Arkivju Sigriet tal-Vatikan

 

Mhux darba jew tnejn nisimgħu bl-arkivju msejjaħ “sigriet” li jinsab fil-Belt-Stat tal-Vatikan u spiss nisimgħu eseġerazzjonijiet dwaru, li fih hekk uj li fih hekk. Saħansitra darba qrajt li fih hemm maġna taż-żmien, li tieħdok lura fis-snin! Dawn huma kollha fantasiji u ħmerijiet. L-arkivju sigriet tal-Vatikan huwa dak il-post fejn hemm merfugħin l-atti u d-dokumenti tas-Santa Sede li għandhom x’jaqsmu mal-gvern u l-attività pastorali tal-Papa u tal-uffiċċji li għandhom x’ jaqsmu mas-Santa Sede.

 X’sigrieti fih?

Il-kelma sigriet ma għandiex tittieħed fis-sens ta’ xi ħaġa li ħadd ma jaf biha. Fil-fatt din il-kelma ġejja mill-kelma Latina medjevali  “secretum” li tfisser privat jew personali. Huwa post fejn jinżammu dokumenti li għandhom x’jaqsmu mal-Knisja Kattolika. Dan l-arkivju kien mibdi minn Papa Pawlu V (1605 – 1621). Il-Papa Urbani VIII (1623 – 1644) żied ma’ dan l-arkivju għadd ta’ reġistri u kotba li kienu jagħmlu parti mill-Kamra Appostolika. Il-Kamra Appostoilika kienet tieħu ħsieb il-finanzi tal-Istati Pontifiċji. Billi bejn l-1309 u l-1377 il-Papa ma kienx Ruma imma Avignon fi Franza, ħafna minn dawn ir-reġistri kienu għadhom hemmhekk. Fi żmien il-Papa Alessandru VII (1655 – 1667) il-korrispondenza tas-segreterija tal-Istat tal-Papa bdiet titpoġġa f’dan l-arkivju wkoll.

 Għal min qiegħed?

L-arkivju tal-Vatikan iservi qabel xejn għall-Papa u għall-Kurja Romana, jiġifieri għas-Santa Sede, imma fl-1881 dan infetaħ biex l-istudjużi jkunu jistgħu jikkonsultawh u b’hekk sar ċentru ta’ riċerka mill-aktar importanti fid-dinja. Hawn diġà bdejna nwaqqgħu l-argumenti li jgħidu li ħadd ma jaf x’hemm moħbi f’dan l-arkivju. Ovvjament ma tistax taqbad u tidħol sempliċiment beix taqta’ l-kurżità, imma min ikollu permess, għal skopijiet ta’ riċerka, ikollu aċċess għal dan il-post li tant iqanqal kurżità.

 Skola

Marbuta mal-arkivju hemm l-iskola Arkivistika imwaqqfa minn Papa Ljun XIII (1878 – 1903) fl-1 ta’ Mejju 1884. Minbarra s-sengħa ta’ kif wieħed iżomm arkivju, din l-iskola tispeċjaliżża wkoll fil-Paleografija, jew aħjar l-istorja tal-kitba u d-Diplomatika, jew aħjar is-sengħa li jintgħaraf dokument awtentiku minn wieħed li jkun kopja. Kors f’din l-iskola jdum sentejn imma jsiru korsijiet iqsar li jitrattaw dixxiplina waħda biss.

 X’fih sewwa?

Intant l-arkivju nistgħu naqsmu f’ sitt taqsimiet:

1.    1   It-taqsima li tiġbor dokumenti marbutin mal-Kurja Rumana, is-segretarju tal-Istat tal-Vatikan, it-tribunal u tal-kummissjonijiet anke dawk li llum ma għadhomx jeżistu.

2.    2   It-taqsima li tirrigwarda r-rapreżentatni tal-Papa. Hawn insibu korrispondenza tan- Nunzjaturi mal-pajjiżi.

3.    3   It-Taqsima li għandha x’ taqsam ma’ arkivji ta’ familji jew ta’ persuni privati. F’din it-taqsima nsibu arkivji sħaħ ta’ familji u persuni nobbli.

4.    4   It-taqsima li tirrigwarda l-Konċilji. Hawn insibu d-dokumentazzjoni kollha tat-tliet konċilji ekumenici tal-Knisja Kattolika, dak ta’ Trento (1545 – 1563), il-Vatikan 1 (1869 – 1870) u l-Vatikan II (1962 – 1965). Hawn insibu wkoll dokumenti ta’ konċilji medjevali kif ukoll sinodi lokali.

5.      5 It-taqsima li għandha x’ taqsam ma’ ordnijiet reliġjużi, monasteri, abaziji u fratellanzi. Din hija l-parti l-iktar storika.

6.      6 It-taqsima li tiġbor fiha il-kumplament

 X’kobor fih?

Jingħad li f’dan l-arkivju hemm erbgħa u tmenin (84) kilometru ta’ xkafef li fuqhom hemm impoġġijin wieħed ħdejn l-ieħor, 35,000 volum. Minħabba li l-materjal dejjem jiżdied kellu jiżdied l-ispażju tal-arkivju wkoll u għalhekk fl-1980 żdied spażju billi saru kmamar taħt l-art. Mhux kulħadd jista’ jidħol jagħmel użu minn dan l-arkivju imma dawk l-istudjużi kwalifikati jistgħu japplikaw għall-permess tad-dħul u jekk dak li jkun verament ikollu skop ta’ riċerka u studja, il-permess jingħatalu. Ma jistax imur xi ħadd li ma għandu l-ebda kwalifika fir-riċerka u jitlob il-permess u jistenna li jingħatalu. Immaħina kieku jista’ jidħol kulħadd x’folla jkun hemm u kemm ħsara tista’ ssir!

 Qedem

L-aktar dokumenti antiki f’dan l-arkivju jmorru lura sa tmiem is-seklu VIII. Minn żmien il-Papa Innoċenz III (1198 – 1216) il-korrispondenza bdiet tinżamm kollha u b’mod organizzat kif għandha tkun u għalhekk fl-arkivju nsejjaħ “Sigriet!” tal-Papa,  id-dokumenti ta’ qabel dan iż-żmien huma skarsi. Fost id-dokumenti interessanti li nsibu hemm ittri ta’ Michelangelo (1475 – 1564) kif ukoll il-korrispondenza tar-Re Enriku VIII tal-Ingliterrra (1491 – 1547) fejn fl-1527 jitlob l-annullament taż-żwieġ tiegħu minn ma’ Katarina ta’ Aragona.

 Illum

L-era teknoloġika u diġitali li qed jgħid fiha l-bniedem tal-lum biddlet ukoll il-mod kif wieħed jikkonsulta dan l-arkivju. Illum numru sostanzjali ta’ dokumenti jinsabu wkoll f’forma diġitali. Dan minbarra li jgħin lir-riċerkatur, għax ma jkollux għalfejn imur Ruma, imma jinqeda permezz tal-internet, jgħin ukoll fil-konservazzjoni tal-arkivju għax b’hekk ma jintmissx il-volum li tkun qed issir riċerka fuqu bl-idejn.

Dan huwa s-sigriet ta’ dan il-post li min jaf kemm qanqal fantasija fl-imħuħ!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 7 ta' Settembru 2024