WARA PAWLU CREMONA MIN IMISSU?

Isqfijiet ta’ Malta

It-tradizzjoni tgħid li l-Knisja f’ Malta twaqqfet minn San Pawl għall-ħabta tas-sena 60 W.K. Nafu li dan huwa minnu għax insibu dan il-fatt imniżżel fil-ktieb tal-Atti tal-Appostli. Ma nafux sewwa s-sena li fiha Pawlu ġie Malta u lanqas nafu l-post fejn il-bastiment li kein fuqu kien inkalja. It-tradizzjoni tgħidilna wkoll li pawlu kien ordna l-ewwel isqof, jiġifieri Malta tista’ titqies bħala waħda mill-ewwel djoċesijiet fid-dinja. Kien Pubilju l-ewwel isqof tal-gżejjer tagħna.

Irridu nimmaġinaw id-dinja ta’ elfejn sena ilu, dinja differenti għal kollox minn dik tal-lum. Lanqas ma rridu nimmaġinaw djoċesi organizzata bħal dawk li aħna imdorrijin bihom illum il-ġurnata. Għaddew aktar min elf sena mill-miġja ta’ San Pawl f’ Malta biex pajjiżna kien saret suffraġju, jew magħqud mal-Arċidjoċesi ta’ Palermo. Dan insibuh fil-Bolla Papali tal-10 ta’ Lulju, 1156 tal-Papa Adrijanu IV u konfermat 4 snin wara mill-Papa Alessandru III.

Fit-3 ta’ Marzu tal-1797 il-Papa Piju VI ħareġ il-bolla bl-isem Memores Nos fejn għadda t-titlu ta’ Arċisqof ta’ Rodi lill-isqfijiet ta’ Malta. Fl-1309 il-gzira ta’ Rodi għaddiet f’ idejn il-Kavallieri ta’ San Ġwann imma t-Torok keċċewhom minn hemm fl-1522. Sena wara l-arċidjoċesi ta’ Rodi spiċċat u saret waħda titolari. Bejn l-1523 u l-1797 it-titlu ta’ Arċisqof ta’ Rodi kien jingħata lil isqfijeit aktarx Taljani li xi wħud minnhom anke spiċċaw kardinali. Vincenzo Labini kien l-ewwel isqof ta’ Malta li beda wkoll iġorr it-titlu ta’ Arċisqof ta’ Rodi.  Fl-1928 id-djoċesi ta’ Rodi reġgħet twaqqfet u għalhekk it-titlu ittieħed mill-isfijiet ta’ Malta. Dak iż-żmien Dom Mauro Caruana kien isqof ta’ Malta. Fid-29 ta’ Marzu, 1928 dan l-isqof ingħata t-titlu Personali ta’ Arċisqof ta’ Malta minkejja li Malta kienet għadha ma saritx arċidjoċesi.

Fl-1817 id-djoċesi maltija bdiet tifforma parti mill-provinċja ekkleżjastika tal-arċidjoċesi ta’ Palermo fi Sqallija. Fl-1844 bdiet taqa’ direttament taħt is-Santa Sede. Fl-1864 il-Papa Piju IX  waqqaf id-djoċesi ta’ Għawdex, li kienet taqa’ direttament taħt is-Santa Sede wkoll.

Sir M. Gonzi  l-ewwel Arċisqof ta' Malta

Fl-14 ta’ Ottubru 1943, l-Isqof ta’ Għawdex, Mikiel Gonzi, inħatar isqof koadjutur ta’ Malta. Isqof koadjutur huwa isqof li jkun qiegħed jgħin isqof djoċesan u li jkollu d-dritt għas-suċċessjoni. Qabel l-1983 kien hemm distinzjoni bejn isqfijiet koadjuturi cum jure successionis u dawk mingħajrha. Fis-17 ta’ Diċembru, 1943 miet l-isqof Caruana. Monsinjur Mikiel Gonzi sar l-isqof ta’ Malta. Post Monsinjur Gonzi ħadu Ġużeppi Pace. Fl-1 ta’ Jannar 1944 id-Djoċesi ta' Malta kienet elevata għal Arċidjoċesi u hekk Gonzi sar l-ewwel Arċisqof ta' Malta. Dakinhar ukoll ingħaqdu l-Arċidjoċesi ta’ Malta u d-djoċesi ta’ Għawdex biex twaqqfet il-provinċja ekklezjastika ta’ Malta

.

l-isqfijiet ta’ Malta aktarx li dejjem kienu jkunu Sqallin imma mill-1807 il quddiem din Il-ħaġa spiċċat u bdew ikunu isqfijiet ta’ nazjonalità Maltija li jmexxu l-Knisja ta’ Malta. Dawn il-Maltin kienu:

Ferdinando Mattei                         1807      1829

Francesco Saverio Caruana            1831      1847

Publio Maria Sant                         1847      1857

Gaetano Pace Forno                       1857      1874

Carmelo Scicluna                          1875      1888

Pietru Pace                                    1889      1914

Mauro Caruana                              1914      1943

Mikiel Gonzi                                 1943      1976

Ġużeppi Mercieca                          1976      2007

Pawlu Cremona                             2007      2014

Mons. P. Cremona  Arċisqof Emeritu

Mons. Charles Jude Scicluna

Matul is-snin id-djoċesi jew l-arċidjoċesi ta’ Malta kellha għadd ta’ isqfijeit awżiljarji. Dawn kienu:

Annetto Casolani                            1848      1866

Michael Franciscus Buttigieg           1863      1864     

Salvatore Gaffiero                           1899      1906     

Paolo Rosario Farrugia                    1907  

   

Angelo Portelli                                1911      1927     

Emmanuel Galea                             1942      1974    

 

Emanuel Gerada                              1967      1968     

Ġużeppi Mercieca                            1974      1976     

Annetto Depasquale                         1998      2011     

Charles J. Scicluna                       2012      maħtur amministratur appostoliku fit 18 ta’ Ottubru 2014.

Issa min imiss jiżdied ma’ din il-lista?

awtur

Fr Reno Muscat