reno muscat: It-tribuna

martedì 31 luglio 2018

It-tribuna

Ladarba qegħdin fl-ambjent tal-bażiliċi, tajjeb insemmu xi ħaġa dwar struttura li ġieli nsibu f’xi knejjes li għandhom id-dinjità ta’ bażilika. Qiegħed ngħid għal dik li bosta minna jsejħulha t-tribuna. Hawn min isejjaħ din l-istruttura baldakkin, imma aħna l-Maltin bil-kelma baldakkin nifhmu dak li joħroġ is-sagrament taħtu f’Corpus jew il-Qalb ta’ Ġesù jew xi purċissjoni Ewkaristika oħra. Hemm imbagħad isem tekniku ieħor għal din il-ħaġa: ċiborju, imma mill-ġdid, għal xi wħud minna ċiborju huwa dak il-kontenitur bħal bieqja li fih jitpoġġew l-ostji, mhux pissidi għax ma jkollux sieq. Imbagħad hemm min isibha bħala kannapew u mill-ġdid dan l-isem jista’ jgerfex li dawk li għalihom il-kannapew huwa dak l-għata tad-drapp li nsibu fuq it-taberanku. Hu x’inhi llum se ngħid xi ħaġa dwar din l-imbierka tribuna, dak is-speċi ta’ saqaf fuq il-kolonni li jgħatti l-artal li jien se nsejħilha tribuna.

Oriġini

Il-knisja tad-Dumnikani Bolzano

Fl-antik mal-kolonni tat-tribuna kien ikun hemm il-purtieri biex waqt il-quddiesa kienu jingħalqu u s-saċerdot ikun waħdu. Sal-konċilju ta’ Trento (1545–63) il-quddiesa kienet issir wara kanċell għoli, anzi ħajt li kien jissegrega lis-saċerdot minn mal-assemblea. Min imur Bolzano u jżur il-knisja l-qadima tal-patrijiet Dumnikani għadu jista’ jara din il-ħaġa. Dan il-konċilju baxxa dan il-ħajt u baqa’ sa ftit snin ilu l-kanċell li għadna naraw f’bosta knejjes anke f’Malta, poġġaman bil-balavostri li jdawwar l-artal. L-għan ewlieni tat-tribuna kien l-istess, jiġifieri li jifred il-post qaddis fejn issir l-Ewkaristija mill-kumplament tad-dinja profana.

Il-Knisja ħadet bosta drawwiet mingħand ħaddieħor u fost id-drawwiet li ħadet u għamlet tagħha nsibu t-tribuna. L-imperaturi Rumani kienu joqgħodu taħt saqaf tad-drapp meta jkunu mal-kunsill tagħhom. L-imperatur jew martu kienu jinġarru wkoll taħt saqaf tad-drapp, speċi ta’ baldakkin u għalhekk hawn min it-tribuna jsejħilha baldakkin. L-istess mod keinu jorqdu, fuq sodda msaqqfa u bil-purtieri. Dawn is-sodod kienu jissejħu taċ-ċelu u konna narawhom anke f’pajjiżna għax il-poplu kien irid jeħles mill-gdim tan-nemus bħas-slaten u l-imperaturi. L-aktar post għażiż għal-Lhud kien it-tempju u l-aktar parti qaddisa, li kienu jsejħu tabernalu, kien fejn kienu jżommu t-twavel tal-kmandamenti li Alla ta lil Mose. Dan il-post kien ukoll ikun mgħotti b’saqaf tad-drapp u mdawwar bil-purtieri.

Fil-knejjes

It-tribuna ta'
San Giovanni Laterano Ruma

Aktarx li l-ewwel tribuna fuq artal kif nafuha llum kienet saret fil-bażilika ta’ San Ġwann Lateran f’Ruma. Min ġieli mar f’din il-knisja jaf li hemm it-tribuna, imma jiżbalja jekk jaħseb li dik li jara llum hija l-istess waħda ta’ sbatax-il mitt sena ilu. L-istoriċi jgħidulna li l-Imperatur Ġustinu l-Kbir kien ordna tribuna għall-knisja ta’ Santa Sofija f’Kostantinopli. Din it-tribuna kienet kollha fidda u deheb. Min jaf fejn spiċċat illum! B’hekk naraw li t-tribuna kellha skop liturġiku fil-bidu tal-knisja. It-tribuna bdiet issir komuni fil-knejjes u din kienet tkun tal-injam, tal-ġebel jew irħam jew tal-metall.

F’pajjiżna għadna naraw bosta knejjes li għandhom it-tużell. Dan ukoll huwa forma ta’ saqaf fuq l-artal iżda minflok fuq il-kolonni bħal fit-tribuna, ikun imdendel mis-saqaf tal-knisja. Insibu xi eżempji ta’ tużeli li ma humiex tad-drapp imma huma tal-injam, għalkemm din hija ħaġa rari u sa fejn naf jien f’pajjiżna ma tinstab imkien. Eżempju bħal dan huwa t-tużell fil-knisja ta’ San Wilfred f’Cantly, South Yorkshire l-Ingiterra.

L-erba’ bażiliċi maġġuri li nsibu f’Ruma kollha għandhom tribuna fuq l-artal maġġur tagħhom, imma dan ma jfissirx li bażilika biss tista’ jkollha tribuna fuq l-artal. F’pajjiżna il-knisja parrokkjali ta’ San Girgor ta’ tas-Sliema għandha tribuna minkejja li ma hijiex bażilika. Mill-banda l-oħra mill-għaxar bażiliċi li nsibu f’pajjiżna, erba’ biss fihom tribuna.

F'Malta

L-ewwel tribuna f’pajjiżna saret għall-bażilika tal-Madonna tal-Karmnu tal-Belt. Din saret għall-bażilika l-qadima u mhux għall-knisja li naraw illum. Din hija xogħol ta’ Pio Cellini li fl-1909 beda jgħix Malta u kien f’dak iż-żmien li ħadem din it-tribuna. Fil-bażilika tal-Isla nsibu tribuna wkoll. Dik li naraw illum hija disinn tal-Kavallier Vincenzo Bonello u saret wara li l-ewwel waħda li kien hemm kienet iġġarfet bil-gwerra. It-tielet tribuna nsibuha Għawdex fil-bażilika ta’ San Ġorġ. Din hija kopja ta’ dik ta’ Bernini fil-Vatikan L-artist tagħha kien Carlo Pisi li ħadimha fil-bronż fl-1967. Fil-knisja tal-Madonna ta’ Pinu nsibu tribuna oħra. Din il-knisja nfetħet fl-1932 u t-tribuna saret snin wara li nfetħet il-knisja. (napprezza jekk hawn min għandu xi informazzjoni dwar din it-tribuna u jgħaddihielna)

Fr Reno Muscat