Referendum dwar il-Festi

Fl-Eżortazzjoni Appostolika, Post- Sinodali li ġġib l-isem Ecclesia in Europa, maħruġa fit-28 ta’ Ġunju tal-2003, Il-Papa San Ġwanni Pawlu II kien kiteb hekk: Minkejja li f’ bosta partijiet kbar tal-kontinent Ewropew hemm dekristjanizazzjoni,  hemm ukoll sinjali li jispjegaw il-wiċċ ta’ Knisja li temmen, ixxandar, tiċċelebra u taqdi lill-Mulej. Fil-fatt ma jonqsux eżempji ta’ Insara awtentiċi li jesperjenzaw silenzju kontemplattiv, jieħdu sehem fedelment f'attivitajiet spiritwali, jgħixu l-Evanġelju fil-ħajja tagħhom ta' kuljum u huma xhieda ta’ dan l-Evanġelju fid-diversi impenji tagħhom. Tista’ tidher ukoll manifestazzjoniji ta’ “qdusija popolari”, li tfisser li fl-Ewropa tal-lum mhuwiex impossibbli li tgħix l-Evanġelju individwalment u f’ esperjenza komunitarja awtentika. (numru 67)

Id-devozzjonijiet popolari f’ Malta ma humiex nieqsa, imma x’ importanza għandhom fil-ħajja tagħna llum? Fuq kollox x’ inhuma dawn id-devozzjonijiet popolari?

Fratellanzi, pellegrinaġġi u purċisjonijiet

Fl-Ewropa kollha insibu ħafna u ħafna devozzjonijiet. Xi wħud minnhom huma antiki ferm u jistgħu jkollhom eluf ta’ snin, devozzjonijiet li bdew fl-ewwel snin tal-Kristjaniżmu. Ma hemmx għalfejn immorru wisq bogħod; f’ pajjiżna stess għandna postijiet marbutin mal-miġja ta’ San Pawl fuq xtutna. Postijiet bħal dawn taw bidu għal għaqdiet ta’ nies li jkollhom interess komuni. Maż-żmien bdew jitwieldu l-fratellanzi fi knejjes oħrajn li minbarra skop reliġjuż kien ikollhom ukoll skop soċjali. Kienu speċi ta’ trade unions żgħar taħt il-kappa tal-Knisja.

Il-postijiet marbuta ma’ xi ġrajja jew ma’ xi qaddis partikolari bdew ikunu postijiet ta’ kult (devozzjoni) popolari u għalhekk kienu jiġu organizzati pellegrinaġġi fihom. L-akbar xewqa ta’ kull Nisrani kienet dik li jżur l-art fejn twieled, għex, miet u rxoxta Ġesù, imma kemm minħabba problemi ta’ flus, kif ukoll minħabba li mhux dejjem kien possibli li pellegrinaġġi bħal dawn isiru, bdejna nsibu d-devozzjoni tal-Via Sacra fil-knejjes tagħna u wieħed kien ikun jista’ jimxi pass pass il-passjoni ta’ Kristu  mingħajr ma jkollu għalfejn jitlaq minn pajjiżu.

Il-purċissjonijiet bdew isiru bis-sagrament jew b’ xi relikwija ta’ xi qaddis. Ir-relikwarji bdew kull ma jmur isiru aktar elaborati u bdew isiru anke statwi tal-fidda biex iżommu dawn ir-relikwi. F’ Napli għadhom joħorġu purċissjonijiet bi statwi tal-fidda. Mhux statwa waħda jew tnejn imma aktar minn għoxrin waħda joħroġu biex jiċċelebraw il-festa ta’ San Ġennaru. L-istatwi huma ta’ qaddisin prottetturi ta’ din il-belt Taljana. F’ pajjiżna wkoll insibnu li l-parroċċi kollha għandhom l-istatwa titulari, xi wħud qodma, li resqin lejn it-300 sena u oħrajn ġodda. Purċissjonijiet isiru mhux biss tal-qaddisin patruni tal-parroċċa imma hemm xi lokalitajiet fejn isiru bosta purċissjonijiet ta’ festi sekondarji. Il-purċissjoni għadha tiġbed bosta nies lejha.

Dawn huma kollha devozzjonijiet popolari li bħalma semma San Ġwanni Pawlu II, jgħinu biex dak li jkun jgħix l-Evanġelju f’ esperjenza komunitarja. Għalhekk huma importanti għax il-bniedem ma huwiex maħluq biex jgħix waħdu imma fin-natura tiegħu ifittex il-komunità. Il-bniedem ifittex ukoll l-ispiritwalità. Il-fratellanzi, il-pellegrinaġġi u l-purċissjonijiet joffru spazju u ħin biex dak li jkun jgħix din l-esperjenza komunitarja, soċjali u spiritwali.

Il-pageantry

Ma nafx kif naqbad insejjaħ il-pageantry bil-Malti; forsi spettaklu reliġjuż? Hu x’ inhu, nispera li tifhmu għal xiex qiegħed nirreferi. Ir-rapreżentazzjonijiet teatrali marbutin ma’ xi ġrajja reliġjuża kienu popolari ferm fil-medju evu. In-nies kienet analfabeta, ma tafx taqra u tikteb imma kienet tħobb tisma’ u tara. Kienu jsiru rapreżentazzjonijiet teatrali fil-pjazez u n-nies kienet tinġabar biex tara. Bosta drammi kienu jkunu xi siltiet mill-ħajja ta’ Kristu.

Parti minn dawn ir-rapreżentazzjonijiet daħlet fil-kultura tagħna bla ma nafu. Mela meta kien isir id-dramm ta’ Kristu tiela’ s-sema, kien jintrama apparat biex l-attur li jagħmilha ta’ Kristu jitla’ ’l fuq mill-palk. Kien apparat tal-injam. Sabiex jinħeba dan l-apparat kien jitpoġġa liżar impitter taparsi sħaba. Minn hemm ħadna d-drawwa li meta nagħmlu xi rapreżentazzjoni tal-ġenna, jew tas-sema, dejjem naraw in-nies fuq l-isħab. Araw xi film tal-after death, jidhru nies mexjin fuq l-isħab. Illum fl-2015 għanda niltaqgħu ma’ dan il-fatt ukoll. Osservaw ir-reklam ta’ ċerta marka ta’ kafè li jidher fuq l-istazzjonijiet televiżivi Taljani, iġiblek il-ġenna fl-isħab. Dan kollu kellu l-bidu tiegħu fil-liżar impitter biex jaħbi l-apparat fir-rapreżentazzjoni teatrali ta’ Kristu tiela’ s-sema.

Importanza

B’ dan l-eżempju tal-pageantry ridt nuri l-importanza ta’ dak li huwa sagru fil-ħajja tal-bniedem. Minkejja kollox xorta għad għandna bżonn is-sagru, xorta għandna nħossu l-ħtieġa ta’ xi ħaġa akbar minna. Dan is-sentiment nesprimuh fil-festi. F’ pajjiżna l-festi m’ aħniex nieqsa minnhom u huma l-aktar devozzjoni popolari mifruxa, kultant anke b’ mod eseġerat. Nistaqsi: kieku kellu jsir referendum (ladarba għadna friski minn wieħed) dwar il-festi f’ Malta, dawn jibqgħu jew jitneħħew? Minkejja kollox, qabel ma wieħed iwieġeb, għandu jiftakar l-importanza umana tal-ispiritwalità u l-okkażjoni ta’ esperjenza komunitarja awtentika li wieħed jista’ jsib fil-festi tagħna.

Fr Renò Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 25 ta' April 2015

Berikt dar ta’ koppja gay

Wieħed saċerdot Taljan, ħabib tiegħi, kappillan ta’ parroċċa fid-Djoċesi ta’ Benevento,  kien jitlobni biex wara l-Għid il-Kbir immur ngħinu jbierek id-djar tar-raħal li tiegħu huwa kappillan. Meta kont ngħix Ruma kienet ħaġa faċli; sagħtejn ferrovija u nasal. Issa li qiegħed Malta dan il-kappillan talabni biex din is-sena wkoll immur ngħinu u jiena ma għidtlux le. Ħassejt li aktar kienet ta’ ħtieġa l-preżenza tiegħi hemmhekk milli qalb l-abbundanza ta’ saċerdoti f’pajjiżi. Mort ħamest ijiem – sewwasew fil-ġimgħa ta’ wara l-Għid.

Bdejt mill-ewwel inbierek id-djar. Tassew li llum ngħidu li nbierku l-familji mhux id-djar, imma l-parruċċani ta’ hawnhekk għadhom isejħu t-tberik tal-Għid bħala t-tberik tad-djar. Kull sena li mort inbierek f'dan il-post, dejjem kelli miegħi wieħed anzjan li jaf mhux biss it-toroq kollha tar-raħal imma lill-parruċċani kollha, li biex ngħid id-dritt ma jaqbżux l-1,500. Dan Tonino iħabbat hu il-bibien tad-djar u javżahom li hemm is-saċerdot biex iberkilhom. Bosta huma dawk li jiftħu u jifirħu biż-żjara li tkun qed tagħmlilhom.

Fit-tieni jum, kont qiegħed inbierek għadd ta’ flats. Wasalna quddiem bieb li kellu statwa tal-Madonna mwaħħla mal-koxxa tiegħu u l-kitba “Benedici la nostra casa”. Tonino ħabbat u ġie jiftħilna żagħżugħ li nassumi li kellu bejn il-25 u t-30 sena. Wiċċu bħal ħmar ftit xħin rana imma għamlilna s-sinjal biex nidħlu ġewwa. Madwar għonqu kellu lazz imdawwar u miegħu salib tal-fidda mdendel. Dħalna. Għall-ewwel ħsibt li wiċċu ħmar ftit għax ma kienx kollox f’postu. Kien hemm xi żraben ’l hawn u ’l hemm u l-post ma kienx mija fil-mija organizzat. Mhux għax qgħadt nissindika, imma dawn il-ħwejjeġ tarahom bla ma trid meta tidħol f’dar in-nies.

Bdejt naqra t-talba li kien hemm fuq is-santa li ħallejna f’kull dar li fiha dħalna nbierku. Kienet tibda hekk: “Huwa Ġesù Kristu stess, fil-persuna tas-saċerdot, li qiegħed iżur darek . . . . .” Konna wara l-bieb ta’ barra. F’dak il-waqt persuna li kienet rieqda fuq is-sufan ħarġet rasha minn taħt il-friex. Kien żagħżugħ ieħor, nassumi tal-istess età tal-ieħor. Indunajt li din kienet koppja gay. Indunajt għalfejn wiċċ l-ewwel ġuvni ħmar kemm kemm xħin fetħilna. Indunajt li n-nuqqas ta’ ordni fid-dar kien ifisser nuqqas ta’ preżenza femminili. X’naqbad nagħmel?

X’nagħmel inkompli nbierek jew nieqaf? F’anqas minn sekonda ħassejt x’jgħidli li kelli nkompli nbierek. Ħassejt x’jgħidli li kieku wieħed minn dawk iż-żgħażagħ kien ħija x’kont nagħmel? Ftakart fil-kliem tas-santa: Ġesù Kristu stess, fil-persuna tiegħi kien qiegħed iżur dik id-dar, allura x’nagħmel, naħseb b’moħħi jew b’moħħ Ġesù, nirreaġixxi b’qalbi jew b’qalb Ġesù? Kieku Ġesù Kristu x'kien jagħmel? Jekk nitlaq 'il barra issa, se nbegħidhom minn Fr. Reno jew se nbegħidhom mill-Knisja ta’ Kristu? Jien qiegħed fi Knisja inkussiva jew f’għaqda li teskludi? Kieku dawn ma riedux li nberkilhom, setgħu qalulna le u mhux daħluna f’darhom mill-ewwel. Dawn il-ħsibijiet kollha għaddew minn moħħi f’inqas minn sekonda. Komplejt inbierek.

Il-Kappillan ta’ dan ir-raħal ċkejken jaf il-poplu kollu ta’ hemmhekk. Kieku ma riednix immur inbierek għandhom kien javża lil Tonino biex ma jħabbatx fuq biebhom u konna nibqgħu sejrin bla ma kont ninduna b’xejn.

Wara qgħadt nirrifletti ftit u wasalt għal xi konklużjonijiet. Jekk aħna nbierku l-familji u mhux id-djar, żewġt aħwa li jgħixu flimkien inberkulhom għax inqisuhom familja. Mara armla li wliedha żżewġu u għandhom darhom, inberkulha minkejja li ma hijiex familja. Aħna nbierku lill-persuna għax il-bniedem huwa maħluq xbieha ta’ Alla. U allura jekk persuna għandha orjentament omosesswali ma tibqax ħolqien ta’ Alla, ma tibqax xbieha ta’ Alla? Hemm regoli tal-Knisja Kattolika, li jiena nobdi dejjem, imma f’dan il-każ ma nemminx li ksirt xi regola. F’dan il-każ nemmen li mxejt b’kompassjoni, ġibt ruħi daqslikieku Kristu  personalment mar fid-dar ta’ dik il-koppja.

Raxxejt l-ilma mbierek, sellimna lil xulxin, irringrazzjawni u ħriġt ma’ Tonino biex inħabbtu l-bieb tal-flat ta’ maġenbhom.

Fr Reno Muscat

Parti minn dan l-artiklu dehret f' Il-Mument, 19 ta' April 2015

Terroriżmu waqt it-tberik

Il-ġimgħa l-oħra kont f’ parroċċa fin-Nofsinhar tal-Italja.  Kont qiegħed ngħin kappillan ta’ parroċċa ta’ raħal mitluf f’ nofs il-muntanji, kont qed ngħinu  jagħmel it-tberik tal-familji, drawwa li anke hawn Malta għad hawn fejn issir.

Meta tkun qed tagħmel dan ix-xogħol,  trid jew ma tridx ikollok tidħol f’ dar in-nies sabiex tberkilhom.  Ma nistax ingerger mill-akkoljenza għax il-biċċa l-kbira tan-nies ta’ dan ir-raħal u rħula żgħar oħrajn bħalu, ikun jistennew it-tberik ta’ darhom minn sena għal oħra. Tant jifirħu bil-prezenza ta’ saċerdot ġewwa darhom li jkunu jixtiequ li tibqa’ għandhom. Hemm min ikun iridek tberiklu kull rokna tad-dar u jgħidlek biex tibqa’ dieħel.  Jien biex inkun ċert li ma nikser xewqet ħadd, kien hemm fejn anke l-bieb tal-kamra tal -banju ftaħt u berikt hemm gew ukoll.

Televiżjoni

Ħaġa li laqtitni jiena u nagħmel dan ix-xogħol jew aħjar appostolat, kienet li kważi fid-djar kollha li dħalt kien hemm it-televiżjoni mixgħul. Dan jibqa’ mixgħul anke meta ma jkun hemm ħadd quddiemu. Hemm min jitfilu waqt li s-saċerdot ikun qiegħed ibierek u hemm min lanqas jagħti każ u jħallih mixgħul. Dan l-apparat sar il-ħabib tagħna li ma jħalliniex inħossuna waħedna anke meta ma jkun hemm ħadd ħliefna fid-dar.

It-televiżjoni sar ukoll il-baby sitter.  Bosta ommijiet iħallu lil uliedhom żgħar quddiem din il-kaxxa,  għalkemm illum aktar sar jixbaħ lil kwadru milli kaxxa, għal nofs ta' nhari sħaħ. Tiskanta kif dawn it-tfal jissapportu jaraw programm wara programm u donnhom ma jixbgħu qatt. Rajt bosta tfal isegwu programmi ta’ Peppa Pig.  Ftakart f’ kollega tiegħi li mort nisimgħu jiddefendi t-teżi tiegħu tad-dottorat fil-ġurnaliżmu. Dan studja l-filosofija fil-produzzjoni tal-programmi ta’ Peppa Pig. Nistqarr li kienet teżi interessanti ħafna li wriet bosta punti pożittivi li wieħed jsita’ jsib f’ dawn il-programmi.

Ħin reali

Waqt it-tberik dħalt f’ dar u sidha qaltli li kien sar attakk fil-qorti ta' Milan.  Qaltli li skont dak li semgħet fuq it-televiżjoni, kien hemm xi mejtin imma kien għadu kmieni wisq biex wieħed ikun jaf sewwa x’ ġara. Lanqas kienu għandhom għaddew għoxrin minuta mill-każ u l-aħbar kienet diġà bdiet iddur id-dinja. Bil-fors, ninsabu fi żmien tal-ħin reali.  Aħbar trid titwassal dak il-ħin stess għax inkella titlef il-valur tagħha. Hekk sirna llum sewwasew kif jgħid il-qawl Malti: il ftira sħuna tajba. Ftira meta tiksaħ ma tibqax l-istess bħal meta tkun għadha ħierġa mill-forn.  Aħbar I-istess, jekk twassalha tard ma tibqax aħbar imma ssir ripetizzjoni għax ikun wassalha qablek ħaddieħor.  Proprju għalhekk illum hawn bosta agenziji tal-aħbarijiet li jfornu lill-kmamar tal-aħbarijiet madwar id-dinja b’ dak li jkun qiegħed jiġri biex aħbar tkun friska u sħuna bħall-ftira tal-furnar.

Il każ ta' Milan

Dak li seħħ ftit jiem ilu f’ Milan iqajjimna mir-raqda. L-ewwel ħsieb li jiġi f moħħok ikun li dan kien xi attentat terroristiku,  wieħed mill-ħafna li dawn l-aħħar xhur drajna nisimgħu bihom. Dan il-każ kien każ ta’ bniedem li ried jivvendika ruħu mix-xorti ħażina li misset lin-negozju tiegħu u ried ipattiha lil min ha sehem fil-falliment tan-negozju li kellu.

Post mortem

Wara li ssir il-ħerba naraw x’ wassal għaliha. Tajjeb, imma l-vittmi li jkunu marru d-dinja l-oħra bl-investigazzjoni u mingħajrha, fejn ikunu jibqgħu. Mhux qed ngħid li ma għandiex issir post mortem imma rrid ngħid li jkun jaqbel noqgħodu attenti u nevitaw stejjer bħal tal-qorti ta’ Milan.

Qalulna li l-ħati daħal fil-qorti b’ tessera falza u għadda mill-bieb li jidħlu minnu l-avukati u l-magistrati jew l-imhallfin. Kien għalhekk li dal-bniedem daħħal arma tan-nar miegħu. Hawn l-ewwel żball: mela l-avukati,  l-magistrati jew l-imhallfin ma għandhomx huma wkoll jgħaddu minn metal detector?  Jekk avukat ikun mhedded biex idaħħal arma fil-qorti, dan ikun jista’ jagħmlu bla nkwiet ta’ xejn.  Possibili li ħaġa bħal din ma tiġi f’ moħħ ħadd?

Ejjew ngħidu li kulħadd għandu fiduċja għamja fin-nies tal-ġudikatura, imma bil-każ ta’ Milan għandhom  jinfetħu l-għajnejn. Nispera li jinfethu l-għajnejn ta’ min hu responsabbli mis-sigurtà u mhux għajnejn min għandu f’ mohhu xi każ ieħor bħal ta’ Milan. Qatt ma hemm esegerazzjoni għas-sigurtà. Aħjar ftit sigurtà żejda milli nuqqas tagħha għax ħadd ma jista’ jobsor x’ jiġri. Jien ftaħt għajnejja x ħin smajt l-aħbar waqt li kont qiegħed inbierek id-djar. Ħsibt li kien xi att terroristiku! Ma kienx hekk.... imma xorta jeħtieġ noqgħodu attenti.

Fr Renò Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 18 ta' April 2015

  

Fidloqqom, lellux u ħubbejża

fidloqqom

Ftit ilu għaddejt tmiem il-ġimgħa ġewwa s-seminarju f’ Tal-Virtù r-Rabat. Minkejja li kien tmiem il-ġimgħa ta’ mpenn, xorta sibt ftit ħin biex noħroġ nagħmel żewġ passi fil-qrib. Min ġieli mar Tal-Virtù jaf x’ ambjent hemm; minbarra li tara l-parti l-kbira ta’ Malta, hemm ukoll ambjent naturali mill-isbaħ.

Fil-mixja qasira tiegħi, osservajt il-ħaxix ħażin ta’ mal-ġenb tal-mogħdija li twasslek sal-kappella li hemm ’il ġewwa mis-seminarju. Il-fidloqqom fakkarni f’ ma nafx kemm-il poeżija ta’ Anton Butigieg, li semma’ din il-ħaxixa aktar minn darba fil-poeżiji tiegħu. Il-lellux fakkarni f’ kemm konna naqtgħu minnu meta konna tfal u filwaqt li naqilgħu petala petala ngħidu ‘Iva – le – iva – le’ biex naraw kif sejra tispiċċa u l-ħubbejża fakkritni fin-nannu Bastjan. Niftakru ġej mill-Marsa tal-Ingliżi bi xkora żgħira mimlija ħubbejża biex jagħlifha lill-fniek li kiein irabbi fil-gallinar li kellu fuq il-bejt.

Kont insejthom

lellux

Nistqarr li x’ ħin rajt dan il-ħaxix ħassejt bħal nostalġija għal dawk is-snin li dan il-ħaxix selvaġġ, flimkien ma’ bosta ħxejjex oħrajn, kienu komuni, konna narawhom kuljum. Għandu mnejn is-snin li għaddejt ngħix fi bliet Taljani, bogħod mill-kampanja, bosta drabi mehdi fil-kotba u fl-istudju, nessewni li minbarra l-knaten, l-asfalt u dak kollu li nsibu fl-ibliet, hemm ukoll il-kampanja li toffri ġmiel bla qies, toffri dak kollu li huwa naturali.

Verament kienu naqsu

Lura lejn is-seminarju, tkellimt ma’ persuna midħla tal-agrikultura, u qaltli li tassew dawn il-ħxejjex kienu bdew jgħosfru minn pajjiżna imma dawn l-aħħar snin minħabba xi direttiva li għandhom il-bdiewa, dawn il-pjani u oħrajn reġgħu qegħdin iwarrdu fuq artna. Mela bejn li kont imbiegħed mill-ambjent fejn jikbru u bejn in-nuqqas tagħhom, ma kellix tort sa barra li nsejt li dawn jeżistu.

Il-ħsieb bħaċ-ċirasa

ħubbejża

Ngħidu li l-kliem bħaċ-ċirasa, imma ma jistax ikun hemm kliem jekk ma jkunx hemm ħsieb. Il-fatt li erġajt rajt il-fidloqqom, il-lellux u l-ħubbejża wassalni biex nibda naħseb fuq il-ħajja ta’ ftit deċenji ta’ snin ilu. Fi żmien li l-lellux kien jikber anke mal-ġnub tat-triq jew fuq il-bejt jew f’ xi gallaraija ta’ djar mitluqin, djarna ma kienux dawk li huma llum. Min kellu televixin ma kienx tal-kulur imma abjad u iswed u dan kien ikun uniku fid-dar, mhux bħal-lum fejn ġieli f’ dar insibu settijiet tat-televixin aktar milli joqgħodu nies f’ dik id-dar stess. Il-flus ma kienux l-ewro, kienu soldi u xelini, u aktar tard qlibna għad-deċimali imma xorta bqajna nisimgħu min isejjaħ il-ħames ċenteżmi bħala xelin! L-università ma kienitx xi ħaġa li l-istudent iħossu fi dmir li jasal fiha u jsegwi xi lawrja, imma kienet l-ambizzjoni tal-ftit u l-attwazzjoni ta’ ħafna anqas. L-internet qatt ma ħlomna bih u dak li ridna nkunu nafu konna jew infittxuh fl-enċiklopedija jew f’ xi ktieb ieħor. U meta konna niktbu ma konniex nużaw il-kompjuter imma t-typewriter u jekk tieħu żball terġa’ tibda mill-bidu. Insomma nista’ nibqa’ nsemmi elf ħaġa oħra biex nuri kif illum id-dinja nbidlet għal kollox.

X’ insejna aktar?

Minbarra dan kollu insejna wkoll il-moralità li konna ngħixu fiha. Sa ftit snin ilu invit ta’ tieġ jew ta’ xi attività oħra, kien jinkiteb lis-Sinjur u s-Sinjura, illum mhux hekk. Illum niktbu l-isem ta’ dak li jkun u wara nżidu l-kliem “u l-partner”. Qabel lit-tfal konna nistaqsuhom x’ jisimhom il-mamà u l-papà, illum toqgħod pass lura meta tiġi biex issemmi l-ġenituri għax il-familja tradizzjonali, magħmulha minn missier u omm miżżewġin flimkien ma’ wliedhom saret inqas popolari. Illum il-mara sirna nqisuha bħala persuna ta’ karriera, naraw fejn taħdem, naraw kemm għandha ittri wara isimha, naraw kemm hija popolari. Fi żmien meta l-fidloqqom kien jimla l-widien tagħna, il-mara konna narawha bħala l-omm li tieħu ħsieb il-familja. L-akbar karriera għall-mara kienet dik ta’ mara tad-dar. Fi żmien meta n-nannu Bastjan kien jaqta’ l-ħubbejża għall-fniek, l-ulied kellhom aktar rispett u suddizzjoni lejn il-ġenituri, lejn l-għalliema, lejn is-superjuri tagħhom. Illum jekk omm jew missier jgħolli ftit leħnu ma’ ibnu jew binti, jista’ jitqies bħala abbuż. Illum ħadna d-drittijiet lill-ġenituri biex tajniehom lit-tfal. Mhux għax it-tfal m’ għandhomx ikollhom drittijiet- iva għandhom, imma kollox bil-limitu. Li tagħti dritt għax tkun ħadtu lil ħaddieħor lanqas hija ġustizzja.

Nista’ nibqa’ sejjer hekk insemmi kemm insejna drawwiet u atti morali. Il-fidoloqqom, il-lellux u l-ħubbejża reġgħu bdew jidhru f’ pajjiżna, imma wisq nibża’ li ċerti drawwiet morali li kellna qabel ġew estinti, spiċċaw għal kollox u ma nerġgħu narawhom fostna qatt.

Fr Renò Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 11 ta' April 2015.

Bejn il-mewt u l-ħajja

Ħsibijiet li ma għandhomx x’ jaqsmu ma’ Sibt il-Għid

Sibt il-Għid huwa jum partikolari ħafna, jum li għall-Knisja Kattolika u għal dawk li huma membri tagħha, jibda bin-niket u jintemm bil-ferħ. Dan huwa jum li jibda bil-ħsieb tad-difna ta’ Ġesù imma jintemm bil-kant tal-Halleluljah fit-tifkira tal-qawmien mill-mewt ta’ Kristu. Dan huwa jum li mill-mewt jgħaddina għall-ħajja. Imma l-jum tal-lum ġabli f’ moħħi ħwejjeġ oħra li ma għandhomx x’ jaqsmu mal-Knisja li wkoll għaddew mill-mewt għall-ħajja.

Mill-mewt għall-ħajja jew mill-ħajja għall-mewt?

Aktarx li aktar tagħmel sens il-frażi “mill-ħajja għall-mewt” milli bil-kontra għaliex il-loġika, in-natura, ir-raġuni hekk jgħidulna li xejn ma huwa etern u kollox jispiċċa, kollox jgħaddi mill-ħajja għall-mewt. Imma ġieli nsibu rwieħna quddiem ħwejjeġ li jkunu mietu, ikunu spiċċaw u llum reġgħu ħadu l-ħajja. Xi rrid ngħid b’ dan kollu?

Nista’ nġib bosta eżempji ta’ drawwiet jew ħwejjeġ li kienu mietu u li lum reġgħu rxuxtaw, imma sejjer insemmi ftit biss. Fi tfuliti il-ħarġa tagħna kienet tkun sas-sala taċ-ċinema. Niftakar żewġ swali taċ-ċinema f’ raħal tfuliti, Ħal Qormi; l-Amazon u l-Warner. Meta kbirt ftit ieħor kont bdejt immur nara xi film il-Belt. Biss inbidlet il-mentalità taż-żgħażagħ ta’ dak iż-żmien u ma bqajniex immorru t-talkies u bdejna nifrekwentaw id-discos. Dan il-fatt wassal biex nistgħu ngħidu li s-swali taċ-ċinema kollha f’ pajjiżna għalqu. Iċ-ċinema f’ Malta mietet. Għaddew ftit snin mhux ħażin u kien hemm min investa fi swali moderni taċ-ċinema u l-Maltin reġgħu bdew imorru jaraw xi film. Dan il-fenomenu ma seħħx biss f’ Malta imma madwar id-dinja kollha.

Nostalġija

Kull ġenerazzjoni tħoss nostalġija għal dak li kien jeżisti fi ċkunitha jew żgħożitha. Tisma’ ċerti xjuh jitkellmu fuq iz-zuntier, fil-pjazza jew f’ xi każin tisħajjilhom li żmienhom kien is-snin tad-deheb. Jibdew isemmu karozzi tas-snin sittin, diski tal-Beatles u ta’ Elvis Presley, artisti li twieldu seklu ilu u elf ħaġa oħra. Dawn bi kliemhom ipinġu żmien tfulithom bħala l-isbaħ li qatt kien hawn fid-dinja. Ma tlumhomx għax it-tfulija hija l-isbaħ żmien tista’ tgħid għal kulħadd. Dawn it-talin jitkellmu b’ nostalġija kbira, ikunu jixtiequ li t-tfal u ż-żgħażagħ tal-lum iduqu ftit mill-benna li gawdew huma meta kienu għadhom żgħar. Huwa frott tan-nostalġija li kultant ċerti ħwejjeġ jerġgħu jieħdu l-ħajja.

Il-Premier

Dan l-aħħar il-Cafè Premier tal-Belt kien fuq l-aħbarijiet, mhux minħabba n-nostalġija imma fuq kwistjoni politika. Jien ma nidħolx fi kwistjonijiet politiċi, dan mhux ħobz għall-snieni. Imma l-Premier tal-Belt kien post fejn bosta Maltin kienu jqattgħu sigħat jiddevertu u għalhekk qiegħed insemmih.

Ftit jiem ilu kont tieġ u fis-sala kien hemm jazz band. Bdejt nitkellem ma’ persuna li kienet ħdejja u għidtilha li lum il-jazz bands kważi spiċċaw. Kien hemm żmien li ma tmurx f’ restaurant jew night club li ma jkunx hemm xi jazz band iddoqq. Minħabba l-ispejjeż dawn spiċċaw. Il-persuna li kont qiegħed nitkellem magħha kellha xi għoxrin sena aktar minni u dlonk semmietli l-Premier. Jien dan il-post ma niftakrux fl-aqwa tiegħu, anzi nista’ ngħid li f’ żgħożiti l-Belt Valletta kien insterqilha l-faxxinu tagħha minn Paceville u kienet spiċċat belt tal-baħħ. Minkejja li l-Premier għalaq, xorta waħda l-Belt Valletta għaddiet mill-mewt għall-ħajja. F’ żgħożiti l-Belt kienet saret  post fejn tista’ toqtol u tidfen. Illum mhux hekk! Illum tidħol sal-Belt u ssib divertiment kbir.

Il-Jazz Bands

Ladarba semmejt il-jazz bands u kif dawn donnhom għebu minn wiċċ id-dinja, nixtieq insemmi xi ħaġa li sibt ruħi quddiemha dan l-aħħar. Fi knisja partikolari f’ pajjiżna hemm saċerdot li jagħmel quddiesa kull nhar ta’ Ħadd li għaliha jattendu mijiet ta’ żgħażagħ u anke mhux tant żgħażagħ. F’ din il-quddiesa jkun hemm grupp ta’ mużiċisti li janimawha. Ovvajment la jkun hemm il-mużiċisti, jkun hemm l-istruemnti, Il-kitarri, il-pjanu elettroniku u t-tnabar. Ovvjamnet mhux kulħadd jaqbel ma’ quddiesa animata minn Jazz Band imma aħjar nirringrazzjaw lil Alla li hemm mijiet ta’ Maltin li jmorru jisimgħu din il-quddiesa partikolari nhar ta’ Ħadd! Għandu mnejn jekk ma jisimgħux dik il-quddiesa dawn it-talin jispiċċaw ma jisimgħux quddies fil-jum iddedikat lill-Mulej. Għandu mnejn biss-saħħa ta’ dik il-jazz band hemm erwieħ li qegħdin jersqu lejn Alla. Anke mil-lat kulturali, nieħdu gost li hemm banda jazz li għadha ħajja. Dawn it-tip ta’ gruppi mużikali kienu mietu u bis-saħħa ta’ inizjattiva ta’ xi ħadd kien hemm gruppi li għaddew mill-mewt għall-ħajja!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 4 ta' April 2015