Il-Katidral Anglikan ta’ San Pawl

Meta wieħed iħares lejn il-Belt Valletta min-naħa tal-port ta’ Marsamxett jilmaħ kampnar li bosta drabi dawk li ma jkunux midħla ta’ pajjiżna, u forsi anke minn xi Maltin ukoll, jaħsbu li huwa parti mill-bini tal-knisja bil-koppla kbira li tidher qrib, il-bażilika tal-Madonna tal-Karmnu li tinsab qrib. Min ikun jaf jew min hu midħla tal-kapitali tagħna, jgħidlek mill-ewwel li dawn huma żewġ strutturi jew binjiet differenti minn xulxin, mifrudin minn xulxin. Mhux biss huma żewġ binjiet differenti iżda minkejja li huma żewġ knejjes, huma ta’ denominazzjonijiet differenti. Il-kampnar li qed insemmu huwa tal-katidral Anglikan iddedikat lil San Pawl.

Ftit storja

It-tqegħid tal-ewwel ġebla

Bejn tmien is-sena 1838 u l-ewwel xhur tas-sena ta’ wara, ir-Reġina Adelaide ġiet f’pajjiżna. Hija kienet romlot f’Ġunju tas-sena 1837. Ir-Re Guliermu IV miet wara kważi seba’ snin ta’ renju u għalhekk fuq it-tron tal-monarkija Brittanika issa kienet telgħet ir-Reġina Victoria.  F’dik ix-xitwa li għaddiet fostna Adelaide, indunat li f’pajjiżna minkejja li kien hawn preżenza kbira ta’ Kristjani Anglikani, post fejn jiltaqgħu sewwa ma kellhomx. Ma ninsewx li Malta ma kinitx ilha wisq li għaddiet taħt il-ħakma tal-Kuruna Ngliża. L-Anglikani kienu jiltaqgħu biex jipprattiakw il-kult liturġiku u reliġjuż tagħhom f’kamra ġewwa l-palazz tal-Gran Mastru iżda din kienet żgħira wisq biex tilqa’ n-numru ta’ Anglikani li kien hawn f’Malta. Għalhekk din ir-Reġina waħħlet f’rasha li tibni knisja ġdida għal din il-komunità.

Fis-snin 50

Il-post magħżul biex tinbena din il-knisja kien flok il-Berġa ta’ Alemanja. Mingħajr ma nikkummenta xejn, nonqos jekk ma ngħidx li din kienet il-Berġa tal-Kavallieri ta’ lingwa Ġermaniża. Kienet ukoll il-berġa waħdanija li twaqqgħet biex minflokha jinbena xi bini ieħor. Il-bereġ l-oħra li llum ma għadniex nistgħu narawhom ma twaqqgħux bi skop ta’ bini ieħor iżda waqgħu matul it-tieni gwerra dinjija.

Il-bini ta’ dan il-katidral beda bla telf taà żmien u fl-20 ta’ Marzu tas-sena 1839 ir-Reġina Adelaide stess poġġiet l-ewwel ġebla ta’ din il-binja ġdida. Il-pjanti u x-xogħol tal-bini ta’ dan il-katidral Anglikan sar bejn l-arkitetti William Scamp u Richard Lankasheer. Ix-xogħol tal-bini ma tawwalx wisq tant li fl-1 ta’ Novembru tas-sena 1844 dan il-katidral kien lest u saret il-konsagrazzjoni tiegħu. Ġie ddedikat lil San Pawl kif kien jixraq fi gżira li taf it-twemmin fi Kristu lilu.

Struttura

Minn barra

Il-faċċata tal-katidral tippreżenta sitt kolonni fuq stil Joniku li jżommu fontispiżju fuqhom. Taħt il-fontispizju insibu l-kitba li tfakkar il-moħħ wara dan il-katidral. Din tgħid: D.O.M. Ecclessiam Hanc Collegiatam Adelaida Regina Grato Animo Dicavit MDCCCXLIV. Fuq ġewwa nsibu knisja arjuża b’kolonni b’kapitelli ta’ stil Korint. L-istruttura toffri ambjent perfett għal-liturġija, ħaġa li l-Anglikani jagħtu każ ħafna.

Il-kampnar waħdieni tal-katidral insibuh fuq wara tal-knisja. Dan minn meta nbena kien sar landmark tal-Belt Valletta u qabel ma nbniet il-Bażilika tal-Madonna tal-Karmnu, kien jidher aktar mil-lum  bħala punt mill-għola fil-Belt.

Opri

Minn ġewwa

Il-knejjes Anglikani huma differenti minn dawk ta’ rit Ruman. Huma aktarx iktar sempliċi fl-opri artistiċi għad li fl-istruttura jistgħu jħabbtuha ma’ kull knisja oħra. Fil-katiral Anglikan ta’ Malta nsibu l-orgni ta’ preġju notevoli. Jingħad li dan kien fil-katidral ta’ Chester ġewwa l-Ingilterra u li meta l-kompożitur Ġermaniż George Frederick Hendel fl-1742 kien sejjer Dublin biex jesegwixxi l-ewwel darba l-oratorju tiegħu bl-isem “Messiah”, meta kien Chester daqq dan l-orgni, anzi hemm min jemmen li fuqu għamel l-aħħar provi ta’ dan l-Oratorju famuż. Fuq l-artal maġġur insibu pittura ta’ Alfred Edward Chalon bl-isem Ecce Homo.

Sewwasew Pro-katidral

Sa issa sejjaħt lil dan il-bini bħala katidral imma fil-verità huwa jissejjaħ pro-katidral.  Pro-katidral hija bejn wieħed u ieħor bħal Kon-katidral. Sewwasew din il-knisja ma tkunx katidralmiżda tkun isservi daqslikieku katidral. Dan huwa l-każ tal-katidral ta’ San Pawl fil-Belt tagħna. Pro-katidrali jeżistu mhux biss f’Malta imma nsibuhom imxerrdin mad-dinja kollha, ovvjament fejn hemm it-twemmin Kristjan.  Allura nistħajjilkom tistaqsu: il-katidral propju fejn hu? Id-djoċesi li tagħha jagħmel parti il-katidral Anglikan ta’ pajjiżna hija dik li tissejjaħ id-Djoċesi tal-Ewropa jew aħjar id-Djoċesi ta’ Ġibilta fl-Ewropa. Din tinfirex mal-Ewropa kollha, tinkludi l-Marokk u t-Turkija kif ukoll il-pajjiżi tal-Eks Unjoni Sovjetika. Il-katidal prinċipali huwa dak tat-Trinità Qaddisa ġewwa Ġibilta u miegħu hemm żewġ pro-katidrali, dak ta’ Malta u ieħor ġewwa Brussell il-Belġju li huwa ddedikat ukoll lit-Trintià.

Illum dorna ftit ma’ dan il-bini li aktarx ma tanx aħna familjari miegħu minħabba li ma huwiex knisja tar-rit Ruman. Madanakollu huwa bini li ta’ min iżuru xi darba, ovvajment mhux waqt il-ħin li jkun għaddej xi servizz liturġiku.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 14 ta' Lulju 2018