X’ sens tagħmel għalija l-Ġimgħa l-Kbira?

Hawn min jgħidlek li għalih iż-żmien tal-Ġimgħa l-Kbira huwa l-isbaħ żmien tas-sena.  Fil-knisja nibdew naraw attività aktar mis-soltu u kollox jibda juri li ġejjin jiem differenti mill-oħrajn. Il-baned jibdew jikkunċertaw il-marċi funebri u d-dilettanti tarahom iħejju minn kmieni biex jarmaw il-wirjiet tagħhom. Bosta għaqdiet teatrali jaħsbu biex itellgħu xi dramm bit-tema tal-passjoni. Ladarba jaslu dawn il-jiem donnha ssir bidla fir-rutina tal-ħajja tagħna. Min ma jkunx twieled jew għex f’ parroċċa li fiha d-devozzjoni u t-tradizzjoni tal-Ġimgħa l-Kbira forsi ma jħossx dak li nħossu aħna.

It-tradizzjonijiet tagħna huma importanti għaliex ivarjawlna ħajjitna, imma ma nistgħux nibqgħu marbutin mat-tradizzjoni biss, ma nistgħux nibqgħu superfiċjali, ma nistgħux nehdew fir-reliġjożità u nħallu barra l-fidi. Huwa għalhekk li l-Knisja toffrilna ż-żmien tar-Randan sabiex nitħejjew tajjeb għal dawn il-jiem tant għeżież. Huma jiem għeżież għaliex marbutin magħhom hemm l-istorja tal-fidwa tagħna l-bnedmin. Ma nistgħux nieqfu fil-jum tal-Ġimgħa l-Kbira. Irridu bilfors ngħaddu għall-jum tal-Għid il-Kbir, ma nistgħux nibqgħu naħsbu fil-mewt u ninsew il-qawmien. Ma nistgħux niffokaw biss fuq jum wieħed, il-jum tal-Ġimgħa: irridu naħsbu fuq il-Misteru tal-Għid il-Kbir mill-bidu sal-aħħar. Kristu bata u miet, imma l-istorja ma waqfetx hemm. Li kieku waqfet hemm il-passjoni ta’ Kristu kienet tkun kundanna għall-mewt ordinarja, kundanna u eżekuzzjoni bħal ħafna oħrajn. Id-differenza bejn il-kundanna tal-mewt ta’ Ġesù u kundanni oħrajn hija f’ dak li seħħ wara l-mewt. Kieku Ġesù baqa’ fil-qabar, mejjet, x’ sens fiha li niċċelebraw il-Ġimgħa l-Kbira? Mhux kulħadd imut? Imma għax Kristu rebaħ il-mewt għadna niċċelebraw din ir-rebħa sal-lum. Biex tassew niċċelebraw dawn il-jiem kif jixraq tajjeb li nżommu f’ moħħna li:

• Dak li niċċelebraw fil-jiem tal-Ġimgħa l-Kbira ma huwiex tradizzjoni bla sens imma hija l-bażi tal-fidi tagħna. San Pawl jgħidilna li kieku Kristu ma qamx mill-imwiet, fiergħa hi l-predikazzjoni tagħna, u fiergħa wkoll il-fidi tagħkom. [1Kor:15:14] Mela dan li qegħdin niċċelebraw huwa l-pern li fuqu ddur il-fidi Nisranija.

• Jekk niċċelebra biss b’ mod estern x’ sens ikun fihom dawn iċ-ċelebrazzjonijiet? Iċ-ċelebrazzjoni esterna għandha skop li tgħini nikber fl-ispirtu. Jekk nibqa’ nħares, nara l-vari, nara l-wirjiet, nisma’ l-marċi funebi bla ma nirrifletti u naħseb sewwa li Alla magħmul Bniedem ħa l-passjoni mhux għal xi tort jew żball li għamel hu, iżda għad-dnubiet tiegħi l-ewwel wieħed inkun qed niċċelebra ix-xejn.

• Jekk nifred il-jum tal-Ġimgħa mill-jum tal-Ħadd f’ dawn il-jiem inkun għadni ma fhimt xejn. Ġesù bata tassew, Ġesù miet tassew imma ma waqafx hemm, Ġesù qam ukoll mill-mewt. Dan il-fatt irrid nibda ngħixu kuljum. Imma kif? Id-dnub huwa l-mewt u l-maħfra tad-dnubiet hija l-Qawmien. Mela jien nista’ wkoll inqum mill-mewt tar-ruħ li sseħħ bid-dnub.

• Il-passjoni ta’ Kristu hija l-akbar att ta’ ħniena. Ninsabu fil-Ġublew tal-Ħniena. Ġesù seta’ jeħles mill-mewt, seta kieku ried ma jbati xejn, seta ma jmutx. Iżda għażel li jgħaddi minn dak kollu li għadda biex ikun ta’ eżempju għalina, biex jurina l-kobor tal-ħniena tiegħu. Issa Kristu jridna nimitawh. Qalilna:   Ħennu, bħalma hu ħanin Missierkom. [Lq:6:36] Naprofittaw ruħna min dan il-Ġublew tal-Ħniena u nippruvaw ninbidlu, insiru aktar ħanina.

• Il-misteru tal-Ġimgħa mqaddsa għandha tkun opportunità għalina lkoll biex nieħdu deċiżjoni, nagħmlu pass kuraġġuż, pass li jdaħħalna aktar fil-font fl-intimità tagħna ma’ Alla. Ma nistgħux nibqgħu biss Insara tal-isem, irridu nifhmu bis-serjetà li dak li qegħdin niċċelebraw f’ dawn il-jiem għeżież huma s-sisien tal-fidi tagħna. Irridu nifhmu li t-tridu tal-Għid joħodna mill-mewt għall-ħajja, mill-Ġimgħa l-Kbira jgħaddina għall-Għid tal-Qawmien.

Jekk nifhmu dawn il-punti u nħaddmuhom, dak kollu li nagħmlu f’ dawn il-jiem; armar, wirjiet, peagents, marċi eċċetra, jagħmel sens. Jekk le ikun ifisser li nkunu qegħdin nitilfu ġid kbir.

Fr Reno Muscat

Artiklu li deher fil-fuljett Is-Sliem - Parroċċa San Filep Ħaż-Żebbuġ - Marzu 2016

Dieta u sawn

Illum il-ġurnata kważi kulħadd huwa konxju mis-saħħa tiegħu u għalhekk bosta joqgħodu attenti x’ jieklu u x’ ma jieklux. Hemm xi wħud li dejjem bid-dieta għaliex iridu jibqgħu rqaq. Hemm oħrajn li dejjem jibdew dieta imma ma jtawwlux wisq fiha. Matul ir-Randan bosta japprofittaw irwieħhom u bl-iskuża tas-sawn inaqqsu mill-ikel jew mill-ħelu. Dan jagħmel tajjeb kemm fiżikament kif ukoll spiritwalment. Is-sawm fil-Knisja, anżi f’ kull reliġjon, għandu l-għan li dak li jkun jitgħallem jiċċaħħad minn dak li jħobb u b’ hekk isir patrun tiegħu nnifsu mhux fil-ħwejjeġ materjali biss.

Fil-Bibbja

Is-sawm bibliku huwa dixxiplina spiritwali mħeġġa minn Ġesù stess meta kien għadu magħna. Jum wieħed, meta l-dixxipli ta’ Ġwanni l-Battista u l-Fariżej kienu sajmin, u d-dixxipli ta’ Ġesù le, huwa spjega: "Huwa l-mistednin tal-għarus se jsewdu qalbhom sakemm l-għarus ikun għadu magħhom? Imma jasal il-jum meta l-għarus jeħduhulhom minn magħhom, u mbagħad isumu. [Mt:9:15] Ġesù ried juri li sakemm l-għarus (Hu stess) għadu mal-mistiedna (il-bnedmin), dawn ma għandhomx isumu imma għandhom jieklu miegħu. Ladarba hu jitlaq allura mbagħad jibdew isumu. Ġesù kien qiegħed jgħallem li wara t-tluq tiegħu, id-dinamika kollha se tinbidel u għalhekk id-dixxipli tiegħu kellhom bżonn preparazzjoni differenti. Allura s-sawm kien parti ewlenija ta’ dan il-perjodu l-ġdid.

Dan it-tip ta’ sawm għandu jsir ukoll b’ atteġġjament ta’ umiltà u b’ atitudni ta’ serjetà u sinċerità, cioè ma għandux isir għal għajnejn in-nies. Fil-fatt insibu miktub dan:  “Meta ssumu, tqarrsux wiċċkom, bħalma jagħmlu dawk ta’ wiċċ b’ieħor, għax dawn ikerrhu wiċċhom biex quddiem in-nies jidhru li huma sajmin. Tassew, ngħidilkom, li l-ħlas tagħhom ġa ħaduh. Iżda int, meta tkun sajjem, idlek xagħrek u aħsel wiċċek, biex mhux quddiem in-nies tidher li tkun sajjem, imma quddiem Missierek li hu fil-moħbi; u Missierek, li jara dak li hu fil-moħbi, iroddlok hu. [Mt:6:16-18]

Fir-reliġjonijiet prinċipali

Is-sawm ma nsibuhx biss fil-fidi Nisranija iżda fir-reliġjonijiet l-oħrajn ukoll. Illum l-Insara huma obbligati jsumu jumejn biss fis-sena, f’ Ras ir-Randan u fil-Ġimgħa l-Kbira. Dan ma kienx hekk sa ħamsin sena ilu, qabel il-Konċilju Vatikan II. Madanakollu xorta ssib min kull nhar ta’ Ġimgħa matul ir-Randan isum u matul is-sena ma jiekolx laħam nhar ta’ Ġimgħa. Biss dan ma huwiex obbligu iżda isir biss b’ devozzjoni. L-iskop tas-sawm hu li dak li jkun jitgħallem jikkontrolla lilu nnifsu, jibda mill-ikel u wara jibda jikkontrolla l-ħsibijiet u l-għemil tiegħu.

Il-Musulmani wkoll isumu matul ix-xahar tar-Ramadan. Ir-Ramadan itul bejn 29 u 30 jum li fihom il-Musulman huwa obbligat li jsum minn tlugħ ix-xemx sa nżulha. Matul dawn is-sigħat huwa ma jista’ jmiss xejn ma’ xofftejh, la ikel u lanqas xorb. Ma nżul ix-xemx jispiċċa s-sawm u dak li jkun ikun jista’ jixrob u jiekol. Is-sawm fl-Islam huwa wieħed mill-ħames pilastri ewlenin u jekk ma jkunx osservat jitqies bħala nuqqas gravi. Minbarra dan ix-xahar, il-Musulman huwa wkoll imħeġġeġ biex isum f’ xi jiem oħrajn, preferibbilment it-Tnejn jew il-Ħamis.

Fil-Buddiżmu is-sawm huwa mezz li bih jista’ jintlaħaq l-ogħla livell ta’ spiritwalità, huwa fażi iniżjali tal-awtodixxiplina. Għal Budda, in-Nirvana hija stat ta’ sliem perfett fil-moħħ, fejn il-bniedem jinħeles mix-xewqat tiegħu kollha, jinħeles mir-rabji u minn qagħdiet oħrajn li jirrenduh priġunier. Skont Budda, ix-xewqat huma l-għeruq ta’ kull ħażen. L-ikel huwa l-aktar xewqa fundamentali tal-bniedem, allura jeħtieġ li l-bniedem jikkontrolla din ix-xewqa biex ikun tassew ħieles. Is-sawm jgħinu jinħeles mix-xewqat. Budda jgħid ukoll li mhux il-ħelsien totali mill-ikel jeħles lill-bniedem imma huwa l-moderazzjoni tiegħu li jressaq lejn in-Nirvana.

Hemm reliġjonijiet oħrajn li jobbligaw jew iħajru lill-membri tagħhom biex isumu, bħal-Lhud u l-Indu, imma dawn li semmejna huma l-aktar tliet reliġjonijiet kbar li hawn fid-dinja u għalhekk illimitajna ruħna fuqhom biss.

Is-sawm tajjeb għas-saħħa

Fit-tliet reliġjonijiet il-kbar rajna li s-sawm jiġi pprattikat għall-kontroll tal-persuna. Is-sawm għas-saħħa jissejjaħ dieta. It-tobba jgħidulna li min isum għal 24 siegħa jagħmel ġid lill-moħħu. F’ dawn is-sigħat jitrabbew in-newroni li jgħinu lill-memorja. Min jiekol ftit jagħmel tajjeb għall-qalb. Bil-kumditajiet li għandna fi dajrna, l-ikel sirna nsibuh il-ħin kollu, sirna nieklu tard għax għandna d-dawl elettriku, u sirna naħżnu l-ikel fil-fridge. Qabel dan ma kienx isir. Il-bniedem ma huwiex maħluq biex jiekol xi erba’ jew ħames darbiet kuljum, imma bil-ħajja komda tagħna, dan spiss qegħdin nagħmluh. Tajjeb niftakru li l-bniedem jiekol biex jgħix u mhux jgħix biex jiekol. Naqra dieta, jew sawma tagħmel tajjeb.  Biex ngħidu kif kienu jgħidu x-xjuħ tagħna, is-sawm tajjeb għar-ruħ u tajjeb għall-ġisem.

Fr Reno Msucat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 27 ta' Frar, 2016

Sigriet ta’ Pulcinella

Il-problemi relatati mat-teħid tad-droga

It-Taljani għandhom idjoma li tirreferi għal xi ħaġa li suppost ma jkun jafha ħadd, jew ikunu ftit dawk li jafu biha, imma tispiċċa magħrufa minn kulħadd. Dan il-każ jgħidulu sigriet ta’ Pulcinella. Pulcinella huwa karattru Naplitan, maħluq minn Silvio Fiorillo fis-seklu XVII li sar popolari mal-Italja kollha imma l-aktar ġewwa Napli.

F’ pajjiżna l-problema tad-drogi nafu biha, imma donnu kulħadd iqisha bħala sigriet, li madanakollu kulħadd jaf bih – sewwasew sigriet ta’ Pulcinella. Minix xi espert f’ dan il-qasam, anzi ngħid b’ wiċċi minn quddiem li ftit li xejn naf fuq id-drogi, imma naf ħafna fuq l-effett li jħallu fil-familji.

Home Visits

Fil-parroċċa fejn qiegħed naqdi qegħdin nagħmlu il-home visits. Din hija attività li ġġiegħlek tmiss b’ idejk bosta u bosta realtajiet li forsi taħseb li huma każi remoti jew rari. Fost dawn ir-realtajiet hemm il-problema tat-teħid tad-droga. Ommijiet u missirijiet jiftħu qalbhom u jesponu l-problema ta’ xi wieħed jew waħda minn uliedhom. Persuni li huma vittmi ta’ dan il-vizzju. Familji f’ qagħda finanzjarja mill-agħar minħabba xi membru tagħha li huwa skjav ta’ dan il-vizzju. Issib dawk li ma jgħidulek xejn, anzi jgħidulek li kollox ikun sejjer sewwa, imma ssib oħrajn li jiftħu qalbhom u juruk ix-xewqa li jkollhom, jiġifieri li xi darba jaqtgħu dan il-vizzju li jkun qiegħed ikissirhom moralment u fiżikament. Iltqajt ma’ dawk li jixtiequ li xi darba jorqdu u l-għada jqumu ndaf mill-vizzju. Imma din hija biss xewqa li huma jarawha impossibli.

Il-Ġenesi tad-droga

Il-bniedem dejjem prova jnaqqas l-uġiegħ u l-problemi u għalhek ġieli għamel użu minn ċerti drogi. Bi drogi rridu nifhmu kalmanti, opium, kokaina, ħaxixa, anfitamini, LSD u angel dust biex insemmu ftit biss minnhom. Sa mill-bidu tas-snin sittin tas-seklu li għadda, id-drogi nfirxu b’ mod drastiku. Qabel is-sittinijiet, id-droga kienet xi ħaġa rari, xi ħaġa “tal-artisti” biex jibqgħu mqajmin konna nisimgħu min jgħid, imma f’ dawk l-għaxar snin l-abbuż mid-droga żdied b’ mod allarmanti, nistgħu ngħidu li fawwar lid-dinja kollha. Dawk li fis-snin sittin kienu żgħażagħ illum saru nanniet. Għandu mnejn li bosta minnhom ħelsu mill-vizzju imma xi wħud ġarrewh magħhom tul ħajithom kollha. Din hija problema oħra, għax illum ma għadx għandek lill-ulied drogati imma tista’ ssib ġenituri u saħansitra nanniet.  Id-droga suppost tittieħed biex tferrħek, tagħmel sabiħ il-ħwejjeġ koroh . Imma fil-verità kull ma tagħmel hi li tkisser u tirrovina lill-persuna u lil dawk qrib tagħha.

Imma forsi nistaqsu għalfejn jew xi jġiegħel li persuna tieħu d-drogi? Tassew li l-ħbieb jistgħu jkunu ta’ influwenza kbira. Imma mhux dawn biss. Meta persuna tħossha taħt stress jew dipressjoni, jew inkella muġugħa u ma ssibx serħan fiżiku mit-trattamenti mediċi, għandha mnejn iddur għad-drogi biex teħles minn dawn is-sintomi jew din il-qagħda. Hemm ukoll is-sens ta’ avventura, is-sens tal-ħaġa projbita li timliena bil-kurżità u bix-xewqa li nippruvaw dak li ma nafrux sewwa x’ inhu. Kemm-il darba xi sustanza jew pillola li ttaffi l-uġiegħ jew id-dwejjaq li jkun għaddej minhom dak il-bniedem, issir għalih is-salvazzjoni tiegħu, biha jibda jemmen u biha jibda jgħix.

Tmiem tal-problemi

Il-problemi relatati mat-teħid tad-drogi ma jintemmux meta l-persuna tieqaf tużahom. L-effetti tagħha jkunu akkumulaw u għalhekk wieħed jista’ jibda jaffaċċja ċerta problemi mentali jew fiżiċi anke wara li jkun ilu li rebaħ il-vizzju. Qaluli li dawk li jissejħu blank periods, meta wieħed iħossu qisu mhux qiegħed f’ dinja, jistgħu jibdew iseħħu anke snin wara li dak li jkun ikun tnaddaf. Qaluli wkoll li dan il-vizzju jista’ jtellef il-konċentrazzjoni tal-bniedem minkejja li jkun ilu snin ma jmiss drogi.

Mela qed naraw li dan mhux bħal vit tal-ilma, tagħlaqu u jieqaf, imma hemm riperkussjonijiet li jistgħu jtawlu snin jekk mhux ukoll jibqgħu tul il-ħajja kollha tal- eks vizzjat.

Ma niġġudikax

Min jaħseb li dawk li jintrikbu minn dan il-vizzju huma ġejjin minn familja jew soċjetà baxxa ikun sejjer żball enormi. Illum din il-problema ma tafx limiti, la qagħda finanzjarja tal-familji, la pożizzjoni soċjali la ħaġa u lanqas oħra. Forsi in-naħa ta’ nofsinhar ta’ Malta huwa aktar ittimbrat ma’ din il-problema, imma nassigurakom li llum imkien ma hu differenti. Tmur fejn tmur se ssib xi vittma. Madanakollu jekk wieħed ifittex għajnuna professjonali jista’ jinħeles min din ix-xibka. Jista’ jkun li persuna bdiet tieħu d-droga għax ma sabitx soluzzjoni għal problema li kellha. Illum spiċċat b’ muntanja ta’ problemi. Ma niġġudika lil ħadd, ma noħodha kontra ħadd għax kull każ fih storja unika, fih persuna, fih familja, fih tant u tant weġgħat, biki u taqtiegħ ta’ qalb. Kull każ huwa sigriet, imma sigriet li jafu kulħadd, bħas-sigriet ta’ Pulcinella.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 20 ta' Frar 2016

Int piżella?

Minn żmien għal żmien f’ kull ilsien jitwieled ċertu kliem li jkun jinftiehem biss minn dik il-faxxa ta’ nies li tużah. Aktarx li huma ż-żgħażagħ l-aktar li jużaw dan it-tip ta’ kliem. Il-Ġerg, dak li bl-Ingliż jissejaħ Jargon (slang) u bit-Taljan gergo huma termini li jintużaw spiss f’ ambitu komuni u min ikun barra minn dak l-ambitu ma jkunx jista jifhem x’ ikun qed jintqal. Per eżempju fl-ambjent tal-informatika hemm bosta ġerg, jargon, li jintuża imma min ma jkunx midħla tal-kompjuters ma jifhem xejn xi jkun qed jintqal. Ġerġ komuni magħna l-Maltin kien il-kliem li l-kbar kienu jużaw mat-tfal iż-żgħar, ħaġa li llum bilkemm għad hawn min jiftakarha. Lit-tfal kienu jgħidulhom pappa għall-ħobż, ġuġu għall-ġobon, nejna għall-minestra, tetu għall-kelb, pejxu għall-qattus, tuttu għaż-żiemel u l-kumplament. Ħaġa interessanti kienet li liz-ziju kienu jgħidulu barba u l-vaż li kienu jpoġġu taħt is-sodda kienu jsejħulu ziju!

Il-ġerg sewwasew huwa għana ta’ tip ta’ għasafar li jinstabu fl-Ewropa ta’ fuq. Dawn meta jgħannu jkunu donnhom bnedmin jitkellmu, biss ħadd ma jkun jista’ jifhem xi jkunu qed jgħidu u propju għalhekk dan it-tip ta’ kodiċi jew kliem użat mill-ftit jissejjaħ ġerġ.

Dan l-aħħar f’ pajjiżna mal-lista tal-ġerg żdiedet kelma oħra: Piżella!

Moħħ piżella

Fil-ġerg tal-lum meta bniedem jissejjaħ “piżella” jkun ifisser li għandu moħħu ma jagħtihx, moħħu ċkejken, ma jifhimx jew idum ma jifhem, iħallat ħaġa ma’ oħra. Fi kliem ieħor moħħ piżella tfisser injorant. L-injorant ma jfissirx dak li ma jafx jaqra u jikteb imma huwa dak li ma jridx jitgħallem. Ħadd ma jaf biżżejjed li ma għandux bżonn jitgħallem aktar. Taf kemm taf qatt ma taf xejn  u aktar ma ssir taf aktar tinduna kemm ma taf xejn. Issa jekk irrid inkun piżella la nkompli naqra, la nkompli nisma’ la nkompli nara programmi ta’ tagħrif u la ħaġa u lanqas oħra. Jekk nagħmel hekk inkun sirt piżella ta’ Denominazzjoni ta’ Oriġin Kkontrollata, DOK.

Meta nkun piżella?

Hemm bosta sitwazzjonijiet fejn nista’ nkun piżella.

Meta nwaqqaf il-karozza f’ nofs ta’ triq biex immur nixtri pakett sigaretti jew xi ħaġa żgħira oħra bla ma nagħti każ li nkun qed ningormra t-triq u nkun qed noħloq serbut ta’ karozzi. Hemm inkun piżella. Meta jċempluli fuq il-mobile u nkun qed insuq u minflok nitfa’ mal-ġenb u nwieġeb jew inkella nħallih idoqq, nirrispondi u nibqa’ nsuq. Agħar min hekk hu meta nirċievi messaġġ fuq il-mobile u nkun qed insuq u nirrispondi l-messaġġ waqt li nkun fuq l-isteering. Hemmhekk inkun re tal-piżelli!

Meta noħroġ mal-ħbieb jew il-familja u mmur f’ xi post fejn ftit li xejn ikun hemm parkeġġi, minflok niftiehem ma’ xi ħadd biex immur bil-karozza miegħu jew hu jiġi bil-karozza miegħi, immur waħdi f’ karozza li tesa’ erba’ jew ħamsa min-nies. U bħali jagħmlu sħabi jew tal-familja u hekk jekk inkunu għoxrin nispiċċaw b’ għoxrin karozza jduru u jfittxu fejn ser jipparkjaw. Kieku ma nkunux ġibna rwieħna ta’ piżelli kieku konna nkunu nistgħu nużaw biss ħames jew sitt karozzi u konna naslu komdi xorta waħda. U meta tiġri din is-sitwazzjoni ġieli ma nsibux fejn nipparkjaw u allura niksru l-liġi u nħallu l-karozza fejn mhux suppsot, bħal quddiem xi garage jew f’ xi post riservat għal nies b’ diżabilità. Hemmhekk inkunu wkoll piżelli.

Piżella nkun meta nasal fuq l-istage tal-linja u malli tasal il-karozza nitla’ l-ewwel bla ma nagħti każ li jkun hemm ruxmata oħrajn li jkunu waslu qabli. Kontra qalbi jkolli ngħid li din il-ħaġa saret komuni ħafna u donnha kull ma jmur qed tiżdied, qegħdin nitilfu s-sens ta’ edukazzjoni, is-sens ta’ etikett. Tassew li aħna l-Maltin ma tantx aħna magħrufin li nħobbu nżommu l-kju, imma iktar ma jmur aktar qed insiru art tal-piżelli.

Kulħadd xi naqra piżella

Il-Malti jgħid li biex tiskonġra trid tkun pur, jiġifieri ħadd ma jista’ joqgħod jilgħabha tal-qaddis. Kulħadd xi darba jew oħra jagħmel xi żball, kulħadd xi kultant jaġixxi ta’ piżella. Jgħidu li min ma jagħmel xejn ma jiżbaljax, imma lanqas dan il-qawl ma huwa veritier. Min ma jagħmel xejn ikun qed jagħmel l-akbar żball, ikun l-akbar piżella fl-opinjoni tiegħi, għax aħjar tipprova tagħmel xi ħaġa u ma tirnexxix milli tibqa’ ħajtek kollha ma tagħmel xejn. Kulħadd xi darba jew oħra jkun piżella, kulħadd huwa suġġett għall-iżball għax aħna lkoll bendmin  u l-iżball huwa magħġun mal-essere tagħna.

L-importanti li ma nibqgħux fl-iżball, l-importanti li ma nkunux piżelli għal dejjem.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 13 ta' Frar 2016

Bluha

Il-jiem tal-karnival huma meqjusin bħala jiem ta’ bluha, jiem fejn dak li jkun jista’ jitbellah kemm irid u kemm jogħġbu bla ma ħadd ma jgħidlu xejn, bla ma ħadd jidħaq bih, bla ma ħadd joħodha kontrih. Jgħaddu dawn il-jiem u tispiċċa s-saltna tal-bluha u kollox jerġa għan-normal u s-serjetà tas-soltu. Hawn min jgħid li huwa tajjeb li għal xi ftit jiem il-bniedem jibdel ir-rutina tas-soltu u jitbellah xi ftit u hawn min jgħidlek li l-karnival issibu s-sena kollha. Hawn min jaqbel u min ma jaqbilx li l-bluha għandha r-renju tagħna wkoll.

Bluha aċċettata

Ġieli nsibu ruħna f’ sitwazzjonijiet biex ngħidu hekk ‘boloh’.  Ġieli tkun f’ mument serju, tisma’ kelma jew battuta bla sens u s-serjetà tas-sitwazzjoni tinbidel f’ daħka.

Darba kont qiegħed inqaddes f’ kappella żgħira u bdejt l-omelija billi għidt li darba minnhom kont sejjer inbajjad il-faċċatsa tad-dar. Fid-daqqa u l-ħin wieħed minn dawk li kien qiegħed jisma’ l-quddiesa qabeż u qalli “Ma kellekx bżonn sellum Father mela!” Kulħadd daħak, inkluż jiena. Minħabba li jiena ta’ statura twila qal dik il-battuta. Mhux normali li f’ omelija xi ħadd jaqbeż fin-nofs, imma ejjew ngħidu li din hija bluha aċċettata. Jien l-aktar li aċċettajtha u forsi dak il-bniedem qalli dak il-kliem għax jaf li naċċetta ċajta.

Wieħed tal-Museum kien qiegħed jagħmel konferenza. F’ ħin minnhom qal “Ġesù qalilna li jekk xi ħadd irid jimxi warajh...” wieħed li kien qed jisma’ qal b’ leħen għoli “Ġesù jimxi quddiemu.” Ovvjament jekk wieħed jimxi wara xi ħadd ikun qed jagħmel dan għax hemm xi ħadd ieħor miexi quddiem. Ma tridx wisq għerf biex tifhem dan, imma madanakollu battuta bħal din titfa’ tbissima fuq fomm dawk li jkunu qed jisimgħu, tagħti pawsa u forsi tkisser ftit id-distakk bejn il-kelliem u s-semmiegħa.

Wieħed avukat kien ma’ ħabib tiegħu f’funeral. Xi qarib tal-mejjet kien jgħallem lill-avukat. Dan l-avukat mar ħa b’ idejn l-eks għalliem tiegħu u lil sieħbu qallu li dak kien jgħallmu meta kien żgħir. Sieħeb l-avukat dar fuq l-eks għalliem u qallu “Nispera li mhux kollha bħal dan ħarġu l-istudenti tiegħek!” Ċajta bejn il-ħbieb li hija anke soċjalment aċċettata. Minkejja l-fatt li saret f’ waqt ta’ niket, ħadd ma ħa għalih bil-battuta li ntqalet. Ejjew ngħidu li din hija bluha aċċettata. Forsi mhux aċċettata minn kulħadd iżda żgur li hija milqugħa tajjeb minn ħafna.

Bluha tal-kbar

Il-bluha nassoċċjawha mat-tfal imma nistgħu ngħidu li anke l-kbar ġieli jitbellhu. Bluha tal-kbar ġieli jkollha konsegwenzi koroh u ġieli tkun tiswa bosta.

Żewġ żgħażagħ iltaqgħu waqt li kienu qed isuqu il-karozzi rispettivi tagħhom, sellmu l-xulxin u bħal bdew jimpikaw ma’ xulxin biex ma jħallux lil xulxin jgħaddu ’l quddiem fit-triq. It-triq kienet vojta u għalhekk aktar bdew jitbellhu. Wieħed minnhom kiser fuq l-ieħor biex jimblukkalu t-triq u spiċċaw bil-karozzi jitbewsu. Ma kienx hemm ħsara kbira imma xorta kienet ħsara. Jien inzertajt għaddejt ftit minuti wara l-ħabta u kull ma rajt hu l-karozzi maħbutin u s-sewwieqa jitkellmu minn ġewwa fihom. Ma nafx kif spiċċat din il-biċċa bluha tal-kbar.

U la qed insemmu l-bluha tal-kbar ma nistgħux ma nsemmux il-bluhat li jsiru fil-ħarġiet organizzati bejn l-irġiel qabel it-tieġ ta’ xi wieħed minnhom. Kemm-il darba smajna b’ xi bachelor’s party li spiċċa ħażin. F’ dawn l-okkażjonijiet issir bluha minn ta’ kull tip imma l-agħar hija dik il-bluha li jkollha konsegwenzi fuq l-għarus. Smajna b’ min kiser idu jew siequ u spiċċa jiżżewweġ bil-ġibs. Smajna li kien hemm min siker u għamlulu l-ġibs bla ma verament kellu bżonn... u t-tajba hi li lil dan qalulu li kienet ċajta wara li żżewweġ. Bluha tal-kbar li mhux dejjem tista’ tkun aċċettata.

Karnival

Grupp ta’ patrijiet  żgħażagħ kienu mistiedna għal lejla għand is-sorijiet tal-klawsura fi Triq Reġjonali San Ġiljan. Dawn marru libsin ta’ patrijiet li huma. Ipparkjaw il-van tagħhom ftit bogħod mill-monasteru tas-sorijiet u telqu bil-mixi  lejn il-post li kellhom immorru. Inzerta li dakinhar kien Sibt il-Karnival. Għaddiet karozza u s-sewwieq tagħha waqqaf qrib dawn il-patrijiet u ċanfarhom bis-sħiħ għaliex għażlu li jilbsu ta’ patrijiet biex imorru Paceville fil-karnival! Din ma kienitx bluha, il-patrijiet verament kienu patrijiet u l-kumment tas-sewwieq kien ġenwin. Is-sewwieq ħaseb li dik kienet bluha taż-żgħażagħ għax il-patrijiet kienu kollha għadhom żgħar.

Illum il-karnival u l-bluha bil-qies hija aċċettata. Mhux bluha li ġġib konsegwenzi koroh imma bluha li ġġib tbissima, li ġġib ferħ fuq kulħadd. Mhux kulħadd iħobbu l-karnival imma kulħadd xi darba jew oħra jagħmel xi biċċa bluha anke jekk ma tkunx intenzjonata. Mela llum ejjew ngħidu viva r-renju tal-bluha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 6 ta' Frar 2016