju tal-Furjana spiċċa fil-mira ta’ att vandalu u ntemm għal kollox. X’ ħasra! Anke jekk jerġa’ jsir ark ieħor bħalu, anke jekk ikun isbaħ, xorta waħda qatt ma jista’ jkun l-ark oriġinali. Dan l-att jiftaħ għajnejn bosta għaqdiet li għandhom armar tal-festa. Kemm eluf, jekk mhux miljuni ta’ ewro ta’ armar tal-festa għandna f’pajjiżna! Ħafna mix-xogħol huwa imprezzabbli għax huwa xogħol antik li sar minn artisti li lum ma għadhomx magħna. X’patrimonju għandna! X’vetrina ta’ arti u sengħa jkollna fit-toroq tal-irħula tagħna fil-jiem tal-festa! Personalment ma nafx x’nistgħu nagħmlu għaliex dan l-armar huwa intiż li jintrama’ barra t-triq u mhux jitpoġġa f’mużew, u barra t-triq ikun espost għal kollox, għall-elementi tan-natura, xemx u xita, għal xi inċident, bħal meta xi karozza tolqot xi antarjola jew xi kolonna u sfortunatament issa indunajna li huwa wkoll espost għall-atti vandali. Tabilħaqq li dan ma kienx l-ewwel att vandalu li seħħ fuq xi armar tal-festa, imma huwa l-ewwel wieħed ta’ dan il-livell.

Zinn zinn. Bdejna nisimgħu in-noti mill-baned tagħna. Bumm bumm. Bdejna naraw u nisimgħu l-murtali. Bdew il-festi! Dan huwa patrimonju. Dan huwa wirt. Ejjew nibżgħu għalih, ejjew ma nkissruhx u fuq kollox ejjew ma ninsex għalfejn u għal min niċċelebraw dawn il-festi. Ejjew il-festi tagħna ma nħalluhomx isiru biss zinn zinn bumm bumm.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 18 ta' Mejju 2019