F’ ġieħ il-qaddisin

Minn kemm ilhom li l-waqfiet tal-karozza tal-linja ingħataw l-isem, ngħid għalija dawra b’ tal-linja saret aktar interessanti. Xi wħud mill-ismijiet iġegħluk taħseb dwar minn fejn ġew, x’ kien il-bidu tagħhom, għalfejn dik il-waqfa tissejjaħ hekk. Xi ismijiet huma faċli tinduna għalfejn issemmew hekk, per eżempju “Telgħa” hija waqfa fit-triq tar-Rabat li hija tassew triq għat-telgħa, imma l-waqfa ta’ ħdejn “Telgħa” hija “Qanpiena”. Din tal-aħħar għadni sal-lum ma nafx għalfejn tissejjaħ hekk. Żgur li hemm raġuni wara dan l-isem.

Ħaġa li laqtitni f’ dawn l-ismijiet huwa li numru minnhom għandhom isem ta’ bniedem. Lieni, Ġużepp, Ġwakkin, Ġorġ, Bastjan, Gaetano, Pawlu, Geraldu u bosta oħrajn. Fil-fatt dawn kollha għandhom x’ jaqsmu ma’ postijiet li jġibu isem ta’ qaddisin. Bla ma ridt ġiet f’moħħi r-rabta kbira li għandna aħna l-Maltin mal-qaddisin. Biżżejjed niftakru li kull raħal jew belt kull sena għandha appuntament li ma jonqos qatt: il-festa tal-qaddis patrun jew patruna tagħha, anzi hemm irħula li fihom aktar minn parroċċa waħda u għalhekk fihom isiru aktar festi. U fejn ma hemmx it-tieni jew it-tielet parroċċa insibu każi fejn mill-parroċċa stess issir il-festa sekondarja. Kollox marbut mal-qaddisin.

Għandna wkoll irħula li isimhom huwa propju ta’ xi qaddis: San Ġwann, San Ġiljan, Santa Luċija, Santa Venera, San Pawl, San lawrenz. San Ġorġ għandu żewġ bajjiet u San Tumas għandu waħda wkoll. In-naħa ta’ Birżebbuġa għandna wkoll Saint Peter’s pool. Barra minn hekk bosta rħula għandhom partiijet minnhom magħrufin man-nies tal-post b’ isem ta’ qaddisin.  Ħal Qormi maqsum bejn San Ġorġ u San Bastjan. Mhux biss imma hemm u il-Vitorja kif ukoll l-erba’ qaddisin. L-isla hemm fejn San Filippu, Bormla fuq SanPawl u Santa Liena. Raħal Ġdid hemm parti msejħa Santa Ubaldeska, Ħaż Żebbuġ għandna lil San Blas, u nsomma nistgħu nibqgħu nżidu.

Niftakar li l-bużnanna tiegħi ma kienitx taf l-ismijiet tax-xhur. Għalxejn kont tgħidilha li twelidt fit-tali xahar għax ma kienetx tifhmek. Ix-xhur għaliha kienu marbutin mal-qaddisin. Għaliha Jannar kien ix-xahar tal-Istrina u Frar ta’ San Pawl. Marzu ta’ San Ġużepp u billi hi kienet Qormija (dok) April għaliha kien ix-xahar ta’ San Ġorġ. Mejju kienet issejjaħlu tal-Madonna, Ġunju tal-Qalb ta’ Ġesù. Lulju għall-bużnanna kellu żewġ ismijiet, jew ta’ Sant’ Anna imma aktar kienet issejjaħlu tal-Karmnu. Awwissu ta’ Santa Marija, Settembru tal-Vitorja u Ottubru tar-Rużarju. Ma jistax jonqos li Novembru kienet issejjaħlu tal-Erwieħ kif bosta għadhom isejħulu sal-lum u Diċembru tal-Milied. Kollox kien marbut mal-qaddisin għall-bużnanna tiegħi u għal dawk kollha bħalha li d-dinja tagħhom kienet tibda mill-bank tal-kċina tad-dar u tispiċċa sas-siġġu tal-knisja. Minbarra li x-xhur kienu marbuta mal-qaddisin anke l-jiem tal-ġimgħa kellhom qaddis jew qaddisa abinat magħhom. Ma niftakarx kollox imma niftakar li l-Ħadd huwa ta’ Alla, it-Tlieta ta’ San Duminku u l-Ħamis ta’ Santa Rita. Il-Ġimgħa tad-Duluri u s-sibt tal-Erwieħ.

Il-ħajja tal-Maltin kienet marbuta mal-ħajja tal-Knisja. Is-sena tal-kalendarju ftit li xejn kienet taffettwa lil Ċikku l-Poplu għax ħajtu kienet tinbena mas-sena liturġika: Avvent, Milied, Randan, Għid, il-festa tal-patrun u l-kumplament. Jingħad li l-qbiela tar-raba kien jitħallas nhar Santa Marija, fil-15 ta’ Awwissu allura dak li jkun ma kellux għalfejn jiftakar ix-xahar u l-jum, basta jiftakar fil-qaddisa u jiftakar li jkun imissu jħallas il-qbiela. Bħal dal-każ tal-qbiela hemm bosta każi oħrajn fejn il-festa ta’ qaddis partikolari kienet timmarka avveniment jew punt fil-ħajja ta’ dak li jkun.

Dan ma jfissirx li l-Maltin ta’ dari kienu kollha qaddisin imma juri r-rabta ta’ bejn is-soċjeta u l-Knisja. Illum bis-sekulariżmu tlifna ħafna minn dan il-patrimonju. Imma ma tlifniex kollox. Hemm xi qwiel jew idjomi Maltin li għadna nużaw li fihom jissemmew il-qaddisin. Waqt li kont fuq tal-linja naħseb fuq dak li qed nikteb illum smajt wieħed iġorr li se jdum ma jasal għax il-karozza damet iddur. Huwa qal li kien jaqbillu jmur b’ ta’ San Franġisk (jiġifieri bil-mixi). Veru trid paċenzja ta’ Ġobb! (dan ukoll qaddis). Ara aħjar nieqaf hawn li ma jmurx f’ ġieħ il-qaddisin, xi ħadd b’dak li qed ngħid jitlagħlu San Filep!

Fr Reno Muscat OP

In-Nazzjon 7 ta' Frar 2013