IL-LIŻAR TA' TURIN

 

Nemmen li lkoll xi darba jew oħra smajna bil-liżar li jinsab ġewwa l-belt ta’ Turin li jingħad li huwa l-istess liżar li Ġużeppi minn Arimatea keffen il-ġisem ta’ Kristu mejjet fih. Mhux kulħadd jaqbel ma’ dan. Dan in-nuqqas ta’ qbil mhux xi ħaġa tal-lum imma kien argument ta’ dibattitu u kontroversji matul is-snin. Dawn il-kontroversji kienu jqumu l-aktar minħabba l-fatt li relikwi simili għal dan ta’ Turin kienu jinstabu  f’postijiet oħra imma dak ta’ Turin kien l-aktar wieħed famuż.

Storja

Id-dokumentazjoni li titratta dan il-liżar tista’ titqies awtentika biss min-nofs is-seklu XIV ‘l quddiem, Madanakollu it-tiftix storiku, xjentifiku, ikonografiku u arkeologiku jgħinna nibnu l-istorja ta’ dan il-liżar kemm jista’ jkun korretta. Fis-sena 544 fil-belt ta’ Edessa, li llum hija Urfa fit-Turkija, kienet tinstab immagini straordinarja “mhux magħmula bl-idejn”. Bosta esperti jqisu li din id-deskrizzjoni tirreferi għall-liżar. Tajjeb ngħidu li f’dak iż-żmien il-liżar kien mitwi b’mod li l-wiċċ biss kien jidher. Fis-sena 944 din ix-xbieha kienet meħuda Kostantinopoli, fejn għall-ewwel darba nsibu riferenzi għall-liżar li fih tkeffen Kristu. Fl-1204 il-kavallier Robert de Clari kiteb li fl-assedju ta’ Kostantinopoli sparixxiet mill-belt sakemm fl-1353 dan il-liżar instab ġewwa Lirey, fi Franza, għand Geoffrey de Charny. Sewwasew mitt sena wara, Margaret de Charney ċediet din ir-relikwa lid-Duka Luwigi I ta’ Savoia, li huwa żamm f’Chambéry. Fl-1506 il-Papa Ġulju II awtorizza l-venrazzjoni tal-liżar. Kien l-4 ta’ Diċembru, 1531 meta nar qawwi ħakem il-kappella ta’ Chambéry, propju fejn kien jinsab il-liżar, magħluq f’ kaxxa tal-fidda. In-nar tant kien qawwi li dewweb  xi ftit mill-fidda tal-kaxxa, tant li taqtira fidda waqgħet fuq il-liżar, li kien mitwi, u taqbitu. Sentejn wara s-sorijiet tal-istess belt raqqgħu it-toqob li din it-taqtira fidda kienet għamlet fil-liżar.

Kien Emanuele Filiberto ta’ Savoia li ħa l-liżar minn Franza għall-Italja, propjament f’Turin fl-1578. Fl-1694 il-liżar kien imqiegħed fil-kappella tal-palazz irjali. Kien fl-1898 li nġibed l-ewwel ritratt tal-liżar minn Secondo Pia u fl-1973 deher għall-ewwel darba fuq it-televiżjoni. L-istudji xjentifiċi baqgħu dejjem għaddejjin u fl-1988 ittieħdet parti mil-liżar għal aktar stħarriġ fuqu.

F’April, 1997 il-kappella tal-liżar inħakkmet min-nirien qawwija. Il-pumpiera ta’ Turin irnexxielhom isalvaw il-liżar min-nirien u jumejn wara il-kummissjoni responsabbli mill-liżar iddikjarat li l-ebda ħsara ma kienet saritlu.

Prorjetà

Minkejja li l-liżar jinstab f’ Turin, il-propjetà tiegħu hija tas-Santa Sede u huwa l-Papa li jiddeċiedi meta din ir-relikwa tkun għall-wiri. F’għeluq il-mitt sena minn l-ewwel ritratt tiegħu, jiġifieri fl-1998 saret espożizjoni u sentejn wara il-Papa Ġwanni Pawlu II iddeċieda li jerġa’ jkun espost sabiex ikun parti miċ-ċelebrazzjoni tal-Ġublew il-Kbir. Fl-2002 sar xogħol ta’ restawr fuq il-liżar. L-irqajja li kienu saru mis-sorijiet fl-1534 tneħħew u saret speċi ta’ nforra fuq wara tal-liżar.

Il-Liżar

Il-liżar huwa twil 4.2 metri b’ 1.3 wisgħa. In-nisġa tiegħu fiha għamla tax-xewket il-ħuta, nisġa popolari Palestinjana ta’ madwar elfejn sena ilu. Kif għidna aktar qabel kien fl-1898 li dan il-liżar kien iffotografat. Fil-proċess tal-iżviluppar ta’ dan ir-ritratt instab li n-negattiva turi sewwa l-persuna li kienet imkeffna fil-liżar. Jiġifieri n-negattiva turi r-ritratt u l-liżar jidher bħala negattiva. Fin-negattiva dehret sew il-figura ta’ raġel.

Fil-liżar insibu erba’ tbajja differenti : żewġ linji dritti it-tul kollu tal-liżar u 29 toqba magħmulin mit-taqtira fidda li waqgħet fuqu. Jinstabu wkoll marki tal-ilma li ntuża biex jintefa n-nar. Marka oħra hija x-xbieha umana, minn quddiem u minn wara, il-bniedem jidher mimdud għat-tul tal-liżar. Hawn l-effetti huma differenti. Il-moħħ, l-imnieħer, il-ġeddum u s-sider jidhru aktar skuri, filwaqt li partijiet oħra huma aktar ċari. It-tul tal-persuna huwa ta’ madwar 170 ċentimetru. L-aħħar forma ta’ tbajja huma dawk tad-demm, bħal dawk ta’ fuq ir-ras, l-għonq, il-polz, ir-riġlejn u l-kustat. Hawn it-tbajja huma ta’ kulur differenti mill-bqija, huma aktarx ħamranin. Minn studji li saru instab li dawn huma tassew tbajja tad-demm.

Studji

L-istudji xjentifiċi li saru fuq dan il-liżar taw dawn ir-riżultati:

Il-liżar m'huwiex impitter. Ma jistax ikun li dan sar minn xi persuna għax l-effett tan-negattiva tar-ritratt kien diġa' jinstab fuqu mijiet ta’ snin qabel kienet ivvintata l-fotografija. It-tbajja saru minn ġisem uman mejjet, imma l-ebda traċċa ta’ dekomposizjoni ma tinstab, dan iffisser li l-ġisem mejjet ma damx wisq imkeffen. It-toqob tal-imsiemer f’idejn ma jinstabux fil-pala tal-id imma fil-polz. L-eżamijiet li saru fuq il-liżar jindikaw li fuqu hemm traċċi ta’ demm uman. Analiżi moderna sabet li r-ritratti tal-liżar fihom infushom huma tri-dimensjonali, ħaġa li ma tinstabx f’pittura jew ritratti oħrajn. Eżamijiet oħra sabu trab ta’ ħxejjex u fjurili jikbru jew kienu jikbru fil-Palestina żmien twil ilu.

Il-mistoqsija tibqa’! Il-liżar ta’ Turin huwa awtentiku? Żgur li mhux ha nkun jiena li nagħti din it-twegiba.

 

Fr. Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon 26 ta' Marzu 2022

Aktar dwar it-tislib

It-tieni parti

Il-ġimgħa l-oħra tajna ħarsa lejn is-sentenza tat-tislib fi żmien ir-Rumani u rajna wkoll x’forom ta’ slaleb kienu jintużaw. Illum sejrin naraw it-triq li mill-post tal-kundanna twassal għall-post tal-eżekuzzjoni tas-sentenza. Bħalma ktibt il-ġimgħa l-oħra, dan ma huwiex artiklu ta’ natura reliġjuża imma ser nimxu fuq dak li nsibu fl-Evanġelji dwar il-passjoni ta’ Kristu biex naraw kif kienet tkun l-eżekuzzjoni f’dawk iż-żminijiet.

Wara s-swat

Nara li wara li Ġesù kien iflaġellat, kien imlibbes kuruna tax-xewk mis-suldati Rumani. Aħna mdorrijin naraw din il-kuruna fuq ras Kristu fix-xbihat tal-kurċifiss, imma ma nafux jekk din tħallietx fuq ir-ras jew tneħħietx qabel it-tislib. Nafu li qabel ma Kristu ssallab kien imneżża’ minn ħwejġu u s-suldati Rumani li kienu għassa qatgħu x-xorti għal-libsa tiegħu. Aktarx li biex tneżża’ kellha titneħħa l-kuruna tax-xewk. Naqraw li l-libsa ma ċċartitx għax kieku ma kinux jilgħabu għaliha imma kienu jieħdu biċċa kull wieħed. Jista’ jkun ukoll li l-kuruna nqalgħet mal-libsa hu u jitneżża’. Jista’ jkun ukoll li din reġgħet tpoġġiet wara imma jista’ jkun ukoll li din tħalliet fl-art. L-ebda wieħed mill-Evanelji ma jidħol f’dan id-dettall. Ma nafux jekk din il-ħaġa kinitx issir mal-ikkundannati kollha. Aktarx li le imma lil Kristu libbsulu kuruna tax-xewk biex jiżżufjettaw bih għaliex il-kundanna tiegħu kienet li hu għamel lilu nnifsu sultan.

Umiljazzjoni

L-ikkundannat kien jitneżża’ għarwien. Din kienet drawwa Rumana sabiex l-ikkundannat ikun aktar imżebblaħ. Jista’ jkun li Kristu kienn imsallab għeri fik narawh f’xi pitturi, iżda jista’ jkun ukoll li billi l-ġens Lhudi huwa aktar mistħi minn dak Ruman, xi ħadd li kien fil-post dawwar ċaruta ma’ ġenbejn Kristu. Nafu li ħdejn is-salib ta’ Kristu nkien hem ommu Marija, Marija Madalena, San Ġwann u xi nies oħra għalhekk ma hijiex xi ħaġa kbira li xi ħadd minnhom dawwar velu ma’ ġenbejn Kristu.

Is-Salib

Ma kinitx tingħata importanza ta’ liema njam ikun is-salib u għandna nifhmu li l-importanti għall-poplu kien ikun li jeħilsu mill-ikkundannat u xejn aktar għalhekk kienu jinqdew b’liema zokk isibu. Xi studjużi kienu jsostnu li s-salib ta’ Kristu kien zokk ta’ sigra taċ-ċedru, oħrajn tat-tamar (palma) jew taċ-ċipress. Iżda minn studju li sar mill-Università ta’ Pisa fuq bċejjeċ tas-salib ta’ Kristu li jinsabu Ġerusalemm, Pisa, Firenze u Pariġi, sabu li dan kien zokk ta’ siġra tal-arżnu.

Għall-kuntrarju ta’ dak li naraw u naħsbu, is-slaleb ma kinux ikunu għoljin ħafna imma meta l-ikkundannat kien ikun xi kriminali kbir, f’dak il-każ is-salib kien ikun aktar fil-għoli minn tal-oħrajn. Dwar is-salib ta’ Kristu nistgħu nikkonkludu li dan kien fil-baxx. Nagħmlu riferenza għall-Evanġelju fejn insibu li ħin minnhom Kristu qal: “Għandi l-għatx!” u wieħed waħħal spona bil-ħall ma’ qasba tal-issopo biex tah jixrob. L-issopo hija ħaxixa li l-Lhud jużaw fiċ-ċerimonji tagħhom biex iroxxu l-ilma. Din ma tkunx itwal minn 30 ċentimetru. B’hekk naslu biex ngħidu li ras Kristu kienet tilħaq bejn wieħed u ieħor raġel bi driegħu merfugħ il fuq u tul ta’ qasba. Mela s-salib ta’ Kristu u ta’ dawk li kienu jissalbu bħalu kien ikun ta’ xi żewġ meteri u nofs tul.

It-tislib

L-ikkundannat kien jissammar u jintrabat bi ħbula sabiex ma jkunx jista’ jaqa’ minn fuq is-salib wara li t-toqob tal-imsiemer jitwessgħu.  Dan ix-xogħol kien isir fl-art qabel mal-ikkundannat imwaħħal mal-parti l-minduda tas-salib jittella’ mal-parti l-wieqfa li kienet tkun lesta wieqfa fil-post. Kienu jużaw imsiemer twal b’ras kbira. Kienu jissammar musmar f’kull polz u musmar f’kull pala tas-sieq. Dawn tal-aħħar kienu jidħlu f’biċċa għuda li kien ikun hemm imsammra mas-salib  in-naħa ta’ isfel. Din kienet isservu wkoll biex l-ikkundanant isrerraħ fuqha.

Sakemm l-ikkundannat imut kien ikun mgħasses mis-suldati. It-tul li wieħed ikkundanant kien idum biex imut kien jiddependi mis-saħħa tat-tali u minn kemm swat ikun qala’ qabel it-tislib. Kien hemm min idum jum sħiħ jew anke aktar. Meta l-eżekuzzjoni kienet issir lejlet xi festa kienu jħaffu l-proċess billi jiksru riġlejn l-imsallab u jinfduh b’lanza. Nafu li Ġesù dam tliet sigħat mislub u li miegħu kien hem żewġ ikkundannti oħra. Lil dawn tal-aħħar kissrulhom saqajhom imma lil Ġesù le.

Wara l-mewt

Mal-mewt kien jispiċċa xogħol l-għassiesa u l-ġisem mejjet kien jingħata lill-familjari jew ġieli kien jitħalla fuq is-salib sakemm dan jittiekel minn annimali u tjur selvaġġi. Għandna nżommi f’moħħna li eżekuzzjoni bħal din ma kinitx issir kuljum, u meta kien isir tislib kien ikun hemm aktar  inn ikkundannat wieħed. Nafu lil lil Ġesù niżżluh minn fuq is-salib u difnuh imma xejn ma nafu dwar iż-żewġ ikkundannati li kien hemm imsallbin ħdejh.

Dan kien il-proċess Ruman tat-tislib. F’dawn l-artikli rajna kif kienet issir din l-eżekuzzjoni billi mxejna mal-proċess ta’ Ġesù Kristu

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 19 ta' Marzu 2022

It-tislib

 

L-ewwel parti

Issa li bdejna l-jiem tar-Randan bi ħsiebni li nikteb xi artiklu relatati ma’ dan iż-żmien. Bħalma jaf kull min isegwi l-artikli tiegħi, jien ma niktibx artiklu reliġjużi imma nikteb artikli ta’ tagħrif ġenerali dwar diversi suġġetti u meta dawn ikunu relatati mal-fidi, dejjem ikunu ta’ tagħrif li jista’ jinteressa wkoll lil min ma jħaddanx il-fidi Nisranija. Wara kollox x’hemm isbaħ milli tkun taf anke drawwiet jew informazzjoni dwar xi ħaġa jew entità anke jekk ma tkunx tappartjeni għaliha? L-għerf b’hekk jinbena billi dak li jkun jaqra dwar kollox.  Illum sejjer nibda nwasslilkom xi tagħrif dwar it-tislib.

Ir-Rumani u l-Lhud

Kultant tqum kontoversja jekk lil Kristu qatluhx il-Lhud jew inkella kienux ir-Rumani li temmewlu ħajtu. Mhux faċli li tasal għal tweġiba għaliex wara kollox iż-żewġ naħat kellhom sehem fil-kundanna u fl-esekuzzjoni tas-sentenza li kienet mogħtija lil Ġesù.

Tajjeb li ngħidu mill-ewwel li d-drawwa li tingħata s-sentenza tat-tislib lill-ikkundannati kienet drawwa Rumana. Il-Lhud ma kellhomx din id-drawwa imma s-sentenza tal-mewt Lhudija kienet ġeneralment tkun bit-tħaġġir. Biex nieħdu eżempju, tajjeb insemmu l-mewt ta’ San Stiefnu li kien ikkundanant għall-mewt mil-Lhud minħabba t-twemmin tiegħu. Dan kien ġie mħaġġar sakemm miet. Xi drabi l-Lhud, sabiex l-għajb tal-ħati kien jidher aktar, wara li kienu jħaġġru lill-ikkundannat u dan imut, kienu jdendluh ma’ lasta jew salib. Biss dan ma jfissirx li kienu jsallbu lill-ħati.

Għall-kuntrarju, id-drawwa tat-tislib kienet tinsab mifruxa fl-Imperu Ruman. Dawn kienu wirtu din id-drawwa makabra minn ġnus eqdem minnhom bħalma kienu l-Eġizzjani, il-Persjani, il-Feniċi, il-Kartaġiniżi u l-Griegi li kollha kellhom din id-drawwa. Meta l-Palestina ġiet maħkuma mir-Rumani din il- kastig beda jkun esegwit f’dan il-post ukoll. Dan kien ikun il-kastig tal-agħar nies u tal-ħallelin, biss din is-sentenza ma kienet tista’ qatt tingħata lil xi ċittadin Ruman.

Kif għidtilkom, mhux il-ħsieb tiegħi li f’dan l-artiklu nidħol fid-dettall dwar il-kundanna u l-mewt ta’ Kristu għaliex dan wieħed jista’ jsibu fl-Evanġelji, imma hawn sejrin naraw kif aktarx kienu l-aħħar sigħat ta’ Kristu biex inkunu nistgħu nifhmu aħjar x’qed ngħidu.

Forma

Il-forma tas-salib li fuqu miet Kristu kien għal kollox differenti mis-slaleb li naraw fil-knejjes tagħna. L-ebda skultura jew interzjar u wisq inqas lostru ma kien fih is-salib ta’ Kristu jew is-slaleb l-oħra li kienu jmutu fuqhom l-ikkundannati l-oħra. Nafu li kienu jintużaw erba’ forom ta’ slaleb. Kien hemm slaleb b’zokk wieħed wieqaf, kien hemm ukoll slaleb b’żewġt izkuk marbutin f’forma ta’ X. Kien hemm slaleb forma tal-ittra T u kien hemm dawk li bħalhom naraw fil-knejjes.

L-ewel forma ta’ salib, jekk wieħed jista’ jsejjaħlu salib, kien jitwaħħal tajjeb mal-art u wara l-ikkundannat kien jiġi mdendel miegħu billi jew jintrabat jew jissammar. It-tieni sura ta’ salib aħna nsejħulu salib ta’ Sant’ Andrija għax fuq wieħed hekk miet dan l-Appostlu. It-tielet salib kien jikkonsistu f’zokk orizzontali mwaħħal fuq ieħor vertikali u l-aħħar forma kien bħat-tielet wieħed bid-differenza li z-zokk orizzontali ma kienx ikun fuq nett taz-zokk l-ieħor imma f’għoli ta’ madwar żewġ terzi taz-zokk il-wieqaf. Dan it-tip ta’ salib ġieli kien jitwaħħal rasu l-isfel, bħalma kien dak li fuqu miet San Pietru. Tajjeb ngħidu li ġieli rajna xi pitturi li juru lil Kristu msallab fuq salib forma ta’ Y, iżda din hija biss immaġinazzjoni tal-artisti.

Il-proċess tal-kundanna

Il-bidu tat-tmiem tal-ikkundannat għat-tislib kien isir fil-bitħa tal-palazz tal-gvernatur Ruman. Hawn il-ħati kien jintrabat ma’ kolonna u jkun iflaġġellat mis-suldati. Dan kien isir b’vireg tar-ram jew b’ċineg tal-ġilda li magħhom kien ikollhom marbut għadam jew ċomb. Xi drabi l-ikkundannta kien imut hawn. Dawk li kienu jibqgħu ħajjin kienu jġorru s-salib tagħhom stess. Dawn kienu jġorru l-parti l-minduda biss u mhux is-salib kollu. Il-post fejn kien issir it-tislib kien ikun dejjem barra l-belt. Dwar Kristu nafu li dan ġarr is-salib tiegħu jew il-parti l-minduda tas-salib, sal-għolja tal-kalvarju. Dan il-post kien qrib il-palazz ta’ Pilatu. Illum dan il-post jinsab ġewwa l-belt ta’ Ġerusalemm, imma nafu fiċ-ċert li fi żmien Kristu dan kien barra s-swar tal-belt għaliex għal-Lhud il-ġisem ta’ mejjet huwa xi ħaġa mniġġsa u għalhekk kien ħaġa mhux permessa fil-belt.

Fuq biċċa għuda kienu jiktbu l-kundanna ta’ dak li jkun u din kienet titwaħħal mas-salib. Din il-ħaġa saret ukoll lil Kristu. Din kienet miktuba bi tliet lingwi; bil-Lhudi, l-ilsien nazzjonali tal-post, bil-Grieg li dak iż-żmien kien meqjus bħala lsien internazzjnonali, biex ngħidu hekk bħall-Ingliż tal-lum u bil-latin li kien l-ilsien mhux biss tal-ħakkiema imma wkoll l-ilsien tal-qorti.

Illum nieqfu hawn, biss il-ġimgħa d-dieħla nkomplu b’aktar tagħrif marbut mal-kundanna tat-tislib.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 12 ta' Marzu 2022

Il-lingwa tal-qniepen

 

Kważi kull wieħed u waħda minna jgħix qrib xi knisja jew kappella. Għal xi wħud minna dawn il-binjiet għandhom importanza kbira, għal oħrajn forsi llum saru insinifikanti, imma żgur li xi darba jew oħra matul il-jum ilkoll kemm aħna jkollna nisimgħu d-daqq tal-qniepen li ħafna minn dawn il-knejjes għandhom.

Id-daqq tal-qniepen huwa lingwa, iwassal messaġġ li sakemm ma titgħallimx dik il-lingwa tibqa’ ma tifhimx il-messaġġ li jkunu qed iwasslu u għandek mnejn tistħajlu daqq bla sens. Anke l-arloġġi tal-knejjes tagħna għandhom lingwa, trid tifhem id-daqq tal-qniepen tagħhom biex bla ma tkun qed tara l-arloġġ tkun tista’ tkun taf x’ħin ikun sar. U biex ngħid kollox, hemm daqq differenti bejn arloġġ u ieħor, biżżejjed tisma’ qniepen ta’ arloġġ ta’ Malta u dawk ta’ xi knejjes f’Għawdex. Is-sistema, jew dik li sejjaħt fil-bidu bħala “lingwa” hija differenti. Anke l-mod kif jindaqqu l-qniepen huwa differenti, Malta u anke Għawdex il-qanpiena tibqa’ ma tiċċaqlaqx u tindaqq billi l-ilsien tagħha jitħabbat mal-ġnub tagħha. F’pajjiżni oħra spiss naraw il-qanpiena tiċċaqlaq biex taħbat mal-ilsien. L-istess nistgħu ngħidu għall-forma. Hemm dawk bil-kuruna u hemm dawk mingħajr kuruna. Insomma fejn jidħlu l-qniepen hemm dinja enormi u hemm bosta x’wieħed jgħid jew jikteb.

Okkażjonijiet ta’ dari

Il-qanpiena twassal dak li jkun irid iwassal min ikun qed idoqqha, ovvjament skont iż-żmien u skont il-ħin. F’parroċċi tradizzjonali sa ftit snin ili kien hawn fejn jindaqqu l-qniepen f’diversi waqtiet tal-jum bħall-Paternoster, ma’ sbieħ il-jum biex dak li jkun iqum u jrodd ħajr lill-ħallieq talli tah il-grazzja jerġa’ jara jum ġdid, fit-tmienja ta’ filgħodu biex jingħad l-Angelus, f’nofsinhar biex ukoll isir talb u ssir waqfa għall-ikel, it-tokki tal-Ave Maria ma’ nżul ix-xemx u l-aħħar tokki hekk imsejħa tal-imwiet. Barra minn hekk kwarta qabel ma tibda kull quddiesa tindaqq qanpiena li tavża li tkun ser issir quddiesa. Matul il-quddiesa, jekk din tkun solenni, isir daqq ta’ qniepen kemm fil-Glorja kif ukoll fis-Santus. Jekk dik il-quddiesa tkun ta’ nhar il-festa tar-raħal, allura qabel ma tibda jsiru tliet moti ta’ kwarta u waqt il-paniġierku jinġibdu tokki wkoll. Nhar ta’ Ġimgħa fit-tlieta ta’ waranofsinhar tindaqq dik li tissejjaħ “tat-tlieta” biex tfakkar il-ħin li fih miet Ġesù. F’mewt ta’ xi parruċċan tindaqq “il-mewt” li tvarja jekk imutx raġel jew mara u jekk il-mejjet ikun saċerdot id-daqq ikun differenti. Qed taraw x’lingwaġġ fih id-daqq tal-qniepen. Illum intilef bosta minn dan il-patrimonju.

L-ewwel qniepen

L-ewwel qniepen tal-metall inħolqu fiċ-Ċina tal-qedem u kienu jintużaw bħala parti minn ċerimonji reliġjużi. It-tradizzjoni tal-użu tal-qniepen għaddiet għar-reliġjonijiet Hindu u Buddisti. Il-qniepen kienu jiġu mwaħħlin fid-daħliet tat-tempji Hindu u kienu jindaqqu waqt it-talb. Għalkemm l-​użu tal-​qniepen mhuwiex imsemmi b’mod espliċitu fil-​Bibbja, f’salm numru 100 nsibu hekk:  aqdu bil-ferħ lill-Mulej, idħlu quddiemu b’għana ferrieħi; u l-​qniepen huma mod tajjeb ħafna kif jagħmlu dan. Il-qniepen ġew introdotti fil-knejjes Kristjani madwar is-sena 400 AD minn Pawlinu, Isqof ta’ Nola fil-Campania wara li l-missjunarji kienu ilhom jużaw il-qniepen tal-idejn biex isejħu n-nies għall-qima. Kellhom jgħaddu madwar 200 sena oħra biex il-qniepen ikunu jidhru b’mod prominenti fil-knejjes u l-monasteri madwar l-Ewropa.

Stejjer, leġġendi u drawwiet

Fil-Medju Evu, ħafna kienu jemmnu li l-qniepen tal-knisja kellhom poteri sopranaturali. Jingħad li darba kien hemm Isqof li beda jdoqq il-qniepen biex iwissi lin-nies tal-lokal dwar attakk imminenti u li meta l-għadu sema’ l-qniepen, dan telaq jiġri lura bil-biża’. Fl-era moderna forsi ma nistgħux napprezzaw u lanqas nemmnu kemm dawn il-qniepen kellhom importanza fil-ħajja tal-bniedem. Kien maħsub ukoll li l-qniepen tal-knisja setgħu jdoqqu lilhom infushom fi żminijiet ta’ traġedji u diżastri. It-twemmin fil-qawwa tal-qanpiena kompla fis-seklu 18. Kienu jindaqqu qniepen biex ikeċċu l-ħażen, biex ifejqu lill-morda, biex jikkalmaw il-maltempati qabel xi vjaġġ, biex jipproteġu l-erwieħ tal-mejtin u biex jimmarkaw il-ġranet ta’ xi eżekuzzjoni.

Il-qniepen huma ħafna drabi assoċjati mat-tiġijiet, mhux biss permezz tad-daqq tagħhom biex juru s-servizz tat-tieġ iżda s-simbolu tal-qniepen jista’ jinstab f’dekorazzjonijiet fuq il-kejk, fl-inviti u l-kartolini. Id-daqq tal-qniepen tal-knisja fit-tiġijiet aktarx imur lura għall-wirt Ċeltiku tal-Iskozja u l-Irlanda. Is-superstizzjonijiet wasslu lill-knejjes biex iddoqqu l-qniepen biex ibegħdu l-ispirti ħżiena u jagħtu xewqat tajba lill-miżżewġin ġodda.

Tiskanta kemm hemm x’wieħed jgħid fuq dawn il-qniepen li ġieli jkunu wkoll suġġett ta’ argumenti. Ovvjament min jabqad argument dwar jekk għandhom ikomplu jdoqqu l-qniepen matul il-lejl jew fil-festi u sebaħ u dalam ikun awtomatikament qed juri kemm għandu nuqqas ta’ tagħrif dwar dawn l-għodod li tant kienu siewja għal missirijietna u li għadhom jaqdu lilna sal-lum – kemm-il darba nitgħallmu l-lingwa tagħhom!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 5 ta' Marzu 2022