Id-dinja palk

William Shakespear

Il-kittieb magħruf Ingliż William Shakspear darba kiteb li d-dinja hija palk u l-bnedmin huma kollha atturi, min jidħol f’xena u min joħroġ. Attur jista’ jagħmel bosta partijiet fl-istess produzzjoni. Jista’ jaħdem seba’ etajiet. L-ewwel ikun għadu tfal għadu f’idejn il-majjistra, u ftit wara tarah tifel sejjer l-iskola, bil-basket f’idu, wiċċu jixhel, miexi donnu bebbuxu għax donnu ma jridx jidħol l-iskola. Ħin minnhom tara lil dan l-attur bħala l-maħbub li jitgħaxxaq bil-maħbuba tiegħu. Imbagħad tarah ma’ martu, u wara tilmħu bħala suldat jieħu l-ġurament. Tarah ukoll xwejjaħ, mimli bl-unur tal-ħajja li jkun għadda u mimli xewqat li ta’ warajh ikunu bħalu.

Kemm ta xena awtentika u veritiera tad-dinja dan l-awtur ċelebri Ingliż. Kemm verament id-dinja hija palk f’teatru u l-ħajja tagħna l-bnedmin hija bħal storja miktuba minn xi awtur. Ħajja li tista’ tkun dramm jew kummiedja, farsa jew buzzett. Hi x’inhi kull ħajja fija l-partijiet komiċi, tad-daħq, redikoli jew farseski. Fiha waqtiet traġiċi, ta’ niket, ta’ biki u ta’ problemi.

Atturi u atturi

F’dan id-dramm tal-ħajja nsibu tipi differenti ta’ artisti. Hawn dawk li jitwieldu sempliċi, jgħaddu ħajja fis-sempliċità u jtemmu l-parti tad-dramm tagħhom fl-istess sempliċità li jkunu twieldu u għexu fiha. Hawn min jitwieled sempliċi iżda jaħdem u jirsisti biex itejjeb il-qagħda soċjali tiegħu. Hawn min jirnexxi u hawn min ma jirnexxix. Il-ħażin hu meta wieħed jaspira li jasal fejn hu għoli wisq għalih. Ħażin meta attur jipprova jaħdem il-parti  ta’ ħaddieħor, min jilbes kostum li jkun kbir wisq għalih. Dawn tarahom jagħmlu minn kollox biex jitfgħu attenzjoni ta’ kulħadd fuqhom, biex kulħadd jgħidilhom “Prosit”, biex kulħadd ifaħħarhom. Imsieken dawn atturi li ma jindunawx li min ifaħħrek, jekk xi darba tonqsu jdur kontra tiegħek daqs kemm idur pinnur meta jdur ir-riħ. Hemm dawk li twieldu fix-xejn u x-xorti daħqitilhom u kibru u bdew jaħsbu li x-xemx ma titlax jekk ma jkunux huma. Xi minn daqqiet dawn jikkalpestaw li dawk li jinzertaw taħthom. Malajr jinsew minn fejn ikunu ġejjin, ma jiftakrux l-imgħoddi tagħhom u għax illum saru “xi ħaġa” jgħakksu u jirfsu fuq dawk li d-destin poġġa taħthom.

Imbagħad hemm dawk li jaħsbu li twieldu bil-ħwejjeġ, dawk li jaraw in-nies dubbien. Dawn jitwieledu u jgħixu ħajjithom kollha fil-fantasija ta’ moħħhom, mehdijin fit-titli u xinxilli li ma jiswew għal xejn. Dawn joħolmu ħolm bil-kulur, Jemmnu li huma jinsabu fi klassi għalihom u ftit huma dawk li jistgħu jidħlu fiċ-ċirku dejjaq tal-ħajja tagħhom u tal-klassi immaġinarja li jgħixu ħajjithom fiha.

Qegħdin taraw kemm hawn tipi ta’ artisti? Aħsbu ftit, ieqfu ftit mill-ġenn tal-ħajja u tinduna li inti mdawwar b’nies bħal dawn, tinduna li anke inti tinsab f’xi waħda minn dawn il-kategoriji. Tinsa qatt li aħna lkoll atturi, u kollha ninsabu fuq l-istess palk, lilek messek tagħmel parti u lili messni naħdem parti oħra, imma t-tnejn li aħna qegħdin naħdmu l-istess kummieda jew dramm.

F’Baħar wieħed

Wieħed mill-ewwel rappreżentazzjonijiet bil-Malti fuq it-televiżjoni lokali kien iġib l-isem ta’ “F’Baħar Wieħed”, sensiela miktuba mill-awtur u artist Lino Grech. Din id-drama kienet titratta storja interessanti, Avukat żagħżugħ, iben maġigtrat, tefa’ għajnejh fuq tfajla tamparu. It-tfajla kienet għalliema imma ma kinitx mill-istess klassi tas-soċjetà li kien ġej minnha l-avukat. Fil-fatt missier it-tfajla kien jagħmel il-pastizzi. X’differenza bejn dawn iż-żewġ klassijiet, x’partijiet totalment differenti kellhom jaħdmu l-atturi fuq il-palk dinji! Imma minkejja kollox kulħadd jinsab f’baħar wieħed u l-gwaj u l-inkwiet jolqtok sew jekk tkun pastizzar kif ukoll jekk tkun maġistrat. Xi sfortuna tmissek dejjem sew jekk tkun ta’ klassi baxxa kif ukoll jekk tkun tappartjeni għall-alta soċjetà.

Din is-sensiela inħadmet darbtejn, apparti li qabel kienet tixxandar fuq ir-Rediffusion. Fis-snin sebgħin meta nħadmet l-ewwel darba, it-tieni parti tas-sensiela kienet issemmiet “Kull par għal paru,” Dan huwa wkoll proverbju mimli għerf għax jekk il-par ma jkunx jaqbel nispiċċaw fi taġedja fuq il-palk ta’ ħajjitna. Id-differenza bejn il-palk tat-teatru u l-palk tad-dinja hija li filwaqt li fl-ewwel wieħed l-attur itemm il-parti tiegħu, jinża’ l-kostum u jkompli bil-mixja ta’ ħajtu, fit-tieni wieħed l-attur jibqa’ għaddej bil-parti tiegħu għax dik tkun ħajtu u jagħmel x’jagħmel dak ikun id-destin tiegħu u jagħmel x’jagħmel ma jista’ jibdlu qatt.

Qegħdin taraw kemm kellu raġun Shakespear jgħid li d-dinja hija palk. Ħajjitna tista’ tkun dramm traġiku jekk ma nagħrfux naħdmu l-parti tagħna tajjeb. Biss anke dramm nistgħu nibdluh f’kumiedja. Din hija ħajjitna, għandna l-parti tagħna imma għandna wkoll il-libertà li naħdmu l-parti tagħna kif ikun l-aħjar għalina

Fr Reno Muscat 

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 27 ta' Frar 2021