Ħaxixa legali

Ħanut mhux tal-ħaxix imma tal-ħaxixa

Fl-ewwel ta’ Jannar li għadda ġewwa Colorado fetħu l-ewwel ħwienet awtorizzati biex ibigħu bla nkwiet ta’ xejn il-marijuana lil dawk ta’ fuq il-21 sena. Kien hemm boom. F’ jum wieħed biss dawn il-ħwienet kellhom bejgħ ta’ miljun dollaru. Sal-lum jingħad li r-ritmu tal-bejgħ baqa’ l-istess. Dawn il-ħwienet imma ma jistgħux jidepositaw flushom f’ bank u lanqas jistgħu jinvestuhom. Il-bejjiegħa tal-ħaxixa jistgħu bil-liġi jkabbru sa 70% tal-prodott li jbiegħu. Dawn l-istess bejjiegħa ma jistgħux jitħallsu b’ ċekk jew b’ xi karta bankarja imma kollox irid isir bi flus kontanti.

Madwar 20 stat Amerikan, fosthom il-kapitlai Washington illegalizzaw b’ xi mod jew ieħor it-tkabbir, il-bejgħ jew it-tipjip tal-marijuana. Issa dak il-gvern federali li kien jikkonsidra l-cannabis bħala droga illegali ser ikollu jagħlaq għajn waħda u f’ ċerti każi jagħlaqhom it-tnejn li huma. 

Aħbar falza

Mal-ftuħ ta’ dawn il-ħwienet ġriet l-aħbar li fl-ewwel jum tagħhom kienu mietu 37 persuna b’overdose ta’ marijuana. Aħbar li dlonk ġiet miċħuda. Statistiċi juru li ħadd qatt ma miet b’overdose ta’ konsum ta’ ħaxixa. Kien ikun aħjar li min xerred dik l-aħbar kien jagħmel ftit xogħol u jara l-verità li tista’ tkun allarmanti iktar minn overdose finta.

X inhi il-verità?

Din l-istess mistoqsija li kien għamel Pilatu għamiltha jien u ppruvajt insib tweġiba għaliha. Il-verità hi li fl-Istati Uniti hemm 17-il miljun persuna li għandhom il fuq minn 12-il sena li jpejpu l-ħaxixa. Il-bejgħ tal-ħaxixa fid-19-il stat Amerikan li fihom il-ħaxixa tinbiegħ għal skop mediku laħħaq għal kważi biljun dollaru u nofs. Huwa stmat li mill-bejgħ tal-marijuana mill-ħwienet legali, l-istat ta’ Colorado sejjer idaħħal 70 miljun dollaru. Imma mistoqsija oħra li ma sibtx tweġiba għaliha hija dwar jekk hemmx xi xibka kriminali, hemmx xi organizzazzjoni korrotta, hemmx prattiċi illegali moħbija wara dan kollu. Din hija verità li tajjeb li l-poplu jkun jafha kif sar jaf iċ-ċifri li semmejt qabel.

L-Italja

Marini, is-Sindku ta' Ruma

Fl-Italja ftit jiem ilu ġew fi tmiemhom it-taħdidiet parlamentari dwar il-liġi hekk imsejħa Fini-Giovanardi li fi ftit kliem tgħid li l-abbbuż ta’ droga, tkun liema tkun, jiġi kkastigat bl-istess mod. Din il-liġi ma għaddietx mill-kmamar tad-deputati Taljani. Fl-istess jiem is-Sindku ta’ Ruma Ignazio Marini ħareġ bit-teorija li jekk ikollu tifel adolexxenti li jkun irid jesperimenta l-ħaxixa aħjar isib jixtriha b’mod legali milli jiċċappas ma’ suq ta’ kriminali. Personalment din naraha teorija “għal gol-ħajt”. Jekk ikolli tifel adolexxenti nippreferi nurih il-veduta kollha, bir-riskji kemm rigward is-saħħa kif ukoll rigward il-kondotta, milli nippreżentalu t-tentazzjoni fuq platt tal-fidda. Imma dak x’ naħseb jien, u dak li naħeb jien ftit li xejn għandu valur fejn kliem is-sindku ta’ Ruma.

Ma nistax nifhem

Ħaġa li tħawwadni u tħallini perpless għall-aħħar hija kif minn banda hemm il-ġlieda kontra d-drogi u mill-banda l-oħra ftaħna l-bieb għal-legalizzazzjoni tagħha. Ma nistax nifhem lanqas jekk bil-legalizzazzjoni tal-ħaxixa huwiex sejjer jispiċċa is-suq klandestin. Ma huwiex xi sigriet il-fatt li hemm suq klandestin fejn tidħol id-droga. Hemm min qiegħed jistaqsi diġa jekk il-prezz tal-ħaxixa huwiex ser jorħos.

Xejn mhu xejn

F’ soċjetà li ma temminx fil-valuri, f’ poplu li għalih xejn ma hu xejn, ma nieħdu xejn bi kbir li nisimgħu b’ aħbarijiet bħal dawn. Imma min għandu ftit melħ f’ moħħu bilfors jinkwieta. Illum id-drittijiet tal-minoranzi qegħdin ikunu mismugħin, u hekk għandu jkun, imma ċerti drittijiet ta’ xi minoranzi jistgħu jkunu ta’ detriment għad-drittijiet tal-maġġoranza. Hemm hi l-problema! Tajjeb li nagħtu leħen liċ-ċkejken, imma ma rridux noħonqu lill-kbir lanqas. Tajjeb li nżommu ftit il-brejkijiet għax jekk nibdew nagħtu dritt li kull min jiftaħ ħalqu sejrin nispiċċaw b’ ħafna drittijiet mgħawġin. Nistgħu nispiċċaw fil-bassezzi, fir-redikolu. Nistgħu nitilfu kull sens ta’ bilanċ u direzzjoni u nibdew ngħixu f’ ġungla ta’ drittijiet.

Din hija verità li għandna llum, verità li rridu jew ma rridux, togħġobna jew le ikollna naffaċċjawha. Verità li għandha mnejn tasal ukoll f’ pajjiżna. Għalhekk tajjeb inkunu nafu dwarha u minn issa noħolqu kuxjenza

Fr Reno Muscat OP

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 22 ta' Frar 2014

L-Iskejjel tal-Knisja

F’pajjiżna għandna realtà, li minkejja li teżisti f’ xi pajjiżi oħra wkoll, donnha f’Malta toħloq preokkupazzjoni kbira. Qiegħed ngħid għall-iskejjel li l-Knisja ta’ Malta għandha u għall-preokkupazzjoni ta’ bosta ġenituri biex idaħħlu lill-uliedhom f’ xi waħda minn dawn l-iskejjel. Tiskanta kif hawn min jekk ibnu ma jkunx ixxurtjat biżżejjed biex ismu jitla’ bix-xorti biex jidħol f’ xi skola tal-Knisja jħossha bħala disfatta. Imma fil-fatt din ma għandhiex tkun disfatta.

Qabel u llum

Huwa fatt magħruf li sa ftit għexieren ta’ snin ilu il-livell tal-edukazzjoni f’ pajjiżna ma kienx dak li huwa llum. Student li kien jasal sas-sixth form u jirnexxielu jġib ftit A levels kien jista’ jgħid li kellu livell tajjeb biex ikun jista’ jaħdem f’ċertu xogħol. Illum ma għadiex hekk l-istorja. Illum biex wieħed ikollu livell bħal dak li qed insemmu jrid iġib lawrja mill-università. Biex nerġgħu lura għall-argument li bdejna bih ikollna ngħidu li l-Knisja f’ Malta toffri minn skejjel tan-nuna, li llum insejħulhom kindergarten, sal-livell sekondarju u ftit postijiet fis-sixth form. Għalhekk bniedem, irid jew ma jridx, biex iseġwi kors universitarju irid jinqeda bl-edukazzjoni li joffri l-istat għax il-Knisja Maltija ma għandiex università.

Min irid jistudja

Ix-xogħol waħdieni tal-istudent huwa li jistudja. Issa hawn min iwettaq xogħolu u hawn min le. Jiddependi mir-rieda ta’ dak li jkun. Tassew li l-ġenituri jkunu jixtiequ li uliedhom jistudjaw, imma fl-aħħar mill-aħħar huma l-istudenti li jħollu u jorbtu. Niftakru fil-qawl Ingliż li jgħidlek li tista’ tieħu ż-żiemel ħdejn l-ilma imma ma tistax iġġiegħlu jixrob. Naf persuni li kienu jattendu skejjel statali li llum għandhom pożizzjoni għolja u naf ukoll oħrajn li kienu jmorru skola tal-Knisja u ma laħqux il-livell ta’ dawk l-oħrajn li semmejt. Dan juri biċ-ċar kemm kollox jiddependi mill-istudent u mhux mill-iskola. Illum l-istat għandu skejjel ta’ livell daqs dawk tal-Knisja. Min irid jistudja għandu fejn! Mhux bilfors trid tkun fi skola tal-Knisja biex titgħallem. Dan huwa l-iżball ta’ bosta ġenituri Maltin. Tassew li jiena għamilt parti mill-edukazzjoni tiegħi fi skola tal-Knisja imma għandi qraba li qatt ma kienu fi skola tal-Knisja u waslu fejn kollhom jaslu wkoll.

Polemika

Kultant tqum polemika dwar id-dħul tal-istudenti fl-iskejjel tal-Knisja. Hemm xi tfal li għandhom vantaġġ fuq tfal oħra. Dawn it-tfal huma vantgaġġjati mhux għax issir xi preferenza magħhom imma għax hemm xi regoli li jpoġġuhom f’vantaġġ. Dawn huma dawk li ħuthom ikunu diġà fl-iskola tal-Knisja, tfal b’każijiet umanitarji, ulied l-għalliema jew il-ħaddiema tal-iskola u issa żdiedu wkoll xi tfal ulied imigrati li talbu kenn f’ pajjiżna.

Kienet din l-aħħar faxxa ta’ tfal li fetħet polemika kbira. Jien personalment ma narax għalfejn kien hemm bżonn din il-polemika. La l-iskejjel tal-istat huma tajbin daqs dawk tal-Knisja nemmen li dan il-pass min-naħa tal-Knisja Maltija  iktar huwa ta’ għajnuna lill-gvern milli għajnuna lill-ulied l-imigranti. Għajnuna lill-gvern għax se jkollu inqas problemi u spejjes u mhux għajnuna diretta lil dawn it-tfal għax dawn xorta kienu ser imorru fi skejjel statali u għalhekk l-edukazzjoni kienet sejra tingħatalhom xorta waħda.

Naf li mhux kulħadd ser jaqbel miegħi fuq dan il-punt u kulħadd għadnu dritt jagħmel dan.

Fr. Reno Muscat OP

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 15 ta' Frar 2014

L-istat u n-Nazzjon

Il-problema tal-etniċità

Spiss nisimgħu aħbarijiet ta’ ġlied bejn poplu ta’ stat wieħed. Dan l-aħħar smajna bi ġlied u saħansitra bi mwiet li seħħew fit-toroq ta’ Kiev, il-belt kapitali tal-Ukrajna. Forsi l-aħbarijiet li jaslu għandna l-aħħar, inessuna xi ftit minn dawk li nkunu smajna bihom qabel. Konflitti etniċi jew soċjo-politiċi ilna nisimgħu bihom. Niftakru fil-Baski, fil-Palestinjani, fil-Kurdi. Imma apparti l-kwistjonijiet politċi, x’inhuma l-għeruq ta’ dan kollu?

Stat u nazzjon

Mhux minn dejjem kien jeżisti l-istat kif nafuh illum. Nazzjon huwa ġens li għandu bosta ħwejjeġ komuni, bħall-ilsien, kultura, reliġjon u aktar. Stat nazzjon huwa għaqda ta’ nazzjonijiet bl-iskop li l-popli jgħixu flimkien bla ġlied. Pajjiż bħal dan jissejjaħ stat multietniku jew kultant multinazjonali. Gruppi etniċi f’ dawn il-pajjiżi jiffurmaw l-identità tagħhom skont l-ilsien li jitkemmu, bħalma nsibu fil-Belġju u fl-Iżvizzera. Tista’ tkun ir-reliġjon li tifforma grupp bħal dawn, bħalma nsibu l-gruppi tas-Sikh, tal-Musulmani u tal-Indu fl-Indja, jew inkella skont ir-razza bħall-każ tal-Afrika ta’ Isfel. Gruppi bħal dawn jippruvaw jiddistingwu ruħhom mill-bqija tal-istat.

Insibu wkoll każi fejn  l-istat ma jirikonoxxix id-diversità etnika fi ħdanu. Każi bħal dawn ma nsibuhomx f’ pajjiżi mhux demokratiċi anzi jinstabu fil-qalba taċ-ċiviltà Ewropeja bħal Franza li ma tiddistingwix bejn bniedem minn Pariġi u ieħor minn Korsika. Inkella fir-Renju Unit li għall-gvern bniedem mill-Ingilterra u ieħor mill-Iskożja huma ndaqs. Insibu wkoll stati federali bħall-Ġermanja u l-Kanada fejn is-sistema politika tagħti aktar awtonomija lill-gruppi bħalma qegħdin insemmu.

Aktar stati

Sal-bidu tat-tieni gwerra dinjija l-istati rikonoxxuti kienu madwar 75. Illum ilaħqu kważi 200. Wara l-gwerra bosta kolonji bdew jingħataw l-indipendenza. Imma kemm tabilħaqq il-qsim tal-art f’dawn il-pajjiżi li kienu kolonji sar bil-għaqal? Jekk naqbdu mappa tal-Afrika naraw li xi wħud mill-fruntieri tal-pajjiżi huma dritti donnhom maqtugħin b’ riga u lapis. Meta taħseb ftit dlonk tinduna li l-politika li intużat biex saru l-konfini ta’ dak l-istat ma ħasbitx fil-gruppi etniċi li jeżistu fl-inħawi. Insibu wkoll każi fejn inħolqu stati għal grupp etniku bħal fil-każ tal-Pakistan li nħoloq biex ikun l-istat tal-Musulmani Indjani.

Mal-waqgħa tal-Komuniżmu dawk il-pajjiżi li kienu ffurmati minn aktar minn poplu wieħed inqasmu, L-akbar qasma kienet ix-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika imma mhijiex il-qasma waħdanija. Il-Jugoslavja u ċ-Ċekoslovakkja per eżempju wkoll spiċċaw. Sa qabel is-snin 90 l-istati tad-dinja kienu madwar 175, illum 196 stat huwa rikonoxxut fuq livell internazzjonali u xi oħrajn li għandhom rikonoxximent minoritarju.

Inkwiet etniku

Ma nistgħux ninjoraw l-għadd ta’ ġlied etniku li seħħ fil-kwadru ġeo-politiku dawn l-aħħar deċenni. Nibdew insemmu? Il-Libanu, is-Sri Lanka, l-Indja, it-Timor, l-Irlanda ta’ Fuq, Ċipru, l-Eritrea, il-Burundi, in-Nikaragwa. Dawn il-konflitti jheddu l-istabilità tal-pajjiż u juru d-debbolezza tal-istruttura politika li teżisiti. Juru li ma hemmx struttura politika li kapaċi twassal li l-partijiet konċernati jsibu soluzzjoni. Bosta drabi sitwazzjoni bħal din tispiċċa b’ xeni vjolenti fil-pjazez u t-toroq. Ħafna drabi il-problema ta’ dan il-ġlied ikun l-isfond etniku tal-gruppi rivali. L-etniċità hemm min jaraha bħala rabta importanti biex stat nazzjon iżomm fuq saqajh u jimxi ’l quddiem bla ġlied, filwaqt li hemm oħrajn li jgħidu li l-etniċità ma hija xejn għajr arma politika li jużaha l-ġrupp meta jkollu bżonnha.

Hi x’inhi. Li nafu żgur hu li bil-vjolenza, bil-ġlied u t-taqbid ma qiegħed jirbaħ ħadd anzi it-telfa qegħda tkun għall-partijiet kollha

Fr Reno Muscat OP

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 8 ta' Frar 2014

Il-kappillan ta’ Ħal Trintrin

L-iktar ħaġa li kienet iddejjaq lill-kappillan kienet il-ħoss tal-muniti jċekċku fil-qoffa waqt il-ġabra fil-quddiesa jew inkella il-ħoss tal-flus neżlin fil-kaxxa tal-offerti ta’ quddiem l-istatwa ta’ Sant’ Antnin waqt li kien ikun qiegħed jagħmel il-meditazzjoni. Ried jara x’ jagħmel għax dawn il-ħsejjes kienu qegħdin idejquh tassew. Qatagħha li fil-quddies ma jsirx iktar ġbir u neħħa kull kaxxa tal-offerti minn ġewwa l-knisja.

Madwar xahrejn wara wasal il-kont tad-dawl tal-knisja. Flus biex iħallas ma kellux il-kappillan u għalhekk mar bil-kont fl-uffiċċju fejn jitħallsu l-kontijiet. Kif daħal sab skrivan minn tagħna, fissirlu sewwa x’ inhi l-qagħda tiegħu u ftiehem miegħu li minflok il-flus tal-kont kien sejjer jagħmillu għaxar quddisiet għal ruħ ommu u missieru. L-iskrivan tar bil-ferħ u dlonk qabad it-timbru u ċapċap biċċa ta’ PAID daqsiex fuq il-kont. Mela l-kont tad-dawl tħallas.

Dik il-ħabta wkoll fil-knisja kien hemm żewġ ħaddiema jagħmlu xi xogħol. Meta lestew dak li kellhom jagħmlu marru fis-sagristija jfittxu l-kappillan sabiex jieħdu ħlashom. Kif rahom il-kappillan fetaħ il-kaxxarizz, ħareġ mazz santi u qasamulhom bejniethom. Qalilhom li dan kien il-ħlas tagħhom. Tant ferħu dawk il-ħadiema bis-santi tal-kappillan li minn dakinhar ma riedux aktar fus ta’ xogħolhom imma kienu jitolbu biss mazz santi. 

Wara x-xogħol tal-ħaddiema kien jeħtieġ tindifa l-knisja. Il-kappillan mar sal-ħanut tal-pjazza u għamel xirja xirjun. Ftakar ukoll li fil-lokijiet tal-knisja kienu spiċċaw is-sapun u l-karti u għalhekk ħaseb għalihom ukoll. X’ ħin tal-ħanut għamillu l-kont il-kappillan qallu li kien ser iħallsu billi jgħid ħames posti rużarju għall-bżonnijiet tiegħu. Sid il-ħanut qabad u rduppjalu x-xirja u talbu li minflok ħames posti jgħid għaxra.

Meta xi mara fqira kienet iddoqq il-qanpiena tal-bieb tad-dar tal-kappillan u titolbu l-għajnuna, dan kien idaħħalha fl-uffiċju u jibda jirrakkonta salt stejjer ta’ qaddisin. B’ dawn l-istejjer kienet timla żaqqha hi u titma’ lill-uliedha mġewħa. Ma kienx jonqos li jagħtiha xi żewġ domni wkoll biex iżżomhom għall-emerġenza.

Trinnnnnn triiinnnnn trinnnnn. Daqq l-iżverjalin biex javża lill-kappillan li kienu saru l-ħamsa ta’ filgħodu u kien sar il-ħin biex iqum u jmur jiftaħ il-knisja u jqaddes tal-ewwel. Allura dak kollu kien ħolma? Il-kont tad-dawl kien għadu ma tħallasx? U x-xirja mingħand tal-ħanut ma tpattietx bir-rużarju? Inebaħ li l-ħaddiema li lestew xogħolhom fil-knisja mazz ewro jridu u mhux mazz santi. Induna li kienet ħolma, qam mis-sodda, ħasel wiċċu, xedd s-suttana u telaq jiftaħ il-knisja bil-qalb it-tajba.

p. Reno Muscat op
6 ta' Frar 2014

Din il-kitba ma dehret fl-ebda pubblikazzjoni

Il-Peripateo ta’ Sokrate Malti

Qbadt il-gabbjetta tal-gardell, tfajtha taħt għabti, xegħelt sigarru u tlaqt il barra. Ġbidt lejn il-pjazza, fejn trid tmur? Fost il-ġimgħa ftit li xejn issib ma’ min tgħid kelma, kulħadd xogħol. Anke dawk li jirreġistraw ma jkunux jistgħu jiġu l-pjazza għax jew isibu jaqilgħu lira baxx baxx jew ikollhom joqgħodu jaħslu l-art biex il-mara tmur it-tombla jew il-coffee morning. Allura jien għandi 'l Joe, il-gardell u miegħu ngħaddi l-isbaħ nofstanhar il-pjazza. Jgħanni dal-gardell l-aħwa tiegħi! Nistħajlu l-Budaj Alla jaħfirlu.

Intfajt bilqegħda fuq bank għad-dell. Dendilt il-gabjetta ma’ tabella tat-traffiku. Kulħadd jaf li mhux suppost jidħlu karozzi minn hemm, bit-tabella u mingħajrha, imma xorta jidħlu, allura l-aħjar użu tat-tabella sar biex iżżomm il-gabjetta b’ Joe tiegħi.

Min hawn nara lil kull min jgħaddi. Għaddej il-kappillan. “Bonġu Sur Kapppillan”.  Ma jinżilli xejn dal-kappillan. Ta’ qablu kien aħjar, insomma ma tantx kien fih ħobż lanqas, imma kien aħjar. Kien dilettant tal-kaċċa u kien spiss jieqaf jgħid kelma magħna. Kien isejħilna il-barunijiet tal-pjazza għax dejjem hemm inkunu. Imma dan mhu dilettant ta xejn, la tal-kaċċa, la tan-nar, la tas-sajd. Moħħu biex jaqra l-kotba imbagħad meta jipprietka ħadd ma jifhem xejn. Aħna fuq xi kuċċarda nifhmu mela fuq dak li jgħid il-Kappillan nhar ta’ Ħadd.

Isma Joe x’itiha Alla jbierku donnu tape recorder! Ara ħa ngħamel il-qrun għax għaddej wieħed minn tal-każin l-ieħor li ma jmurx jisħituli, phu għalihom. Huma ma jaħmlunix hux, imma lanqas jien ma nniżżilhom ta. Inniżżel ħobża ta’ ratal f’ żaqqi imma wieħed mill-każin tagħhom ma nniżlux fl-istonku tiegħi.

Issa minn hawn u ftit ieħor immur nieħu birra mill-każin tal-fitbol. Filgħaxija ma nersaqx ’l hemm għax idejquni, kulħadd iridha ta’ Pele jew Maradona. Ngħid jien dawn jiġu l-każin biex jitkellmu fuq il-fitbol? Għax ma jmorrux il-grawn mela l-każin! Il-każin għal min irid jixrob qiegħed.

Ejja Joe ha mmorru, pssssiiii psssiiii psiiiii. Ara t-tifel ta’ dawk ta’ quddiemna! Sejjer l-università. Jien ma nafx kif daħal l-università daqs kemm hu njorant missieru. U jgħidu li skont iz-zokk il-fergħa u l-fula bint il-miżwed u r-razza dejjem tiġbed. U ha ngħidlek ta, fir-razza kellu injoranti ta, phuuu, allat tal-injoranti kellu. Alla jbierek x’injoranza. Daħal l-università bilkemm jaf jimxi! Veru li bil-ħbieb tasal kullimkien. Jien ngħid għalija skola ma nafx, imma noqgħod ħdejha iżda bżieq fuq imnieħri ħadd ma jagħmilli allavolja ma mortx l-università. Lanqas biss naf fejn hi! Imxi għall-birra Joe! Qed jitgħallem il-filosofija smajthom jgħidu. Filosofija?  Trid titgħallem il-filosofija? Ejja l-pjazza kuljum u professur ssir bil-garanzija. Agħmilli lager tal-ħanut!

(Reno Muscat)

din il-kitba ma dehret fuq l-ebda ġurnal imma ktibtha meta kellli l-muża tal-kitba. 4 frar 2014.

Il-Peripateo, b Sokrate u Aristotile, mhux dawk ta' Malta imma tal-Greċja.

Id-dritt tax-xandir

Il-bniedem huwa dejjem għatxan għal tagħrif ġdid, dejjem jixtieq ikun jaf x’inhu jiġri madwaru u x’ hemm lil hinn minn xtutu. Illum il-ġurnata biex tkun taf x’ qed jiġri saret l-aktar ħaġa faċli għax l-apparat li jxandrilna x’inhu jsir ma għadux it-televizjoni, ir-radju jew il-gazzetta imma sar l-ismartphone. Illum kulħadd jista’ jwassal aħbar. Biżżejjed wieħed ikun f’ post fejn jiġri inċident, dan dlonk joħroġ l-ismatphone tiegħu u jiġbed filmat ta’ dak li jkun qed jiġri u f’ radda ta salib jibgħatu fuq l-internet. Hekk saru jixxandu parti kbira tal-aħbarijiet.

Imma mhux hekk biss

Minkejja li llum kulħadd jista’ jxandar għax għandu l-mezzi f’ idejh, hemm settur li jagħmel dan ix-xogħol bħala professjoni. Dawn huma ix-xandara li jinkludu bosta rwoli, mill-fotografu sal-kittieb tal-artiklu li jakkumpanja r-ritratti tal-fotografu. Mill-editur ta’ ġurnal sal-persuna li taqra l-aħbarijeit. Dawn kif ukoll bosta oħrajn nistgħu npoġġuhom fl-istess qoffa u nittimbrawhom bħala xandara.

Il-problema tax-xandara hija li dawn it-talin jitrattaw informazzjoni fuq persuni oħrajn u mhux informazzjoni dwarhom stess. Ma huwiex possibli li kull meta xandar irid isemmi lil xi persuna joqgħod jitolbu permess biex isemmih. Li jwassal l-inforamzzjoni huwa xogħolu u għalhekk huwa obbligat jagħmlu u li jagħmlu sew. Hemm regoli morali kif dan għadnu jġib ruħu u sa fejn għadnu jasal. Ix-xandar għandu jwassal dak li jinteressa lill-pubbliku u dak li huwa totalment privat u li ma għandux x’jaqsam għandu jibqa’ mhux imxandar. Hemm każi li d-dritt tal-inforamzzjoni ma jirbaħx. Każi fejn jidħlu minorenni jew li jmorru kontra il-pudur jirbħu fuq id-dritt tal-kronaka u għalhekk ma għadhomx jiġu mxanda jew jekk jiġu mxandra dan isir bl-akbar kawtela.

Karta ta’ Nizza

Fis-sena 2000 l-Unjoni Ewropeja ħarġet il-Karta tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem. Din tissejjaħ Il-karta ta’ Nizza. Skont din il-Karta il-libertà tal-espressjoni għandha żewġ kunċetti, libertà li wieħed jirċievi informazzjoni u libertà li jxandar informazzjoni bla limitazzjoni, fruntieri jew indħil politiku. Sa ċertu punt dan kollu kien diġa jinstab f’ bosta kostituzjonijiet ta’ stati Ewropej, fosthom dik ta’ pajjiżna (art 41).

Xandara msawta

Mhux darba jew tnejn nisimgħu b’ każi fejn ġurnalisti jiġu mhedda, msawta jew saħansitra maqtula. Is-sena l-oħra fl-Italja biss, skont l-union taI-ġurnalisti Taljani (FNSI) u l-Ordni tal-Ġurnalisti Taljani, kien hemm 121 każ fejn ġurnalisti ġew miżmuma milli jaqdu dmirhom sewwa jew inkella kienu minaċċjati[1]. Dan biss fl-Italja. Madwar id-dinja min jaf kemm jikber in-numru.

F’pajjiżna

Riċentament smajna b’ każi anke f’ pajjiżna fejn xi ġurnalisti setgħu ħassewhom limitati fil-qadi ta’ dmirhom. Ġurnalist jiġi arrestat u jeħdulu l-mowbajl  għax intqal li ħa ritratt bih. Ġurnalist ikun arrestat għax imur jara x’ kien qed isir f’waħda mill-awli tal-qorti. Ġurnalist ieħor jiġi sfurzat biex jikxef minn fejn ġab it-tagħrif. Dawn huma tliet persuni li kienu qed iwettqu ħidmiethom biex iwasslulna dak li għandna dritt inkunu nafu. Daqs kemm hu dritt tal-ġurnalist li jinvestiga, daqshekk ieħor huwa dritt taċ-ċittadin li jkun jaf ir-riżultat tal-investigazzjoni tal-ġurnalist.

Hija tassew kontradizzjoni li minn banda rridu l-libertà, irridu d-dritt li nkunu nafu kull tentufa u mill-banda l-oħra ġieli nisimgħu li dawk li xogħolhom huwa li jiggarantulna dan id-dritt jiġu aggrediti jew miżmumin milli jwettqu ħidmiethom.

Fr. Reno Muscat OP

Dan l-artiklu deher f In-Nazzjon 1 ta' Frar 2014

---

[1] http://www.ossigenoinformazione.it/2013/12/e-normale-avere-121-giornalisti-aggrediti-e-non-reagire-commento-35735/