It-Torri Eiffel

Meta nsemmu Pariġi, il-belt kapitali ta’ Franza, żgur li f’moħħna jiġu bosta postijiet sbieħ li nsibu f’din il-belt kbira u meraviljuża. Fost dawk il-postijiet li jiġu f’moħħna żgur li kun hemm it-Torri Eiffel li huwa ikona ta’ din il-belt. Ma hemmx għalfejn tkun żort Pariġi biex tkun taf b’din il-binja magħrufa mad-dinja kollha.

Ftit tagħrif

It-Torri Eiffel huwa torri f’forma ta’ kannizzata tal-ħadid li nsibu u naraw fil-fetħa kbira li ġġib l-isem Champ de Mars f'Pariġi, Franza. Huwa msemmi għall-inġinier Gustave Eiffel, li l-kumpanija tiegħu ddisinjat u bniet it-torri.

Imlaqqam lokalment "La dame de fer", li bil-Malti tiġi “Il-Mara tal-ħadid”,  inbena bejn l-1887 u l-1889 bħala d-daħla għall-Fiera Dinjija tal-1889. Għall-bidu kien ikkritikat minn xi wħud mill-aqwa artisti u intellettwali ta’ Franza għad-disinn tiegħu, iżda llum dan it-torri  sar wieħed mill-ikona kulturali globali ta’ Franza u wieħed mill-aktar strutturi magħruf madwar id-dinja. It-Torri Eiffel huwa l-aktar l-monument fid-dinja li nies iħallsu biex jżuruh. Sa qabel il-Pandemija kienu jitilgħu fuqu madwar 7 miljun ruħ fis-sena. Ovvjament il-Pandemija naqqset dan in-numru drastikament.

It-torri huwa għoli 324 metru, bejn wieħed u ieħor l-istess għoli bħal binja ta’ 81 sular. Din hija l-ogħla struttura f'Pariġi. Il-bażi tagħha hija kwadra, li fiha 125 metru fuq kull naħa. Fiż-żmien li sar, it-Torri Eiffel qabeż il-Monument ta’ Washington biex sar l-ogħla struttura magħmula mill-bniedem fid-dinja, rekord li żamm għal 41 sena sakemm fl-1930 tlesta l-Chrysler Building fi New York. Kienet l-ewwel struttura fid-dinja li qabżet it-300 metru fl-għoli. Minħabba ż-żieda ta’ antenna tax-xandir fil-quċċata tat-torri, li żdiedet fl-1957, issa huwa ogħla mill-Chrysler Building b’5.2 metri. It-Torri Eiffel huwa t-tieni l-ogħla struttura wieqfa fi Franza wara l-pont Viaduc de Millau.

It-torri għandu tliet livelli għall-viżitaturi, b’ristoranti fl-ewwel u t-tieni livelli. Il-pjattaforma ta' fuq fl-ogħla livell hija 276 metru 'l fuq mill-art – l-ogħla gallarija jew fetħa aċċessibbli għall-pubbliku fl-Unjoni Ewropea. Biljetti jistgħu jinxtraw biex dak li jkun jitla’ bit-taraġ jew lift għall-ewwel u t-tieni livell. Mill-livell tal-art għall-ewwel livell hemm aktar minn 300 tarġa, imbagħad madwar 300 tarġa oħra bejn l-ewwel livell u t-tieni. Għalkemm hemm taraġ għall-ogħla livell, ġeneralment kulħadd jitla’ bil-lift.

Aktar tagħrif

Id-disinn tat-Torri Eiffel huwa attribwit lil Maurice Koechlin u Émile Nouguier, żewġ inġiniera anzjani li kienu jaħdmu għall-Compagnie des Établissements Eiffel. Ġie maħsub wara diskussjoni dwar daħla xierqa għall-Exposition Universelle li saret fl-1889, fiera dinjija biex tiċċelebra ċ-ċentinarju tar-Rivoluzzjoni Franċiża. Eiffel irrikonoxxia b'mod miftuħ li l-ispirazzjoni għal torri ġiet mill-Osservatorju Latting mibni fi New York fl-1853. F'Mejju 1884, waqt li kien jaħdem id-dar, Koechlin għamel taħżiża tal-idea tiegħu, deskritt minnu bħala "arblu kbir, magħmul minn erba' travi b’forma ta’ kannizzata wieqfa li jingħaqdu flimkien fil-parti ta' fuq. Eiffel inizjalment ftit li xejn wera entużjażmu dwar dan il-proġett, iżda approva aktar studju biex jiġi finalizzat id-disinn. L-Inġinier Sauvestre żied arkati dekorattivi mal-bażi tat-torri, pavaljun tal-ħġieġ fl-ewwel livell, u tiżjin ieħor.

Inawgurat

Ix-xogħol strutturali ewlieni tlesta fl-aħħar ta’ Marzu 1889 u  fil-31 ta’ Marzu, Eiffel mexxa grupp ta’ uffiċjali tal-gvern, akkumpanjati minn rappreżentanti tal-istampa, sal-quċċata tat-torri. Minħabba li l-lifts kienu għadhom ma jaħdmux, it-tlugħ kellu jsir bil-mixi, mixja, jew aħjar kedda li ħadet aktar minn siegħa, b’Eiffel jieqaf ta’ spiss biex jispjega diversi karatteristiċi tal-binja. Ħafna mill-mistiedna għall-ftugħ għażlu li jieqfu fil-livelli aktar baxxi, iżda ftit, inkluż l-inġinier strutturali, Émile Nouguier, il-kap tal-kostruzzjoni, Jean Compagnon, il-President tal-Kunsill tal-Belt, u ġurnalisti minn Le Figaro u Le Monde Illustré, telgħu sa fuq nett. Fis-2:35 pm, Eiffel tella’ fuq it-torri il-bandiera ta’ Franża mal-akkumpanjament ta’ salut ta’ 25 balla ta’ kanun sparat fl-ewwel livell.

Iż-żamma

Biex struttura bħal din tinżamm fi stat tajjeb bilfors li jrid ikun hemm min iduru u jieħu ħsiebu. Il-manutenzjoni tat-torri tinkludi l-applikazzjoni ta’ 60 tunnellata ta’ żebgħa kull seba’ snin biex ma jkunx hemm sadid. It-torri ġie miżbugħ mill-ġdid kompletament mill-inqas 19-il darba minn mindu nbena. Iż-żebgħa taċ-ċomb fuq dan it-torri kienet għadha qed tintuża sal-2001 meta l- twaqqfet u wara bdiet tintuża żebgħa bla ċomb biex jitħares l-ambjent.

Dan il-t-torri għandu għadd ta’ repliki tiegħu madwar id-dinja. Fi Blackpool l-Ingilterra nsibu wieħed kif ukoll fil-belt ta’ Tokyo fil-Ġappun. Għadd ta’ torrijiet bħal dak ta’ Eiffel insibuhom fl-Istati Unit bħal Las Vegas, Ohio u Virginia. Fiċ-Ċina nsibu żewġ repliki żgħar u nsibu ieħor fil-Messiku.

Illum morna sa Pariġi, il-belt tal-meravilji u flimkien tlajna fuq it-torri li jaħkem lil din il-blet, torri li llum sar magħruf mad-dinja kollha

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 26 ta' Frar 2022

It-tfal ta’ Fatima

 

Fl-20 ta’ Frar il-Knisja Kattolika tiċċelebra l-festa tal-iżgħar żewġ qaddisin mhux martri li qatt ġew kanonizzati. Dawn huma l-aħwa Franġisku u Ġjaċinta Marto li ftit aktar minn mitt sena ilu niżżlu isimhom fl-istorja tal-Knisja Kattolika. Tajjeb qabel xejn nagħtu ħarsa lejn dak li seħħ biex dawn iż-żewġt itfal saru hekk magħrufin.

Ftit storja

Il-ġrajja ta’ Fatima tibda fix-xahar ta’ Mejju, 1917. L-Ewwel Gwerra Dinjija kienet fl-aqwa tagħha. Żmien ta’ ħerba, mwiet u biża’. Il-Papa Benedittu XV talab lit-tfal kollha tad-dinja biex jitolbu għall-paċi. Fit-13 ta’ Mejju, fir-raħal ċkejken ta’ Fatima, qrib Lisbona fil-Portugall, tlitt itfal kienu jirgħu n-ngħaġ fil-Cova da Iria. F’nofsinhar, hekk kif it-tfal temmew ir-Rużarju li kienu jgħidu ta’ kuljum, raw il-leħħa tal-beraq fis-sema. Huma u sejrin lura bil-merħla lejn darhom lemħu sinjura sabiħa wieqfa fuq sħaba li kienet imwieżna fuq balluta tal-liċi. F’idha kellha kuruna tar-Rużarju u l-libsa bajda tagħha kienet tlellex b’dawl tas-sema. Luċija staqsiet lis-Sinjura mnejn kienet ġiet u din  weġbitha ``Mis-sema.’’

Is-Sinjura talbet lit-tfal biex darba fix-xahar, għal sitt xhur wara xulxin, imorru f’dak l-istess post. Fuq mistoqsija ta’ Luċija s-Sinjura qaltilhom li hi u Ġjaċinta kellhom imorru l-ġenna, u Franġisku wkoll, imma dan kien jeħtieġlu jgħid iżjed Rużarju. Luċija ta’ 15-il sena daħlet soru Karmelitana. Hi tgħid li l-Madonna talbitha xxerred id-devozzjoni tat-tqarbina tal-ewwel Sibt tax-xahar. Hija mietet fit-13 ta’ Frar 2005, ta’ 97 sena. Ma’ dawn id-dehriet kien hemm marbut sigriet. Kien fl-1941 li Luċija rrevelat parti mill-messaġġ tal-Madonna lill-Awtoritajiet Ekkleżjastiċi. Il-Madonna kienet qalet li jekk ir-Russja ma tikkonvertix saċerdoti kellhom jiġu torturati u knejjes desakrati. Kien hemm ukoll imsemmi l-attentat fuq il-ħajja tal-Papa, fatt li seħħ nhar it-13 ta’ Mejju tas-sena 1981 meta Mehmet Ali Ağca kien spara lejn il-Papa, illum qaddis, Ġwanni Pawlu II.

Id-devozzjoni lejn il-Madonna ta’ Fatima kienet approvata fl-1930, għalkemm il-pellegrinaġġi baqgħu sejrin bla ma jaqtgħu sa mill-1917, minkejja t-tfixkil uffiċjali tal-gvern ta’ żmien id-dehriet. Illum il-post ta’ dawn id-dehriet sar wieħed mill-aktar santwarji Marjani magħrufin mad-dinja kollha.

It-tfal

Franġisku u Ġjaċinta Marto kienu żewġ aħwa rgħajja li l-Madonna li kif għidna dehritilhom sitt darbiet f’Fatima,  tathom messaġġ ta’ penitenza u talbet minnhom talb għall-konverżjoni tal-midinbin.

Dawn iż-żewġ aħwa twieldu f’Aljustrel, fil-Portugall, Franġisku fil-11 ta’ Ġunju 1908 u Ġjaċinta fil-11 ta’ Marzu 1910. Huma raw l-ewwel darba lill-Madonna fit-13 ta’ Mejju 1917, meta huma kienu qed jirgħu in-nagħaġ ma’ kuġinthom Lucija dos Santos.

Is-Sinjura, kif kienu jsejħulha t-tfal,  b’kollox dehritilhom sitt darbiet, bl-aħħar dehra sseħħ fit-13 ta’ Ottubru, 1917. Il-Madonna qalet lil Franġisku u ’l oħtu Ġjaċinta li hi ma kinitx se ddum ma tibgħat għalihom biex ikunu magħha l-ġenna, waqt li Luċija kellha tibqa’ ħajja, titgħallem taqra u tikteb għax riditha xxerred mad-dinja d-devozzjoni lejn il-qalb immakulata tagħha

F’waħda mid-dehriet it-tfal kellhom dehra tal-infern fejn imorru l-midinbin li jmutu bla ma jikkonvertu biex jintilfun għal dejjem. Is-Sinjura talbet lit-tfal jagħmlu talb u sagrifiċċji għall-midinbin. Franġisku, u speċjalment Ġjaċinta, ħadu dan il-messaġġ bl-ikbar serjetà u impenn, u għamlu bosta sagrifiċċji għall-konverżjoni tal-midinbin. Minkejja li kienu għadhom daqstant żgħar, huma ħadu dan l-impenn bl-akbar serjetà.

Franġisku miet fl-4 ta’ April 1919 fid-dar tal-familja. Huwa għex b’kollox 10 snin u xahrejn. Ġjaċinta mietet f’Lisbona fl-20 ta’ Frar 1920, xahar qabel għalqet l-10 snin.

Il-proċess tal-beatifikazzjoni ta’ Franġisku u Ġjaċinta Marto nbeda fl-1952. Ġew iddikjarati beati flimkien waqt żjara tal-Papa Ġwanni Pawlu II f’Fatima fit-13 ta’ Mejju, 2000. Il-Papa Franġisku ddikjarhom qaddisin f’Fatima, il-Portugall fit-13 ta’ Mejju, 2017  sewwasew fl-ewwel ċentinarju mid-dehriet tal-Madonna ġewwa Fatima.

F’Malta

Waħda mill-parroċċi tal-Arċidjoċesi ta’ Malta hija ddedikata lill-Madonna ta’ Fatima. Fl-1952, il-Patrijiet Dumnikani Maltin bit-tħabrik tal-Provinċjal tagħhom ta’ dak iż-żmien, Patri Esmond Klimeck, bnew is-Santwarju ddedikat lill-Madonna ta’ Fatima fi Gwardamanġa - Tal-Pietà. Is-Santwarju nfetaħ fl-1955 u fl-1968 sar il-knisja parrokkjali tal-lokalità ta’ Tal-Pietà. Din hija l-unika parroċċa f’pajjiżna taħt dan it-titlu. Fix-xbieha tal-Madonna ta’ Fatima naraw lit-tliet ragħajja ċkejkna li kellhom id-dehriet.

Għalhekk minn din is-sena ser tibda ssir il-festa tal-Qaddisin ta’ Fatima, Ġjaċinta u Franġisku. Il-qofol tal-festa jintlaħaq għada l-Ħadd 20 ta’ Frar b’quddiesa mmexxija mill-Arċisqof Mons. Charles J. Scicluna fid-9.30 ta’ filgħodu iżda il-festa bdiet mill-Ħadd 13 ta’ Frar, jum it-twelid u l-mewt ta’ Luċija, il-kuġina ta’ dawn it-tfal qaddisin.

Kien xieraq li nibdew niċċelebraw din il-festa u  niftakru f’dawn iż-żewġ qaddisin żgħar.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 19 ta' Frar 2022

Il-Pietà ta’ Michelangelo

 

Meqjusa bħala l-kapolavur tal-iskultura rinaxximentali, l-istawta tal-Madonna bi Kristu mejjet fi ħdanha inħademt minn Michelangelo Buonarroti bejn l-1498 u l-1499. L-iskultur kien għad kellu biss 24 sena. Ma tistax tidħol fil-bażilika ta’ SanPietru fil-Vatikan u ma tarahiex. Tinsab fl-ewwel kappella tan-navi fuq in-naħa tal-lemin tiegħek jekk tkun qiegħed tħares lejn l-artal maġġur.

Kummissjoni

Din l-istatwa saret fuq talba tal-Kardinal Franċiż Jean de Billheres li għex bejn  l-1435 u l-1499, sabiex titpoġġa fuq il-qabar tiegħu fil-kappella ta’ Santa Petronilla, il-kappella  tar-Re ta’ Franza fil-Bażilika tal-Vatikan. Fis-seklu XVIII din l-istatwa tneħħiet minn postha u tpoġġiet fil-post li narawha llum.

Din l-istatwa nħadmet fl-irħam Carrara u turi lil Ġesù f’ħoġor Marija wara li tniżżel minn fuq is-salib. Ta’ min jgħid li din il-pożizzjoni kienet għal kollox ġdida fl-Italja imma kienet aktarx komuni fi Franza ta’ fuq, fil-Ġermanja u fil-Polonja. Din hija statwa rfinuta ħafna li turi lill Madonna aktarx għadha żgħira u l-marki tal-passjoni fuq Ġesù ma jidhrux wisq. Hija wkoll ix-xogħol waħdieni li l-iskultur Buonarroti ffirma. Fuq il-faxxa li tgħaddi minn fuq l-ispalla x-xellugija ta’ Marija u tinżel fuq ġenbha tal-lemin, l-artist naqax il-kliem: MICHAELAGELUS BONAROTUS FLORENTIN FACIEBA, li tfisser li Michelangelo Buonarroti minn Firenze ħadimha.  Jingħad li l-iskultur wara beda jqis din il-ħaġa bħala nuqqas ta’ umiltà u għalhekk qatt aktar ma ffirma xi biċċa xogħol oħra tiegħu.

Tibdel postha

Meta din l-istatwa inġarret mill-kappella ta’ Santa Petronilla għal fejn tinsab illum kien sarilha xi ħsara, ma ninsewx li l-mezzi ta’ dak iż-żmien kienu limitati. Erbat iswaba minn id ix-xelluġija tal-Madonna kienu miksurin. Fl-1736 kienet restawrata minn Giuseppe Lirioni. Illum xi studjużi jemmnu li r-restawratur biddel xi ftit mid-dehra oriġinali tal-istatwa, ħaġa li kienet aktarx komuni f’dawk iż-zminijiet meta r-restawraturi kienu jieħdu l-libertà li jbiddlu, iżidu jew inaqqsu mill-opra oriġinali. Illum ħaġa bħal din lanqas biss tgħaddi minn moħħ restawratur professjonali, biss sa ftit snin ilu anke f’pajjiżna kienu jsiru stejjer bħal dawn!

Aktar ħsara

Fil-21 ta’ Mejju, 1972, din l-istatwa ġarrbet ħsarat konsiderevoli. Kien il-Ħadd, Għid il-Ħamsin u n-nies fil-Bażilika tal-Vatikan kienu deħlin bħal xmara. Fost dawk li daħlu kien hemm Laszlo Toth, Ungeriż li studja l-geoloġija ġewwa l-Awstralja. Ħin bla waqt huwa daħal fil-kappella fejn tinstab din l-iskultura, ħareġ martell u waqt li ta ħmistax-il daqqa fuq l-istatwa beda jgħajjat “Jiena Ġesù Kristu imqajjem mill-mewt”.  Xi rħam li tar u nxtered mal-art, inġabar mit-turisti preżenti u ttieħed bħala tifkira. Wara kien hemm min ta lura l-biċċa tal-irħam li kien ħa imma ħafna biċċiet oħra baqgħu ma nstabux. Il-ħsara ma kienitx żgħira, id-drigħ,il-minkebb, l-imnieħer u l-kappell ta’ għajn il-Madonna kienu mxellfin. Biex jerġa’ jsir l-imnieħer kellha tittieħed biċċa rħam mid-dahar tal-istatwa. Intant Toth instab li kien marid mentalment u għalhekk ma ttiħdux proceduri kriminali kontrih imma ġie mogħti l-kura fi sptar mentali Taljan għal ftit aktar minn sentejn. Meta nħeles mill-isptar fi Frar, 1975, huwa ntbagħat lejn l-Awstralja. Wara dan l-attakk  tpoġġiet ħġieġa pullet-proof quddiem din l-istatwa.

Barra mill-Vatikan

Ir-replika f'Tal-Pietà Malta

Ta’ min jgħid li darba din l-istatwa ħalliet il-Vatikan. Kienet is-sena 1964 meta fil-padiljun tal-Vatikan ġewwa l-Fiera Dinjija ta’ New York 1964/1965 kienet esebita din l-istatwa kapolavur ta’ Buonarroti. Hemm kienu marru jżuruha miljuni ta’ nies. Kienet l-attrazzjoni prinċipali mhux biss tal-padiljun tal-Vatikan imma tal-fiera kollha. F’Ottubru 1965 kien żar din il-fiera il-Papa Pawlu VI. Sabiex ikun żgurat li din l-istatwa ma ssiriliex ħsara fil-ġarr lejn l-Amerika kienet intbagħtet replika qabel. Illum din ir-replika tinstab fis-seminarju ta’ San Ġużepp fi New York.

Repliki

F’Malta nsibu l-istatwa tad-depożizzjoni fil-purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira taż-Żejtun li hija maħduma fuq il-Pietà ta’ Michelangelo. Din saret minn Angelo Capoccio fl-1965 ġewwa Lecce l-Italja. Fil-lokalità Maltija msejħa Tal-Pietà, dan l-aħħar saret niċċa ġdida qrib il-qasam tad-djar. F’din in-niċċa tpoġġiet statwa tad-Duluri replika ta dik ta’ Michelangelo. Madwar id-dinja hemm bosta kopji ta’ din id-duluri famuża. Insibu għexieren ta’ kopji fi knejjes u katidrali l-aktar importanti. Biss biss fil-kontinent Amerikan insibu madwaqr ħamsin replika ta’ din l-istatwa famuża u maħbuba. F’bosta djar insibu statwetti li juru din ix-xbieha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 12 ta' Frar 2022

Via della Conciliazione

Aħna l-Maltin ngħidu li jekk tkujn Ruma tmur tara l-Papa u bosta minn dawk liil-Maltin li jżuru l-Belt Eterna jmorru jżuru l-Vatikan anke jekk lill-Papa ma jarawhx. Il-parti l-kbira ta’ dawk li jaslu fil-Vatikan jidħlu mit-triq ta’ quddiem Pjazza San Pietru, għalkemm din ma hijiex it-triq waħdanija li twasslek għal din il-pjazza. Din it-triq wiesa’ u sabiħa ġġib l-isem ta’ Via della Conciliazione, jiġifieri it-triq tal-ftehim bejn wieħed u ieħor. Forsi ftit huma dawk li jistgħu jimmaġinaw dik li għal ħafna hija l-isbaħ pjazza fid-dinja mingħajr din it-triq maestuża li twassal għaliha. Imma fil-fatt sa ftit għexieren ta’ snin ilu minflokha kien hemm wieqaf bini antik u djar ta’ livell baxx, labrint ta’ toroq dojoq u sqaqien.

Proġett

Bosta kienu dawk li xtaqu li quddiem l-ikbar knisja tad-dinja jkun hemm triq sabiħa li twassal lill-pellegrini għaliha b’ mod diċenti u mhux jgħaddu minn toroq dojoq u mudlama. Kien hemm min pjanta triq li minn Castel Sant’ Angelo twasslek sa Pjazza San Pietru, triq li tibda mid-djuq u tiftaħ forma ta’ V. Imma xejn ma sar minn dak li kien mixtieq li jsir. Kien hemm ħsieb li l-kolonnat jitwal b’ madwar mitt metru ieħor quddiem il-parti ovali li tifforma Pjazza San Pietru. Fil-fatt il-ħsieb ta’ Bernini kien dan li jkun hemm sett ieħor ta’ kolonni imma mal-mewt ta’ Papa Alessandru VII il-pjan twarrab u l-kolonni baqgħu dawk li għadna naraw illum.  Quddiem il-Vatikan kien hemm djar u residenzi ta’ reliġjużi li kienu jmorru lura aktar minn ħames mitt sena.

Minn l-1861 is-sena tal-unifikazzjoni tal-Italja u t-twaqqif tar-Renju tal-Italja, u iktar u iktar mill-1870 meta r-Renju Taljan ħa f’ idejh il-belt ta’ Ruma u b’ hekk spiċċaw fix-xejn l-Istati Pontifiċji u bdiet dik li tissejjaħ il-Kwistjoni Rumana, ir-relazzjonijiet bejn ir-Renju tal-Italja u l-Knisja Kattolika xejn ma kienu sewwa. Il-Papa Piju IX li waqt il-pontifikat tiegħu saret l-Unifikazzjoni tal-Italja kien iddikjara lilu nnifsu bħala priġunier fil-Vatikan. Għal 59 sena il-Papa, jiġifieri Piju IX, Ljun XIII, Piju X, Benedettu XV  u Piju XI qatt ma rifsu ’l barra mill-ħitan li jdawru lill-Belt tal-Vatikan. Fl-1929 saru l-patti, jew it-trattati bejn iż-żewġ partijiet, dawk li jissejħu il-Patti tal-Lateran u li bihom inħoloq l-Istat tal-Belt tal-Vatikan.

B’tifkira

Il-Prim Ministru Taljan ta’ dak iż-żmien, Benito Mussolini li kien iffirma t-trattat f’isem ir-Re ried ifakkar dan l-avveniment li kien ilu jifred lill-Italja minn mal-Knisja għal kważi sittin sena. Għalhekk huwa qabbad żewġ periti Faxxisti, Marcello Piacentini u Attilio Spaccarelli biex jiddisinjaw pjanta ta’ triq quddiem il-pjazza tal-Vatikan. Dawn il-periti ħarġu bi pjanta li ma tnaqqas xejn mill-glorja tal-kolonnat ta’ Bernini u fl-istess ħin tagħti impressjoni meastuża għad-daħla lejn is-Sede tal-Viġarju ta’ Kristu fuq l-art. It-triq sarulha żewġ bankini għolja, waħda fuq kull naħa u fuqhom poġġew għadd ta’ obeliski li jikkumplimentaw lil dak li nsibu f’ nofs il-Pjazza San Pietru.

It-twaqqiegħ taż-żona li kienet magħrufa bħala l-Ispina tal-Borgo beda billi fid-29 ta’ Ottubru, 1936, Mussolini simbolikament ta l-ewwel daqqa ta’ baqqun biex uffiċċjalment kien beda dan il-proġett. Il-problemi ma naqsux, l-aktar ma’ dawk li ma riedux iħallu djarhom u jmorru joqgħodu fil-post li kien offrielhom il-Gvern Faxxista. It-twaqqigħ dam sejjer xhur sħaħ. Ikollna nammettu li mat-twaqqiegħ ta’ dawn il-bini intilef xi bini imprezzabbli. Imma xi bini ieħor kien salvat u nbena mill-ġdid. Il-bini ta’ din it-triq kienet parti mill-proġett li kellu Mussolini li jagħti dehra isbaħ lill-belt ta’ Ruma u jibdel il-Belt eterna f’ monument lill-Faxxiżmu Taljan.  Ix-xogħol fuq din it-triq waqaf minħabba t-tieni gwerra dinjija. Wara l-gwerrra x-xogħol tkompla skont il-pjanta oriġinali minkejja l-mewt ta’ Mussolini u minkejja li l-Faxxiżmu kien abolit. L-obeliski tpoġġew f’ posthom fl-1950 fl-okkażjoni tal-Ġublew tas-sena 1950 imsejjaħ mill-Papa Piju XII.

Illum

Minn meta t-triq infetħet, saret id-daħla prinċipali lejn San Pietru. Din hija triq miftuħa għat-traffiku li jkun sejjer lejn il-Vatikan biss, it-traffiku li jkun ħiereġ ma jistax jgħaddi minnha. F’ okkażjonijiet speċjali din it-triq tingħalaq sabiex fiha jsiru attivitajiet relatati ma’ dik l-okkażjoni, bħal ma jsir fis 6 ta’ Jannar, festa tal-Epifanija, fejn issir l-isfilata tas-Slaten Maġi. F’okkażjonijiet kbar li jsiru fi Pjazza San Pietru din it-triq tgħin ukoll biex tilqa’ fiha n-nies li ma jsibux post fil-pjazza. Hekk ġara fil-kanonizazzjoni ta’ San Piju minn Pietralcina fis-16 ta’ Ġunju 2002, fil-funeral tal-Papa Ġwanni Pawlu II fit- 2 ta’ April, 2005 fil-beatifikazzjoni tal-istess Papa fl-1 ta’ Mejju, 2011, fil-quddiesa tal-Pontifikat ta’ Papa Franġisku, nhar id-19 ta’ Marzu, 2013 u fil-kanonizazzjoni ta’ San Ġwanni XXIII u San Ġwanni Pawlu II fis-27 ta’ April 2014.

Għalhekk meta tkun Ruma u tgħaddi minn din it-triq ftakar xi storja fiha!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon -  5 ta' Frar 2022