PORTO... U L-INBID TAJJEB TAGĦHA

Waħda mill-ibliet li kull min iżur il-Portugall jipprova jżur hija bla duju ta’ xejn il-belt ta’ Porto. Din hija t-tieni l-akbar belt fil-Portugall wara l-kapitali Lisbona u tinsab max-xatt tal-Oċean Atlantiku. Hija belt magħrufa għal-inbid li jiġi prodott fiha, inbid famuż mad-dinja kollha li għandu isem il-belt ukoll – Port Wine. Porto tat ukoll isem il-pajjiż kollu – Portugall. Hija belt li tiġbdek lejha mill-ewwel.

Ftit storja

Porto bħala raħal kien imwaqqaf miċ-Ċelti fuq il-bokka tax-Xmara Douro li taqsam il-post. Hawn kien okkupat mir-Rumani matul ir-raba' seklu u dawn bidluh f'port kummerċjali li semmewh "Portus Cale".  Fis-sena 456 kien invadut minn Teodoriku II, Re tal-Visigoti, li baqgħu fil-poter sas-sena 716, meta Porto kien maħkum mill-Mori.

Alfonso III iġġieled kontra l-Musulmani Mori u rebaħ Portus Cale fis-sena 868. Fis-snin ta’ wara l-Portugall twaqqaf bħala entità politika. Fl-1096, ir-Re Alfonso VI ta' Kastilja żewweġ lil bintu Tereża ta' León lil Enriku tal-Burgundy u bħala dota ta lir-raġel ta’ bintu l-art tal-Portugall, b'Porto tkun il-kapitali. Dan kien il-bidu ta’ storja twila u nistgħu ngħidu xi ftit imqallba wkoll.

Porto saret belt rikonoxxuta għall-ġlieda tagħha fejn  jidħlu d-drittijiet ċivili u matul is-seklu dsatax u bosta kittieba u poeti importanti għexu fil-belt. Fl-1820, f'Porto bdiet Rivoluzzjoni Liberali li titlob monarkija kostituzzjonali fil-Portugall. Wara li Miguel tal-Portugall ħa t-tron, fl-1832 Porto rribella kontra l-ħakma assoluta tiegħu u minħabba f’hekk għadda minn assedju ta’ tmintax-il xahar mill-armata tar-Re Miguel. In-nies ta’ Porto ħarġu rebbieħa u r-Re Miguel abdika wara l-bosta sagrifiċċji tal-abitanti, li b’mod erojku ġġieldu biex jiddefendu l-Kostituzzjoni. Matul id-dittatorjat ta’ António de Oliveira Salazar li ntemm fl-1974, l-infrastruttura ta’ Porto tjiebet ħafna. Il-belt ta’ Porto kienet magħżula bħala l-kapitali kulturali tal-Ewropa fl-2001 u għall-okkażjoni l-belt bniet il-"Casa da Musica".

l-Inbid Port

Inbid tal-belt ta’ Porto, magħruf ukoll bħala vinho do Porto,  jew sempliċiment Port,  huwa nbid famuż Portugiż magħmul fil-Wied tad-Douro fit-Tramuntana tal -Portugall. Tipikament huwa inbid aħmar ħelu, ħafna drabi servut mad-deżerta iżda nsibuh ukoll f'varjetajiet dry, semi sweet u abjad. Aktar minn mitt varjetà ta' għeneb jistgħu jiġu wżati għall-produzzjoni tal-port, għalkemm ħamsa biss huma kkultivati fil-qrib tal-belt ta’ Porto ​​u huma l-aktar użati. Dawn huma l-għeneb  Tinta Barroca , Tinto Cão , Tinta Roriz  , Touriga Francesa , u Touriga Nacional. L-inbid Port tipikament huwa aktar sinjur, ħelu u ogħla fil-kontenut ta’ alkoħol minn inbejjed oħra. Il-port, bħal inbid ieħor, għandu jinħażen f'post frisk iżda mhux kiesaħ u bogħod mid-dawl tax-xemx u f'temperatura stabbli, bħal kantina, bil-flixkun imqiegħed fuq il-ġenb tiegħu jekk ikollu sufra, jew wieqfa jekk ikun magħluq b’tapp tal-kamin.  Bl-eċċezzjoni tal-port abjad, li jista' jiġi servut imkessaħ, il-port għandu jiġi servut f'temperatura ta' bejn 15 u 20 °C. Naħseb aħjar nieqfu hawn fuq l-inbid Port għax malajr jitla’ għal rasna!

Ikel

Wara li semmejt l-inbid tajjeb ngħid li x-xorb fuq stonku vojt jitla’ għar-ras aktar malajr, mela ejjew naraw x’ser nieklu! Bħal kull pajjiż ieħor u bħal kull belt kbira oħra, f’Porto ssib platti tradizzjonali li dak li jkun qed iżur il-belt tajjeb li jduq xi ħaġa minnhom. Insemmi xi ftit minnhom: Tripas à moda do Porto huwa platt bil-kirxa taċ-ċanga. Dan il-platt huwa speċjalità ta’ Porto u huwa xi ħaġa li tara fuq il-menus madwar il-belt kollha. Filwaqt li jista’ ma jinstemax wisq apetituż, tripas à moda do Porto fil-fatt huwa platt delizzjuż u li huwa perfett għal ikla tax-xitwa, imma tajjeb ukoll għas-sajf. Bifanas huma speċjalità oħra ta' Porto u wkoll xi ħaġa li tara fuq il-menus madwar il-belt kollha. Dawn huma tip ta’ sandwiches magħmulin bil-majjal mixwi u ġeneralment jiġu servuti bil-mustarda u l-patata moqlija. Bifanas huma tajbin għal ikla ta’ malajr jew snack ħafif – insomma ħafif, mhux wisq! Sandwich ieħor popolari huwa dak li jissejjaħ Francesinha. Dan is-sandwich huwa magħmul bil-ħobż mimli bil-perżut, zalzett u dawra laħam u jinkesa b’zalza tat-tadam u tal-birra. Ġieli jiġi servut ukoll ukoll b’bajda moqlija fuqu. Il-Francesinha huwa l-aktar ikel famuż ta' Porto u għalhekk l-aktar mibjugħ. Billi Porto hija belt max-xatt tal-Atlantiku ma jistax jonqos li hawn insibu platti fuq bażi ta’ ħut. Bla ma noqgħod insemmi, ngħid biss li wieħed isib għadd ta’ platti tal-bakkaljaw kif ukoll isib ħafna sardin moqli. Aħjar nieqaf hawn għax ser niftħilkom l-aptit!

Illum ħaddkom xi ftit bogħod minn pajjiżna. Morna l-Portugall, fit-tramuntana tal-pajjiż, f’belt magħrufa għall-istorja, il-ġmiel tagħha kif ukoll għall-ikel u –inbid uniku tagħha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 5 ta' Awwissu 2023