Vokazzjonijiet monastiċi

 

L-ewwel tip ta’ ħajja komunitarja b’għan reliġjuż ma kinux il-patrijiet u s-sorijiet li nafu bihom illum. Kienu dawk li jissejħu “rħieb” li bdew din it-tip ta’ ħajja. Rħieb hija kelma Maltija li ma għadhiex tintuża u li tfisser dak li bit-Taljan jissejjaħ “monaco”, speċi ta’ patri tal-klawsura. Biex ngħidu kollox dan l-istil ta’ ħajja ma jeżistix biss fil-fidi Kristjana għax insibuh f’reliġjonijiet oħra bħalma huma l-Buddiżmu u l-Induiżmu. Imma billi aħna qegħdin nitrattaw il-vokazzjonijiet reliġjużi li aħna mdorrijin bihom ejjew niffukaw fuq il-monakiżmu Kristjan. Malta ma għandniex irħieb imma għandna għadd ta’ monasteri ta’ sorijiet tal-klawsura, li nistgħu ngħidu hija l-fergħa femminili tal-irħieb.

Tifsira u oriġini

Wara l-paċi Kostantinjana, il-martirju mdemmi tal-Insara sar rari ħafna. Din il-forma erojka ta’ qdusija tal-bidu tal-Kristjaneżmu ġiet sostitwita minn triq ta’ qdusija professata minn grupp ġdid ta’ Nsara, ħerqana għal spiritwalità aktar profonda, li jappartjenu biss lil Alla u għalhekk jgħixu waħedhom fil-kontemplazzjoni tal-misteri divini. Hekk twieled il-monastiċiżmu, il-ħajja fil-monasteru.

Il-kelma monastiċiżmu ġejja mill-kliem Grieg monos (waħdu) u oikia (dar). Din il-kelma tindika fenomenu partikolari, komuni għar-reliġjonijiet aktarx antiki, fejn xi individwi jinqatgħu mill-ħajja soċjali tas-soltu biex jgħixu  esperjenza ta’ fidi u jgħixu kull attività tal-ħajja tagħhom bħala att ta’ mħabba lejn Alla. Il-fenomenu tal-monastiċiżmu Kristjan beda madwar is-sena 280 fl-Eġittu u l-Lvant tas-Sirja. L-aktar raħeb famuż ta’ dan il-perjodu huwa Anton, żagħżugħ Eġizzjan li llum nafuh bħala San Anton Abbati jew magħruf ukoll ma’ ħafna bħala San Anton tal-ħanżira. Huwa wieħed mill-aktar eremiti illustri fl-istorja tal-Knisja. Ta’ għoxrin sena, dan Anton, abbanduna kollox biex jgħix l-ewwel maqtugħ mid-dinja, f’żona abbandunata u mbagħad fuq ix-xatt tal-Baħar l-Aħmar, fejn għex għal aktar minn 80 sena. Miet, fil-fatt,  ta’ ’l fuq minn mitt sena fis-sena 356. Bosta kienu dawk li mxew fuq il-passi tiegħu u ngħaqdu miegħu f’dan l-istil ta’ ħajja.

Monastiċiżmu tal-Punent

Bis-saħħa ta’ San Benedittu ta’ Norcia, li għex bejn is-sena 480 u s-sena 546, il-monastiċiżmu nfirex mal-Punent kollu. Benedittu ta l-ħajja lil monakiżmu fl-Ewropa u introduċa n-novità tal-istabbiltà tar-raħeb fil-komunità. Fi żmien qasir ir-regola tiegħu, ammirata għall-għerf, il-bilanċ u d-diskrezzjoni tagħha, ġiet adottata minn bosta monasteri li twieldu fil-kontinent tagħna. Bejn is-sekli 9 u 12, il-monakiżmu Benedittin sar il-pedament tal-kultura u ċ-ċivilizzazzjoni Ewropea.

Il-monasteri antiki tal-Ewropa jissejħu Benedittini imma ma jfissirx li dawn twaqqfu minn San Benedittu. Hemm fatt kurjuż dwar dan. Fis-sena 816 Luwiġi l-Piju, iben Karlu Manju, bl-għajnuna tar-raħeb Franċiż Benedittu ta’ Aniane, laqqa’ l-mexxejja tal-monasteri kollha. Il-mexxej ta’ monasteru jissejjaħ abbati u f’monasteru femminili tissejjaħ badessa.  F’din il-laqgħa kien deċiż li l-monasteri kollha jadottaw ir-regola ta’ San Benedittu bħala l-unika waħda valida għall-imperu Karolingju kollu. Minn dakinhar l-abbaziji kollha tal-imperu, irġiel u nisa, saru Benedittini u madwarhom l-Ewropa bdiet tibni mill-ġdid l-istruttura tagħha wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman.

Ir-riformi

Il-monastiċiżmu Benedittin, filwaqt li baqa’ l-istess fil-linji fundamentali tiegħu, addatta ruħu għall-bżonnijiet storiċi u ġedded lilu nnifsu permezz ta’ ħafna riformi. Fl-1893 il-Papa Ljun XIII għaqqad mill-ġdid il-Kongregazzjonijiet Benedittini kollha f’Konfederazzjoni (mhux «Ordni»), taħt il-gwida ta’ Abbati Primat (magħżul mis-Superjuri Benedittini kollha) b’setgħat legali limitati ħafna, iżda b’influwenza morali għolja ħafna.

Fr Reno Muscat

Il-Mument - 2 ta' Frar 2025