Int piżella?

Minn żmien għal żmien f’ kull ilsien jitwieled ċertu kliem li jkun jinftiehem biss minn dik il-faxxa ta’ nies li tużah. Aktarx li huma ż-żgħażagħ l-aktar li jużaw dan it-tip ta’ kliem. Il-Ġerg, dak li bl-Ingliż jissejaħ Jargon (slang) u bit-Taljan gergo huma termini li jintużaw spiss f’ ambitu komuni u min ikun barra minn dak l-ambitu ma jkunx jista jifhem x’ ikun qed jintqal. Per eżempju fl-ambjent tal-informatika hemm bosta ġerg, jargon, li jintuża imma min ma jkunx midħla tal-kompjuters ma jifhem xejn xi jkun qed jintqal. Ġerġ komuni magħna l-Maltin kien il-kliem li l-kbar kienu jużaw mat-tfal iż-żgħar, ħaġa li llum bilkemm għad hawn min jiftakarha. Lit-tfal kienu jgħidulhom pappa għall-ħobż, ġuġu għall-ġobon, nejna għall-minestra, tetu għall-kelb, pejxu għall-qattus, tuttu għaż-żiemel u l-kumplament. Ħaġa interessanti kienet li liz-ziju kienu jgħidulu barba u l-vaż li kienu jpoġġu taħt is-sodda kienu jsejħulu ziju!

Il-ġerg sewwasew huwa għana ta’ tip ta’ għasafar li jinstabu fl-Ewropa ta’ fuq. Dawn meta jgħannu jkunu donnhom bnedmin jitkellmu, biss ħadd ma jkun jista’ jifhem xi jkunu qed jgħidu u propju għalhekk dan it-tip ta’ kodiċi jew kliem użat mill-ftit jissejjaħ ġerġ.

Dan l-aħħar f’ pajjiżna mal-lista tal-ġerg żdiedet kelma oħra: Piżella!

Moħħ piżella

Fil-ġerg tal-lum meta bniedem jissejjaħ “piżella” jkun ifisser li għandu moħħu ma jagħtihx, moħħu ċkejken, ma jifhimx jew idum ma jifhem, iħallat ħaġa ma’ oħra. Fi kliem ieħor moħħ piżella tfisser injorant. L-injorant ma jfissirx dak li ma jafx jaqra u jikteb imma huwa dak li ma jridx jitgħallem. Ħadd ma jaf biżżejjed li ma għandux bżonn jitgħallem aktar. Taf kemm taf qatt ma taf xejn  u aktar ma ssir taf aktar tinduna kemm ma taf xejn. Issa jekk irrid inkun piżella la nkompli naqra, la nkompli nisma’ la nkompli nara programmi ta’ tagħrif u la ħaġa u lanqas oħra. Jekk nagħmel hekk inkun sirt piżella ta’ Denominazzjoni ta’ Oriġin Kkontrollata, DOK.

Meta nkun piżella?

Hemm bosta sitwazzjonijiet fejn nista’ nkun piżella.

Meta nwaqqaf il-karozza f’ nofs ta’ triq biex immur nixtri pakett sigaretti jew xi ħaġa żgħira oħra bla ma nagħti każ li nkun qed ningormra t-triq u nkun qed noħloq serbut ta’ karozzi. Hemm inkun piżella. Meta jċempluli fuq il-mobile u nkun qed insuq u minflok nitfa’ mal-ġenb u nwieġeb jew inkella nħallih idoqq, nirrispondi u nibqa’ nsuq. Agħar min hekk hu meta nirċievi messaġġ fuq il-mobile u nkun qed insuq u nirrispondi l-messaġġ waqt li nkun fuq l-isteering. Hemmhekk inkun re tal-piżelli!

Meta noħroġ mal-ħbieb jew il-familja u mmur f’ xi post fejn ftit li xejn ikun hemm parkeġġi, minflok niftiehem ma’ xi ħadd biex immur bil-karozza miegħu jew hu jiġi bil-karozza miegħi, immur waħdi f’ karozza li tesa’ erba’ jew ħamsa min-nies. U bħali jagħmlu sħabi jew tal-familja u hekk jekk inkunu għoxrin nispiċċaw b’ għoxrin karozza jduru u jfittxu fejn ser jipparkjaw. Kieku ma nkunux ġibna rwieħna ta’ piżelli kieku konna nkunu nistgħu nużaw biss ħames jew sitt karozzi u konna naslu komdi xorta waħda. U meta tiġri din is-sitwazzjoni ġieli ma nsibux fejn nipparkjaw u allura niksru l-liġi u nħallu l-karozza fejn mhux suppsot, bħal quddiem xi garage jew f’ xi post riservat għal nies b’ diżabilità. Hemmhekk inkunu wkoll piżelli.

Piżella nkun meta nasal fuq l-istage tal-linja u malli tasal il-karozza nitla’ l-ewwel bla ma nagħti każ li jkun hemm ruxmata oħrajn li jkunu waslu qabli. Kontra qalbi jkolli ngħid li din il-ħaġa saret komuni ħafna u donnha kull ma jmur qed tiżdied, qegħdin nitilfu s-sens ta’ edukazzjoni, is-sens ta’ etikett. Tassew li aħna l-Maltin ma tantx aħna magħrufin li nħobbu nżommu l-kju, imma iktar ma jmur aktar qed insiru art tal-piżelli.

Kulħadd xi naqra piżella

Il-Malti jgħid li biex tiskonġra trid tkun pur, jiġifieri ħadd ma jista’ joqgħod jilgħabha tal-qaddis. Kulħadd xi darba jew oħra jagħmel xi żball, kulħadd xi kultant jaġixxi ta’ piżella. Jgħidu li min ma jagħmel xejn ma jiżbaljax, imma lanqas dan il-qawl ma huwa veritier. Min ma jagħmel xejn ikun qed jagħmel l-akbar żball, ikun l-akbar piżella fl-opinjoni tiegħi, għax aħjar tipprova tagħmel xi ħaġa u ma tirnexxix milli tibqa’ ħajtek kollha ma tagħmel xejn. Kulħadd xi darba jew oħra jkun piżella, kulħadd huwa suġġett għall-iżball għax aħna lkoll bendmin  u l-iżball huwa magħġun mal-essere tagħna.

L-importanti li ma nibqgħux fl-iżball, l-importanti li ma nkunux piżelli għal dejjem.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 13 ta' Frar 2016