SEDE VACANTE

Illejla l-Knisja Kattolika tkun bla mexxej

Kienet il-festa tal-Madonna ta’ Lourdes, kien il-jum dinji tal-morda, kien l-84 anniversarju mit-trattat tal-Lateran li bih twaqqaf uffiċjalment l-Istat Belt tal-Vatikan, kien il-11 ta’ Frar, 2013. Fil-11 ta’ filgħodu ġewwa s-Sala tal-Konċistorju fil-palazz appostoliku inġabru l-Kardinali flimkien mal-Papa Benedettu XVI sabiex japprovaw il-kanonizzazzjoni tal-Beati Antonio Primaldo u sħabu martri, Laura ta’ Santa Katarina ta’ Siena Montoya y Upegui u Maria Guadalupe García Zavala. Fid-diskors tiegħu il-Papa ħabbar li kien sejjaħ dan il-konċistorju mhux biss minħabba l-kanonizzazzjoni imma għax kellu xi ħaġa ta’ importanza kbira xi jwassal. Din il-ħaġa mportanti kienet li minħabba raġunijiet ta’ saħħa u minħabba l-età tiegħu kien sejjer iwarrab minn fuq it-tron ta’ Pietru. Id-diskors sar bil-latin u minkejja li dawk miġbura lkoll kemm huma studjaw il-Latin, ma fehmux sewwa, jew ma riedux jemmnu dak li semgħu. Dimissjoni ta’ Papa kienet ilha ma sseħħ mill-1417. Kien il-Papa Girgor XII l-aħħar Papa li warrab. Ma kienx l-uniku. Minkejja li x-xniegħa li l-Papa se jirreżenja kienet ilha tiġri fil-ġerarkija ekkleżjastika, ħadd ma basar li din ix-xniegħa kellha ssir realtà, l-aktar wara l-Pontifikat tal-Papa Ġwanni Pawlu II, li fuqu wkoll kienu spiss jgħidu li se jħalli postu, imma baqa’ jmexxi kif jista’ l-Knisja ta’ Kristu sal-aħħar nifs. Josef Ratzinger imma ma huwiex Carol Wojtyla. Dak li ma għamilx wieħed għamlu l-ieħor u llejla il-Knisja Kattolika sejra jkollha l-hekk imsejjaħ Sede Vacante. Għada aħna s-saċerdoti fil-quddiesa ma nsemmux lill-Papa, insemmu biss lill-Isqof.

L-arma tal-Vatikan waqt is-Sede Vacante

Il-mewt tal-Papa Wojtyla sabet lill-Kardinal Ratzinger bħala d-dekan tal-kulleġġ tal-kardinali. Din il-pożizzjoni kienet titlob li huwa jmexxi l-funeral tal-Papa. Dan sar nhar il-Ġimgħa, 8 ta’ April, 2005. Il-konklavi bdew għaxart ijiem wara. Fil-għodwa ta’ dak il-jum saret il-quddiesa msejħa Pro Eligendo Romano Pontifice u waranofsinhar saret l-ewwel votazzjoni mill-115-il kardinal preżenti – daħna sewda. L-għada filgħodu il-kardinali kienu mill-ġdid fil-Kappella Sisitna għal vot ieħor. Fid-19 ta’ April filgħodu dehru żewġ daħniet suwed miċ-ċumnija tal-Kappella Sistina, imma dakinahr waranofsinhar, sewwa sew fil-5.56, deher ħiereġ duħħan abjad, ftit minuti wara il-qniepen tal-bażilika ta’ San Pietru semmgħu leħinhom u magħhom ingħaqdu l-ilħna tal-qniepen tal-knejjes l-oħra kollha tad-dinja. Habemus Papam! Ftit wara deher il-Protodjaknu, il-Kardinal Jorge Arturo Medina Estévez fil-loġġa ta’ fuq il-bieb ċentrali tal-Vatikan u ħabbar dak li d-dinja kienet fuq ix-xwiek biex tisma’ : Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Dawk il-ftit sekondi sakemm tħabbar l-isem dehru donnhom sigħat. Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Dominum Josephum,Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Ratzinger. L-għażla ta’ Ratzinger ġabet reazjonijiet diversi.

Ħafna għamlu l-iżball li ħasbu li l-Papa l-ġdid kellu jkun il-kontinwazzjoni tal-Papa preċedenti. Huwa żball li indunajna bih matul dawn il-kważi tminn snin ta’ potifikat. Jekk qatt kien hemm xi dubju dwar dan issa żgur li spiċċa għal kollox. Il-Papa huwa r-rappreżentant ta’ Kristu fl-art, is-suċċessur ta’ Pietru u huwa wkoll mexxej ta’ stat li minkejja ċ-ċokon tiegħu u n-numru żgħir ta’ ċittadini, jisboq lil kull nazzjon ieħor fil-għadd tas-segwaċi. Jekk il-Papa Wojtyla kien il-Papa tal-midja, il-Papa li rajna fih il-valur tas-sofferenza, il-Papa li kien sar il-kappillan tad-dinja, il-Papa Ratzinger wera ruħu aktar bħala l-mexxej temporali tal-Knisja. Mill-att spiritwali nistgħu ngħidu li Papa Benedettu spikka f’ dik li hija kitba u pubblikazzjoni ta’ kotba. L-akbar opra tiegħu bla dubju hija it-tliet volumi dwar Ġesù ta’ Nazzaret. Kiteb tliet enċikliċi[1], erba’ Esortazzjonijiet Appostoliċi[2] u għadd kbir ta’ Muti Propri u Kostituzzjonijiet Appostoliċi. Għamel 24 vjaġġ appostoliku barra mill-Italja fosthom f’ pajjiżna bejn is-17 u t-18 ta’ April, 2010. Fl-Italja għamel 33 vjaġġ appostoliku u għal din is-sena kellu ppjanat li jżur il-Prinċipat ta’ Monaco, il-Brażil għall-Jun dinji taż-żgħażagħ, l-Irlanda u Brussell. Ġewwa l-Italja kellu mħejji li jżur Bergamo u Sotto il Monte, il-post fejn twieled u trabba Angelo Giuseppe Roncalli li fl-1958 sar Papa Ġwanni XXIII. Imma jkollna nammettu li ż-żmien jagħmel tiegħu fuq kulħadd, Papa u mhux. Ratzinger kien qrib ħafna tal-preċedessur tiegħu fl-aħħar snin ta’ ħajtu. Kien jaf kemm il-Knisja batiet għax ċerti deċiżjonijiet ma setgħux jittieħdu minħabba l-qagħda fiżika tal-mexxej tagħha. Nemmen li l-Papa Benedettu XVI ma riedx li jerġa’ jgħaddi lill-Knisja minn dak li għaddiet inqas minn għaxar snin ilu. Żgur li ma kienitx deċiżjoni faċli dik li ħa, imma nemmen li kienet l-aħjar waħda fl-interess tal-Knisja Kattolika. Illum bil-mod kif miexja d-dinja kull istituzzjoni għandha bżonn mexxej b’moħħ tajjeb u qawwi fiżikament. F’ Josef Ratzinger l-ewwel ħtieġa ma naqsitx imma t-tieni waħda stqarr hu stess li ma għandux aktar.

U issa l-Knisja tistenna li l-Prinċpijiet tagħha jingħalqu fil-kappella storika li għal dawn l-aħħar mijiet ta’ snin serviet bħala post għall-għażla tat-Tmunier tal-Knisja. Jekk ġewwa l-ħitan tal-Belt Qaddisa kollox huwa sigriet u kwiet, il barra mill-ħitan tal-belt hemm attività sħiħa għaddejja lejl u nhar biex tlesti għal avveniment straordinarju: il-konklavi u l-għażla ta’ Papa ġdid. Barra l-kolonnat ta’ Pjazza San Pietru hemm għadd ta’ trakkijiet bl-apparat tal-Outside Broadcasting Units tal-aktar stazzjonijiet televizivi importanti fid-dinja. Fil-pjazza ta’ quddiem il-kolonnat ġie armat palk fil-għoli għall-ġurnalisti u l-kameras tat-televiżjoni. Palk ieħor bħal dan twaqqaf quddiem il-kastell Sant’ Anġlu. Hemmhekk ukoll insibu għadd ta’ trakkijiet bl-apparat għax-xandir. F’ nofs Via della Conciliazione ittellgħu żewġ antenni kbar b’ panelli fuqhom biex isaħħu l-qawwa tal-frekwenzi tat-telefonija ċellulari filwaqt li s-Sala Stampa tal-Vatikan ħatret żewġ assistenti diretturi temporanji, wieħed għall-ilsien Ingliż u l-ieħor għall-Ispanjol. Il-ħwienet tal-qrib qegħdin jaħżnu kull xorta ta’ merkanzija u l-ħwienet tal-ikel ukoll qegħdin jitgħabbew bil-proviżjon għall-eluf ta’ nies li ftit jiem oħra metaforikament sejrin jinvadu l-Belt Eterna. Għexieren kbar ta’ mobile toilets diġa jinsabu mifruxin fit-toroq qrib Via della Conciliazione u Pjazza San Pietru. U fil-kappella sistina il-ħaddiema tal-Belt tal-Vatikan jibdew jarmaw biex issir l-aktar elezzjoni sigrieta fid-dinja, l-aktar elezzjoni spettakolari minkejja li moħbija minn għajnejn id-dinja.

Il-lejla l-Knisja se tkun bla ragħaj uman. Mil-lejla il-Knisja se tkun f’ idejn ir-Ragħaj Etern sakemm ftit jiem oħra naraw daħna bajda tielgħa miċ-ċumnija tal-Kappella Sistina u nistennew bil-ħerqa il Protodjaknu  jħabbrilna “Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam!”

Fr. Reno Muscat OP

In-Nazzjon 28 ta' Frar 2013

---

[1] Deus Caritas est, 25 ta’ Diċembru 2005, Spe salvi 30 ta’ Novembru 2007 u Caritas in veritate, 29 ta’ Ġunju 2009.

[2] Sacramentum caritatis 22 ta’ Frar 2007, Verbum Domini  30 ta’ Settembru 2010, Africae munus  20 ta’Novembru 2011 u Ecclesia in Medio Oriente  14 ta’Settembre 2012.

Pjazza San Pietru

 

Forsi l-iktar pjazza popolari fid-dinja!

Jekk hawn pjazza fid-dinja li fil-jiem u l-ġimgħat li ġejjin sejra tkun taħt għajnejn id-dinja kollha hija l-pjazza li nsibu quddiem il-bażilika ta’ San Pietru fil-Vatikan. Din il-pjazza tilqa’ fiha eluf ta’ nies kull nhar ta’ Ħadd sabiex jingħaqdu mal-Papa fir-reċita tal-Angelus. Dan l-avveniment ikun trasmess fuq għadd ta’ stazzjonijiet televiżivi kattoliċi madwar id-dinja kollha. Barra minn hekk f’ din il-pjazza jsiru l-aktar avvenimenti importanti tal-Knisja Kattolika. Fix-xhur meta t-temp ikun jippermetti, l-udjenza ġenerali ta’ nhar ta’ Erbgħa ssir ukoll hawnhekk. B’ dawn l-attivitajiet kollha ma jistax jonqos li din tkun pjazza tabilħaqq popolari madwar id-dinja kollha. Ftit  ġimgħat oħra din il-pjazza sejra tkun  il-palk fejn se jseħħ avveniment mhux tas-soltu; l-għażla ta' Papa ġdid.

L-arkitett tal-pjazza kien Gian Lorenzo Bernini li ħadem fuqha bejn is-snin 1656 u 1667. Il-ħsieb wara din il-pjazza kien li l-akbar numru ta’ nies ikunu jistgħu jaraw lill-Papa jagħti l-barka kemm jekk ikun fil-loġġa tal-bażilika kif ukoll jekk ikun fit-tieqa tal-appartament tiegħu. Il-pjazza hija mdawra minn kollonnat li jagħtik l-impressjoni li huma par dirgħajn qegħdin iħaddnu l-ġemgħa. Il-pjazza għandha għamla ovali, u b’hekk għandha żewġ ċentrijiet. Il-kolonnat huwa magħmul minn erba’ kolonni wara xulxin. B’ kollox insibu 284 kolonna ta’ stil doriku għoljin 13-il metru. Hemm magħhom 88 pilastru u fuq il-kolonnat hemm 140 statwa ta’ qaddisin għoljin ftit aktar minn 3 metri.

Fin-nofs tal-pjazza hemm il-famuż obelisk. Dan oriġinarjament kien qiegħed fiċ-Ċirku ta’ Neruni. L-obelisk huwa twil kwazi ħamsa u għoxrin metru u nofs. Huwa maħdum minn ġebla waħda, jew aħjar irħama waħda, granit aħmar u jiżen madwar 330 tunellata. Taħtu nsibu bażi għolja tmien merti u kwart. Dan kien inġieb mill-Eġittu madwar is-sena 40 W.K. Meta wasal Ruma kien imwaqqaf f’post fejn wara inbniet il-bażilika mill-Imperatur Kostantinu. Kien jinstab fil-ġenb tal-bażilika. Kien jingħad li fil-ponta tal-obelisk kien hemm urna li fiha kien tpoġġa l-irmied ta’ Ġulju Ċesri. Il-Papa Sistu xtaq li dan l-obelisk ma jibqax fil-ġenb tal-bażilika imma jinġarr lejn nofs il-pjazza ta’ quddiemha. Fil-1586 il-perit Domenico Fontana kien imqabbad ix-xogħol diffiċli li jċaqlaq l-obelisk minn postu. Ix-xogħol tal-ġarr dam sejjer sitt xhur. Għat-tniżżil, il-ġarr u t-twaqqif mill-ġdid tal-obelisk ħadmu 907 ħaddiem, 75 żiemel u 40 parank. Fl-10 ta’ Settembru l-obelisk twaqqaf fejn għadna narawh sal-lum. Jingħad li waqt li l-obelisk kien tiela’ fost skiet taqtgħu b’sikkina, instemgħat tidwi l-għajta “Xarrbu l-ħbula!” Kien ċertu baħri Domenico Bresca li intebaħ li l-ħbula kienu sejrin jinqatgħu minħabba l-piż u jekk jixxarbu kienu jissaħħu.  Fis-26 ta’ dak ix-xahar stess kien imbierek u kkonsagrat. Minnflok l-irmiet tal-Imperatur tpoġġiet relikwa tas-salib ta’ Kristu.

Fil-pjazza nsibu wkoll żewġ funtani tal-ilma. Fl-1490 kienet diġa teżisti funtana quddiem il-bażilika l-qadima. Meta Bernini beda jaħdem fuq il-pjazza sab illi din il-funtana ma kienitx fin-nofs u għalhekk bidlilha postha. Jekk illum tħares lejn il-faċċata tal-Vatikan, din il-funtana tiġi fuq il-lemin tiegħek. Il-funtana l-oħra saret fl-1677 u hija eżatt bħall-oħra għajr li l-ewwel waħda ġġib l-arma tal-Papa Pawlu V u t-tieni waħda ġġib l-arma tal-Papa Klement X

L-art ta’ din il-pjazza hija magħmula minn blokki żgħar ta’ lava li jiffurmaw disinn sabiħ jekk wieħed jaraha mill-għoli. Imdawwar mal-obelisk tan-nofs insibu rħamiet li jiffurmaw warda tar-riħ. Hemm ukoll żewġ irħamiet li juru ċ-ċentri tal-pjazza. Peress li l-pjazza hija ovali allura fiha żewġ ċentrijiet. Meta wieħed imur fuq waħda minn dawn l-irħamiet u jħares lejn il-kolonni li jdawru l-pjazza ma jindunax li hemm erba’ kolonni wara xulxin imma jara biss kolonna waħda. Din hija impressjoni li ried joħloq l-arkitett Bernini fil-bini tal-kolonnat. Irħama oħra li hemm fl-art ta’ din il-pjazza hija dik li turi l-arma tal-Papa Ġwanni Pawlu II u d-data b’ numri Rumani tat-13 ta’ Mejju, 1982. Din tfakkar l-attentat fuq ħajjet il-Papa mit-Tork Ali Agca.

Miljuni ta’ pellegrini u turisti jżuru din il-pjazza kull sena, miljuni kbar oħra jarawha spiss fi djarhom permess tax-xandiriet li jsiru kull nhar ta’ Ħadd jew kull meta jkun hemm xi avveniment speċjali. Ix-xahar ta' Marzu sejjer jara attivitajiet bla għadd iseħħu fiha, sejjer jara eluf kbar ta' kattoliċi jistennew id daħna bajda ħierġa miċ-ċumnija tal-kapella sistina, is-sinjal li jidher biss minn din il-pjazza u li jfisser li d-dgħajsa ta' Pietru għandha tmunier ġdid.

Fr. Reno Muscat OP

In-Nazzjon 21 ta' Frar 2013

Żball Papali

L-Edizzjoni żbaljata

Min qatt ma jagħmel xejn ma jistax jiżbalja imma kull min imidd għonqu għax-xogħol, kull min jipprova jagħmel xi ħaġa, huwa suġġett għall-iżball. Hemm żbalji u żbalji. Żbalji kbar u żbalji żgħar, żbalji li jistgħu jitranġaw u oħrajn li jkollna nġorru l-konsegwenzi tagħhom. Huwa wkoll fatt li mill-iżbalji nistgħu nitgħallmu, tajjeb li niftakru fejn konna żbaljajna u nagħmlu ħilitna biex ma nerġgħux inwettqu l-istess żball.

Xi żbalji nagħmluhom minħabba l-għaġla li jkollna. Xi ambjenti tax-xogħol jeħtieġu l-għaġla, hemm sitwazzjonijiet li wieħed ikollu jieħu deċiżjoni bla telf ta’ żmien. F’ dawn il-każi iktar faċli li wieħed jiżbalja. F’ każi fejn dak li jkun ikollu ħafna ħin biex jaħseb imma jieħu deċiżjoni bil-għaġla, u jieħu deċiżjoni ħażina, l-iżball jidher ikbar u r-rimors ikun ikbar ukoll. Il-qawl Malti jgħidilna li qattusa għaġġelija frieħ għomja tagħmel imma kultant ma nkunux nistgħu nagħmlu ieħor, ikollna ngħaġġlu. Żgur li f’moħħna ma jkollniex ħsieb li niżbaljaw, imma kultant nispiċċaw biex nagħmlu żball u kultant l-iżball ikun tant kbir li nsjeħulu papali.

L-Edizzjoni t-tajba

Xogħol li jirrekjedi ħidma mgħaġġla huwa bla dubju dak tal-ġurnalisti. Illum aktar minn qatt qabel il-ġurnalist irid iwassal aħbar dak il-ħin stess li tkun qegħda sseħħ. Żbalji fuq il-ġurnali, fuq il-mezzi tal-midja, u fuq kollox fuq l-internet insibu kemm irridu. Dan kollu minħabba l-għaġla li aħbar trid titwassal lin-nies. Każ kurjuż f’ gazzetta Taljana ġara fl-1922. Kien seħħ verament żball papali.

Fit-22 ta’ Jannar, 1922 kien miet il-Papa Benedettu XV. Bħalma jsir f’kull mewt tal-Kap tal-Knisja Kattolika, wara l-funeral il-kardinali inġabru ġewwa l-Vatikan biex jagħżlu mexxej ieħor. Fit-2 ta’ Frar il-53 kardinal preżenti bdew il-konklavi.  Sal-ħamsa tax-xahar il-prinċpijiet tal-Knisja kienu għadhom ma wasslux biex jiddeċiedu min sejjer ikun Papa. Saru 14-il votazzjoni sakemm nhar it-Tnejn 6 ta’ Frar dehret daħna bajda miċ-ċumnija tal-kappella Sistina, fejn kienu miġburin l-eletturi tas-suċċessur ta’ Pietru. Wara tant stennija issa l-Knisja kellha Papa ġdid u bla dubju kulħadd kellu kurżità kbira biex ikun jaf min hu.

Wieħed mill-ġurnali li kien għadu fil-bidu tiegħu kien ‘Il Mondo’, gazzetta li kellha l-uffiċċji tagħha ġewwa Ruma. Kienet ġazzetta ta’ kuljum li bdiet toħrog fis-26 ta’ Jannar tal-istess sena, propju erbat ijiem wara l-mewt tal-Papa Benedettu XV. L-għażla tal-Papa l-ġdid kellha timla l-ewwel paġna tal-ġurnal tas-6 ta’ Frar. Imma sforż il-ħeġġa jew sforż l-għaġla sar żball, u dan tabilħaqq kien żball papali. Ftit wara t-taħbira tal-Papa l-ġdid il-ħwienet tal-kotba kellhom għall-bejgħ il-ġurnal ‘Il Mondo’. Fl-ewwel paġna tiegħu kien hemm miktub bi prominenza kbira ‘Il Cardinale Giovanni Tacci è stato eletto Papa” kif ukoll ritratt kbir tiegħu. Imma mil-loġġa tal-bażilika ta’ SanPietru ma ħariġx Taċċi. Il-Papa l-ġdid kien il-Kardinal Achille Ratti li ħa l-isem ta’ Piju XI. Żball fil-veru sens tal-kelma Papali! Ma ninsewx li qegħdin nitkellmu dwar 90 sena ilu meta l-mezzi ma kienux dawk li għandna llum. Żgur li xi ġurnalist mar jiġri fl-uffiċju tal-gazzetta biex iwassal l-aħbar imma wassal isem żbaljat. Fi ftit ħin il-kopji kollha tal-gazzetta bl-iżball papali inġabru mill-ħwienet u reġgħet ġiet stampata edizzjoni oħra. Imma xi kopji kienu laħqu inbiegħu u għadhom jeżistu sal-lum. Qiegħed insemmi dan il-każ għax dan il-ġurnal kellu ħajja qasira, fil-fatt kien imwaqqaf milli jkompli joħroġ mir-reġim Faxxisti f’ Ottubru tal-1926. Mhux l-istess għamlet il-gazzetta ‘Corriere della Sera’ li kellha l-uffiċju tagħha ġewwa Milan. Din xandet bi prominenza liema bħala li l-Kardinal ta’ Milan, Achille Ratti, kien magħżul Papa u ħa l-isem ta’ Piju XI.

Corrierte della sera

Forsi kienet l-għaġla jew l-entużjażmu ta’ ġurnalist li rrendiet biex sar dan l-iżball. Żball li żgur sewa ftit flus mhux ħażin biex reġa’ ġie stampat il-ġurnal. Kultant ikun hemm żbalji li jistgħu jitranġaw, imma kultant ma nkunux nistgħu nibdlu dak li nkunu għamilna u jkollna nbatu l-konsegwenzi. Fil-ħajja spiss niżbaljaw bla ma nkunu nistgħu nerġgħu lura. Il-ħajja mhux gazzetta li tista’ terġa tiġi stampata.

Fr. Reno Muscat 

In-Nazzjon 14 ta' Frar 2013

F’ ġieħ il-qaddisin

Minn kemm ilhom li l-waqfiet tal-karozza tal-linja ingħataw l-isem, ngħid għalija dawra b’ tal-linja saret aktar interessanti. Xi wħud mill-ismijiet iġegħluk taħseb dwar minn fejn ġew, x’ kien il-bidu tagħhom, għalfejn dik il-waqfa tissejjaħ hekk. Xi ismijiet huma faċli tinduna għalfejn issemmew hekk, per eżempju “Telgħa” hija waqfa fit-triq tar-Rabat li hija tassew triq għat-telgħa, imma l-waqfa ta’ ħdejn “Telgħa” hija “Qanpiena”. Din tal-aħħar għadni sal-lum ma nafx għalfejn tissejjaħ hekk. Żgur li hemm raġuni wara dan l-isem.

Ħaġa li laqtitni f’ dawn l-ismijiet huwa li numru minnhom għandhom isem ta’ bniedem. Lieni, Ġużepp, Ġwakkin, Ġorġ, Bastjan, Gaetano, Pawlu, Geraldu u bosta oħrajn. Fil-fatt dawn kollha għandhom x’ jaqsmu ma’ postijiet li jġibu isem ta’ qaddisin. Bla ma ridt ġiet f’moħħi r-rabta kbira li għandna aħna l-Maltin mal-qaddisin. Biżżejjed niftakru li kull raħal jew belt kull sena għandha appuntament li ma jonqos qatt: il-festa tal-qaddis patrun jew patruna tagħha, anzi hemm irħula li fihom aktar minn parroċċa waħda u għalhekk fihom isiru aktar festi. U fejn ma hemmx it-tieni jew it-tielet parroċċa insibu każi fejn mill-parroċċa stess issir il-festa sekondarja. Kollox marbut mal-qaddisin.

Għandna wkoll irħula li isimhom huwa propju ta’ xi qaddis: San Ġwann, San Ġiljan, Santa Luċija, Santa Venera, San Pawl, San lawrenz. San Ġorġ għandu żewġ bajjiet u San Tumas għandu waħda wkoll. In-naħa ta’ Birżebbuġa għandna wkoll Saint Peter’s pool. Barra minn hekk bosta rħula għandhom partiijet minnhom magħrufin man-nies tal-post b’ isem ta’ qaddisin.  Ħal Qormi maqsum bejn San Ġorġ u San Bastjan. Mhux biss imma hemm u il-Vitorja kif ukoll l-erba’ qaddisin. L-isla hemm fejn San Filippu, Bormla fuq SanPawl u Santa Liena. Raħal Ġdid hemm parti msejħa Santa Ubaldeska, Ħaż Żebbuġ għandna lil San Blas, u nsomma nistgħu nibqgħu nżidu.

Niftakar li l-bużnanna tiegħi ma kienitx taf l-ismijiet tax-xhur. Għalxejn kont tgħidilha li twelidt fit-tali xahar għax ma kienetx tifhmek. Ix-xhur għaliha kienu marbutin mal-qaddisin. Għaliha Jannar kien ix-xahar tal-Istrina u Frar ta’ San Pawl. Marzu ta’ San Ġużepp u billi hi kienet Qormija (dok) April għaliha kien ix-xahar ta’ San Ġorġ. Mejju kienet issejjaħlu tal-Madonna, Ġunju tal-Qalb ta’ Ġesù. Lulju għall-bużnanna kellu żewġ ismijiet, jew ta’ Sant’ Anna imma aktar kienet issejjaħlu tal-Karmnu. Awwissu ta’ Santa Marija, Settembru tal-Vitorja u Ottubru tar-Rużarju. Ma jistax jonqos li Novembru kienet issejjaħlu tal-Erwieħ kif bosta għadhom isejħulu sal-lum u Diċembru tal-Milied. Kollox kien marbut mal-qaddisin għall-bużnanna tiegħi u għal dawk kollha bħalha li d-dinja tagħhom kienet tibda mill-bank tal-kċina tad-dar u tispiċċa sas-siġġu tal-knisja. Minbarra li x-xhur kienu marbuta mal-qaddisin anke l-jiem tal-ġimgħa kellhom qaddis jew qaddisa abinat magħhom. Ma niftakarx kollox imma niftakar li l-Ħadd huwa ta’ Alla, it-Tlieta ta’ San Duminku u l-Ħamis ta’ Santa Rita. Il-Ġimgħa tad-Duluri u s-sibt tal-Erwieħ.

Il-ħajja tal-Maltin kienet marbuta mal-ħajja tal-Knisja. Is-sena tal-kalendarju ftit li xejn kienet taffettwa lil Ċikku l-Poplu għax ħajtu kienet tinbena mas-sena liturġika: Avvent, Milied, Randan, Għid, il-festa tal-patrun u l-kumplament. Jingħad li l-qbiela tar-raba kien jitħallas nhar Santa Marija, fil-15 ta’ Awwissu allura dak li jkun ma kellux għalfejn jiftakar ix-xahar u l-jum, basta jiftakar fil-qaddisa u jiftakar li jkun imissu jħallas il-qbiela. Bħal dal-każ tal-qbiela hemm bosta każi oħrajn fejn il-festa ta’ qaddis partikolari kienet timmarka avveniment jew punt fil-ħajja ta’ dak li jkun.

Dan ma jfissirx li l-Maltin ta’ dari kienu kollha qaddisin imma juri r-rabta ta’ bejn is-soċjeta u l-Knisja. Illum bis-sekulariżmu tlifna ħafna minn dan il-patrimonju. Imma ma tlifniex kollox. Hemm xi qwiel jew idjomi Maltin li għadna nużaw li fihom jissemmew il-qaddisin. Waqt li kont fuq tal-linja naħseb fuq dak li qed nikteb illum smajt wieħed iġorr li se jdum ma jasal għax il-karozza damet iddur. Huwa qal li kien jaqbillu jmur b’ ta’ San Franġisk (jiġifieri bil-mixi). Veru trid paċenzja ta’ Ġobb! (dan ukoll qaddis). Ara aħjar nieqaf hawn li ma jmurx f’ ġieħ il-qaddisin, xi ħadd b’dak li qed ngħid jitlagħlu San Filep!

Fr Reno Muscat OP

In-Nazzjon 7 ta' Frar 2013