KAVALLIERI

Spiss nitkellem ma’ xi persuni barranin u meta ngħidilhom li jien mill-gżira ta’ Malta, ħafna drabi dlonk isemmu lill-Kavallieri ta’ Malta. Nemmen li dan l-ordni kavalleresk huwa l-aktar ħaġa marbuta ma’ pajjiżna. Dan l-aħħar kont qed nitkellem ma’ persuna u qaltli li kienet qed taħseb biex tissieħeb ma’ wieħed minn dawn l-ordnijiet tal-kavallieri u għalhekk tħajjart infittex xi ħaġa dwar dan is-suġġett, l-ewwel nett biex  naqta’ l-kurżità u t-tieni biex naqsam dak li nsir naf magħkom.

Naqra storja

Il-kavallieri huma ordnijiet jew aħjar għaqdiet reliġjużi u militari li bdew jitwaqqfu fil-Medju Evu, li l-membri tagħhom jieħdu l-voti. Il-ħsieb oriġinali tagħhom kien id-difiża tal-postijiet qaddisa u l-kura tal-morda, pellegrini u midruba minn spedizzjonijiet lejn l-Art Imqaddsa. Fuq l-eżempju tal-Ordni ta’ San Lazzru, imwaqqaf qabel is-seklu 10 biex itfejjaq il-lebbrużi, twaqqaf l-ordni tal-Ospitalieri ta’ San Ġwanni ta’ Ġerusalemm, iktar tard imsejjaħ l-Ordni ta’ Malta,  madwar is-sena 1020. Ordnijiet kavallereski oħra twaqqfu wara, bħal ngħidu aħna madwar l-1024 l-Ordni ta’ San Kosma u San Damjan; fl-1118 dak tat-Templari; bejn l-1174 u l-1179, dak tas-Santu Sepulkru ta’ Ġerusalemm; fl-1191 l-Ordni  Tewtoniku, riservat għan-nobbli Ġermaniżi. Sadanittant xi ordnijiet oħra twieldu fil-Portugall u Spanja, biex jipprovdu difiża kontra l-invażjonijiet tal-Mori: l-ordnijiet ta’ San Benedittu ta’ Aviz maħluq minn Alfonso I tal-Portugall fl-1162; ta’ Calatrava mwaqqaf fl-1158 minn Dun Sancho III, Sultan ta’ Kastilja; Oedine della Mercede stabbilit fl-1218 bil-għan li jifdi l-Insara li kienu waqgħu fil-jasar tal-Mori u l-Ordni ta’ Kristu, stabbilit fl-1318 minn Dijonisju, sultan tal-Portugall. Dawn l-ordnijiet kollha adottaw ir-regoli tal-ordnijiet monastiċi, ġew rikonoxxuti u kkonfermati mill-Papa u kisbu donazzjonijiet u konċessjonijiet mingħand sovrani u sinjuri Kattoliċi. Fis-seklu 16, biex jiġġieldu t-Torok u l-kursari twaqqfu xi ordnijeit oħrajn, bħall-Ordni ta’ San Stiefnu stabbilit fl-1562 minn Cosimo I de’ Medici u dak ta’ San Mawrizju u San Lazzru mwaqqaf fl-1572 minn Emanuele Filiberto ta' Savoia. Maż-żmien ħafna ordnijiet spiċċaw għal kollox filwaqt li xi oħrajn spiċċaw fil-poter tal-familji ħakkiema, u għalhekk is-sovran kien jippremja lil dawk li kellhom xi merti partikolari billi jdaħħalhom fl-ordni. Xi wħud minn dawn l-ordnijiet anzi ġew stabbiliti preċiżament għal dan il-għan: dan huwa l-każ tal-ordni tal-Garter imwaqqaf  fl-Ingilterra fis-sena 1350, dak tal-Golden Fleece li fl-1429 kien imwaqqfa minn Filippu ta’ Burgundy, l-Ordni ta’ San Mikiel maħluq fl-1429 minn Luwiġi XI ta’ Franza. Ir-Rivoluzzjoni Franċiża kienet tara l-ordnijiet kavallereski u l-membri tagħhom bħala kuntrarju għall-prinċipju ta’ ugwaljanza. Madanakollu Napuljun  ħoloq l-Ordni tal-Leġjun tal-Unur fl-1802 u l-kostituzzjonijiet Franċiżi tal-1814 u l-1830 ikkonfermaw l-eżistenza tagħhom.

Ordnijiet moderni

Ħafna mill-ordnijiet maħluqa wara l-aħħar tas-seklu 17 ma kinux għadhom soċjetajiet ta’ kavallieri li segwew missjoni komuni iżda ġew stabbiliti minn monarki jew gvernijiet bl-iskop speċifiku li jagħtu unuri lil xi individwi li jkun ħaqqhom. Fil-biċċa l-kbira tal-monarkiji Ewropej, dawn l-ordnijiet il-ġodda żammew xi forom esterni mill-ordnijiet medjevali tal-kavallerija, bħal ngħidu aħna ritwali u struttura, iżda essenzjalment kienu ordnijiet ta’ mertu, prinċipalment distinti mill-kontropartijiet repubblikani tagħhom għall-fatt li l-membri kienu intitolati għal titlu ta’ nobbli . Filwaqt li xi ordnijiet kienu jeħtieġu twelid nobbli, bħall-Ordni ta’ San Stiefnu tal-Ungerija, stabbilit fl-1764, oħrajn kienu jagħtu titolu mal-ħatra, bħall- Ordni Militari ta’ Max Joseph, stabbilit  fl-1806. Dawn waqt li jkunu għadhom ordnijiet, l-ogħla uffiċċjali biss ikunu meqjusa bħala kavallieri, bħal fl- Ordni ta’ San Mikiel u San Ġorġ li kien stabbilit fl-1818. Ordnijiet ta' mertu li għadhom jagħtu privileġġi ta' kavallieri kultant jissejħu ordnijiet kavallereski jew ta’ kavallieri. Bħala konsegwenza li mhumiex ordni ta' kavalleria iżda ordnijiet ta' mertu jew dekorazzjonijiet, xi unuri repubblikani għalhekk evitaw l-istruttura tradizzjonali li tinsab fl-ordnijiet ta' kavallerija medjevali u ħolqu oħrajn ġodda minflok, bħal ngħidu aħna l-Ordni tal-Mertu tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja , id- Dekorazzjoni għas-Servizzi lir-Repubblika tal-Awstrija, il- Leġjun tal-Mertu tal- Istati Uniti u f’pajjiżna L-Ordni Nazzjonali tal-Mertu. Fil-każ ta’ pajjiżna, il-membri ta’ dan l-Ordni ma jissejħux kavallieri imma Kumpanni.

L-aħħar kelma

Hemm ħafna u ħafna aktar x’wieħed jgħid dwar dan is-suġġett u hemm ħafna aktar Ordnijiet Kavallereski x’wieħed isemmi. Illum bosta minn dawn l-ordnijeit jagħmlu ħafna xogħol filantropiku li forsi ftit jidher. Il-kavallieri jew il-membri ta’ dawn l-ordnijiet jilbsu l-ilbies uffiċċjali tagħhom x’okkażjonijiet speċjali biss u ma għadhomx jappartejni għall-klassi tan-nobbli.

U bilħaqq, meta nitkellmu dwar Ordni, dejjem nindirizzawh fil-maskil u mhux fil-femminil. Dak l-ordni u mhux dik l-ordni!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Ġunju 2024