Il-Battalja ta’ Lepanto

 

Ix-xahar ta’ Ottubru huma magħruf mad-dinja Kattolika bħala x-xahar tar-Rużarju. Forsi mhux kulħadd jaf li din id-devozzjoni bdiet minn battalja bejn l-Insara u l-armata tal-Imperu Ottoman fis-sena 1571. Il-Papa Piju V kien ħeġġeġ lill-Insara biex jitolbu t-talba tar-Rużarju sabiex tasal ir-rebħa lill-Insara.

Lepanto

Il-post fejn seħħet din il-battalja llum jagħmel parti mill-komun ta’ Nafpaktia fil-Greċja. Fl-Antikità Klassika din kienet belt importanti ħafna u kellha l-aqwa port fuq il-kosta tat-tramuntana tal- Golf ta' Korintju. Fiha kien hemm ukoll tarzna. Il-belt kienet tinsab eżatt fid-daħla ta' dan il-golf, għalhekk wieħed jista’ jaħseb liema importanza kellha minħabba l-qagħda ġeografika tagħha. Minħabba din il-qagħda hekk stateġika, bosta qawwiet tefgħu għajnejhom fuq il-post u bħalma nistgħu nobsru l-istorja ta’ Nafpaktia hija waħda mżewqa b’għadd ġmielu ta’ ħakkiema jaħkmu fuqha fosthom il-Katalani, il-Venezjani u l-Ottomani. Nafpaktos saret parti mill-Greċja indipendenti f'Marzu 1829. Ġiet imwaqqfa bħala komun fl-1912 u bħala muniċipalità indipendenti fl-1946. Illum il-popolazzjoni  tal-post hija ta’ madwar 20,000 ruħ. Fil-port insibu monument tal-Battalja ta’ Lepanto tal-1571, li minkejja li ma kinitx il-battalja waħdanija li seħħet hawnhekk, baqgħet l-aktar waħda popolari u aktarx l-aktar waħda importanti.

Il-battalja tal-1571

F’din il-battalja l-armata tal-Imperu Ottoman tqabdet kontra l-koalizzjoni Kattolika organizzata mill-Papa Piju V, koalizzjoni msejħa l-Lega Mqaddsa u li kienet iffurmata mill- Imperu Spanjol, l-Istati Papali, ir- Repubblika ta’ Venezja, l-Ordni tal-kavallieri ta’ Malta, ir- Repubblika ta’ Ġenova u d- Dukat ta’ Savoja. Il-forzi Ottomani kienu qed ibaħħru lejn il-punent mill-port navali tagħhom f'Lepanto meta ltaqgħu mal-flotta tal-Lega Mqaddsa li kienet qed tbaħħar lejn il-lvant minn Messina, Sqallija. L-Imperu Spanjol u r-Repubblika Venezjana kienu l-potenzi ewlenin f’ din il-koalizzjoni, peress li l-battalja kienet fil-biċċa l-kbira ffinanzjata minn Filippu II ta’ Spanja u minn Venezja li kienet il-kontributur ewlieni tax-xwieni.

Il-Kattoliċi, immexxija minn Ġwanni tal-Awstrija, kienu rebbieħa u tletin xini Ottoman biss ġew salvati. Din il-battalja tista’ tgħid li kienet il-waqfien tal-Imperu ottoman fil-mixja tiegħu lejn l-Oċċident. Ma rridux ninsew li sitt snin qabel din l-istess armata kienet assedjat pajjiżna f’dak li bqajna nsejħu “l-Assedju l-Kbir” ta’ pajjiżna. Lepanto huwa wkoll il-post fejn seħħet l-aħħar battalja fid-dinja tal-Punent li kien miġġieled kważi kollu bejn xwieni tal-qdif. Dan kollu seħħ nhar is-7 ta’ Ottubru tas-sena 1571.

It-talb u l-festa

Il-Papa Piju V, li kien ilu fit-tmun tal-Knisja Kattolika mis-7 ta’ Jannar 1566, kien ħeġġeġ lid-Dinja Nisranija kollha biex titlob it-talba tar-Rużarju sabiex il-qawwiet Insara jirbħu fuq dawk Torok. Illum narawha stramba li mexxej ta’ Knisja jħeġġeġ lin-nies biex jitolbu għal rebħa fi ġlieda. Iżda tajjeb li ma ninsewx li l-għan tal-Imperu Ottoman kien li jaħkem l-Ewropa u minbarra li jkun hu li jmexxi, idaħħal ukoll il-fidi tiegħu fuq il-poplu ta’ taħtu. Issa billi r-reliġjon tal-Ottomani kienet dik Musulmana, il-Knisja ħassitha fil-bżonn li titlob għar-rebħa tal-Insara biex ħaġa bħal din ma sseħħx. L-aħbar tar-rebħa tal-qawwiet Insara fuq it-Torok waslet lil Piju V kmieni fit-22 ta’ Ottubru, u dakinhar filgħodu offra quddiesa ta’ radd il-ħajr fil-Bażilika ta’ San Pietru f’Ruma. Huwa wera t-tamiet tiegħu ta’ aktar suċċessi mill-Insara.  Il-Papa Piju V waqqaf il-festa tal-Madonna tal-Vitorja, nhar is-7 ta’ Ottubru, sabiex ifakkar ir-rebħa f’Lepanto, li attribwixxa lill-Verġni Marija. Dan il-papa miet sena wara. Fl-1573 il-Papa Girgor XIII biddel l-isem tal-festa u bdiet tissejjaħ il-Festa tar-Rużarju Mqaddes , u l-istess papa kien ordna biex din il-festa tiġi ċċelebrata fl-ewwel Ħadd ta’ Ottubru. Il-patri Dumnikan Juan Lopez fil-ktieb tiegħu tal-1584 dwar ir-rużarju jgħid li l-festa tar-Rużarju ġiet offruta “b’tifkira u b’gratitudni perpetwa tar-rebħa mirakoluża li l-Mulej ta lill-poplu Nisrani dakinhar kontra l-armata Torka.”

Fl-1671 l-osservanza ta’ din il-festa ġiet estiża minn Papa Klement X għal Spanja kollha, u ftit aktar tard Klement X, wara r-rebħa fuq it-Torok miksuba mill-Prinċep Ewġenju fil-Battalja ta’ Petrovaradin fil-5 ta’ Awwissu 1716, nhar il-festa tal-Madonna tas-Silġ, ikkmanda li l-festa tar-Rużarju tibda tiġi ċċelebrata mill-Knisja Kattolika kollha. Il-Papa Ljun XIII żied mal-Litanija tal-Madonna l-invokazzjoni “Sultana tar-Rużarju Imqaddes.”

Ottubru

Ta’ kull sena, madwar id-dinja kollha, fil-Knisja Kattolika, ix-xahar ta’ Ottubru jfakkar fit-talba tar-Rużarju. Il-bidu ta’ din id-devozzjoni, kif rajna, oriġina minn din il-battalja. F’pajjiżna xejn inqas. Kważi kull parroċċa, jew aħjar f’kull knisja li hemm fratellanza tal-Madonna tar-Rużarju ssir il-festa, festa li tfakkar rebħa ta’ battalja li seħħet bl-interċessjoni tar-Rużarju.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 7 ta' Ottubru 2023