Sigurtà

Nisimgħu bosta drabi l-kelma sigurtà. Sigurtà fuq il-post tax-xogħol, sigurtà fit-toroq tagħna, sigurtà fejn tinvesti flusek, sigurtà fil-familja, sigurtà ’l hemm u sigurtà ’l hawn. Fi kliem aktar sempliċi, is-sigurtà ma hija xejn għajr is-serħan il-moħħ, il-garanzija li wieħed jgħix bla nkwiet żejjed.

Sigurtà fil-pajjiż

Kull gvern huwa obbligat jieħu ħsieb is-sigurtà taċ-ċittadini tiegħu. Is-sigurtà nazzjonali għandha tkun priorità ta’ kull gvern li jeżisti fid-dinja, iżda sfortunatament dan mhux dejjem huwa l-każ.

Huwa għalhekk li l-gvern jipprovdi l-forza għaż-żamma tal-ordni. Huwa għalhekk li l-gvern jorganizza l-korp tal-pulizija u l-armata għaliex dawn huma l-għodda li jassiguraw is-sigurtà fil-pajjiż.

Kull ċittadin għandu dritt jgħix b’ moħħu mistriħ f’ daru u f’ kull parti ta’ art twelidu. Kull gvern huwa obbligat li jassigura dan is-serħan il-moħħ lil kull min jgħix f’ pajjiżu kif ukoll lil dawk li jżuru lil pajjiż.

Snin taċ-ċomb

Aldo Moro

Sfortunatament ġieli nisimgħu b’ każi fejn is-sigurtà f’ xi pajjiż donnha tgħib u ċ-ċittadin jibda jgħix fil-biża’. Biex ma mmorrux wisq bogħod insemmu biss is-snin hemm imsjeħin “taċ-ċomb” li għaddiet minnhom l-Italja. Is-snin sebgħin u l-bidu tas-snin tmenin tas-seklu li għadda xejn ma kienu snin ta’ sigurtà fil-pajjiż ġar tagħna. Xi wħud jemmnu li kollox beda qabel, sewwasew fis-sena 1969 meta sar attakk terroristiku ġewwa Milan, imsejjaħ l-istraġi ta’ Piazza Fontana fejn inqatlu 17-il ruħ u kienu feruti 88 oħra. Atti terroristiċi oħra seħħew fl-1970 f’ Gioia Tauro fejn mietu 6 u ndarbu 66, fl-1972 f’ Peteano fejn inqatlu 3 u 2 indarbu, fl-1973 sar  attakk ieħor ġewwa Milan din id-darba fil-Questura fejn tilfu ħajjithom 4 persuni filwaqt li 52 oħra kienu feruti. Fl-1974 sar attakk terroristiku ieħor fi Piazza della Loggia ġewwa Brescia fejn inqtlu 8 min-nies u 102 ġew midrubin. Aktar tard dik is-sena seħħet splużjoni fuq ferrovija li kienet sejra minn Ruma lejn Brennero. 12 spiċċaw bla ħajja u 105 feruti. Fl-1978 it-terrosrimu fl-Italja miss il-quċċata meta nħataf lil Aldo Moro u wara 55 jum inqatel. Forsi l-akbar straġi f’ dawn is-snin imdemmija saret fl-istazzjon tal-ferrovija ta’ Bologna  fl-1980 fejn inqatlu 85 ruħ u mitejn spiċċaw korruti.

 Kemm demm inxtered, kemm nuqqas ta’ serħan il-moħħ għaċ-ċittadini u kemm uġiegħ ta’ ras għall-mexxejja tal-pajjiż biex tinstab triq li terġa’ ġġib is-sigurtà fin-nazzjon. U dan li semmejt seħħ biss fl-Italja!

Madwar id-dinja llum

It-terroriżmu llum ma għadx għandu fruntiera. Qegħdin ngħixu f’ dinja li donnha ma fiha sigurtà mkien. Il-fatti mhux hekk. Minħabba attakki terroristiċi li seħħew f’ dawn l-aħħar snin is-sigurtà qegħda tiżdied kullimkien imma t-terrorist dejjem ifittex xi toqba minfejn jgħaddi.

Dawn l-aħħar ġimgħat rajt b’ għajnejja kemm żdiedet is-sigurtà f’ ċerti pajjiżi li huma aktar fil-mira tat-terroriżmu modern. Billi t-terroriżmu llum huwa mmirat lejn postijiet fejn ikun hemm il-folol, il-gvernijiet qegħdin attenti biex il-kontrolli jiżdiedu sewwa f’ postijiet biex ngħidu hekk, jaħarqu.

Sa ftit snin ilu biex tidħol fil-bażilika tal-Vatikan kont tgħaddi minn metal detector u tibqa’ għaddej. Illum qed isir skrutinju akbar u dak li kont tagħmel f’ ħames minuti illum għandu mnejn joħodlok sigħat. Biex dħalt il-Vatikan il-Ħadd waranofsinhar kelli nistenna madwar sagħtejn. Veru li kien hemm bosta pellegrini għax kien wasal tmien il-ġublew tal-ħniena, iżda l-ħin biex wieħed jgħaddi mill-miżuri tas-sigiurtà żdied ħafna. Erġajt mort wara tmiem il-ġublew u xorta l-ħin biex tidħol kien twil. L-istess nista’ ngħid għall-bażiliċi prinċipali ta’ Ruma, San Giovanni tal-Lateran, Santa Maria Maggiore u San Paolo fuori le mura qabel kont taqbad u tidħol, illum le, illum trid tgħaddi minn post ta’ sigurtà biex tidħol.

Lourdes

L-istess ħaġa nista’ ngħid għas-santwarju ta’ Lourdes fi Franza. Hawnhekk tassew li ma hemmx metal detector biex tidħol iżda innutajt li barra l-gradi ewlenin biex tidħol fl-akwata tas-santwarju hemm blokki kbar tal-konkrit u l-gradi ma jinfetħux kollha iżda nofshom biss. Żgur li dawn huma miżuri ta’ sigurtàli l-gvern Franċiż qed jieħu biex jipproteġi liċ-ċittadini u lil dawk li jżuru dan il-post.

Jalla ma jdumx ma jgħaddi dan iż-żmien ta’ tensjoni li qegħdin ngħixu bħalissa, sewwasew kif għaddew is-snin taċ-ċomb fl-Italja. Jalla nitgħallmu minn dan iż-żmien, jalla dawk li tilfu ħajjithom fl-atti terrorisitċi li seħħew fl-Ewropa dawn l-aħħar snin ma jkunux tilfuha għalxejn. Jalla s-sigurtà tibqa’ tikber u tiżdied biex kull ċittadin iħoss li jkun jista’ jgħix fis-sigurtà, ikun jista’ jivjaġġa u jiddeverti bla biża’. Nemmen li għad jiġi dan iż-żmien għax is-sewwa dejjem joħroġ rebbieħ fuq il-ħażin, imma l-prezz tar-rebħa tas-sewwa huwa għoli.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 29 ta' April 2017

Uċuħ

Il-wiċċ huwa dik il-parti tal-ġisem li jinkludi s-sensi kollha kif ukoll huwa dik il-parti li turi l-emmozzjonijiet tal-bniedem. Fil-wiċċ għandna l-għajnejn biex naraw, il-widnejn biex nisimgħu, l-imnieħer li nxommu bih u fih il-ħalq li ġewwa fih hemm l-ilsien li jtiegħem. Il-wiċċ fih ukoll is-sens tal-mess, jekk xi ħaġa tmiss ma’ wiċċek dlonk tinduna għax tħossha. Il-wiċċ fih is-sensi kollha. Il-wiċċ juri l-emozzjoni ta’ dak li jkun. Jekk jifraħ il-wiċċ donnu jixgħel iżda jekk dak li jkun jibda jħossu mdejjaq, il-wiċċ malajr juri. Mela nistgħu ngħidu li l-wicc huwa l-mera tar-ruħ għax dak li nkunu qed inħossu fina dlonk ixandru wiċċna.

Gestalt

Fil-psikoloġija niltaqgħu mal-kelma Gestalt. Din hija kelma Ġermaniża li tfisser bejn wieħed u ieħor ‘Forma’. Din id-dixxiplina tipprova tanalizza kif minn tant bnedmin, wieħed jasal biex jidentifika bniedem ieħor bla problemi ta’ xejn. Aħna l-Ewropej għandna l-idea żbaljata li l-popli Ażjatiċi, l-aktar iċ-Ċiniżi, huma kollha wiċċ wieħed. Din hija idea żbaljata u jekk wieħed jifhem it-teorija tal-Gestalt malajr ineħħi din l-idea minn moħħu. Il-wiċċ huwa kollezzjoni ta’ forom: widnejn, għajnejn, imnieħer, geddum, ħalq u nsomma l-kumplament. Kull parti tal-wiċċ hija differenti minn ta’ ħaddieħor. Il-partijiet kollha flimkien jiffurmaw il-wiċċ tal-persuna unika li tiddistingwi bniedem minn ieħor. Dan huwa l-ewwel għarfien bażiku tal-bniedem. Tarbija tagħraf lil ommha bla ebda diffikultà. Dan huwa effett tal-Gestalt, tarbija tidra lil ommha għaliex tagħraf il-forom tal-wiċċ ta’ dik li titmagħha, tlibbisha, tfissida u turiha l-imħabba.  Dan huwa l-ewwel attrazzjoni bejn it-tarbija u l-ġenitur skont it-teorija tal-Gestalt, teorija li għandha x’ taqsam mal-għarfien tal-wiċċ.

Żewġt uċuħ

Il-bieb li kienu jużaw il-Gakbini
fil-kunvent ta' Pariġi

Jekk bniedem tgħid li għandu żewġt uċuħ ma huwiex xi kumpliment anzi huwa insult għax din il-frażi tfisser li bniedem huwa faċċol, gakbin, mhux ta’ min jafdah. Iżda hawn oġġetti fejn huwa importanċi li jkollhom żewġt uċuħ: munita b’ wiċċ wieħed ma hijiex tajba iżda falza, għalhekk fil-każ tal-muniti dawn dejjem għandhom ikollhom żewġt uċuħ imma l-bniedem għandu dejjem jiftakar li hu mhux munita għalhekk ma għandu qatt jimxi b’ żewġt uċuħ.

Użajt il-kelma ‘Gakbin’ iżda forsi ftit jafu minn fejn oriġinat. Il-Gakbini ma huma xejn għajr membri ta’ għaqda politika li twaqqfet fil-belt ta’ Pariġi fl-1789. Dawn kienu jiltaqgħu fil-kunvent tal-patrijiet Dumnikani ġewwa Triq Saint Honore. Il-kunvent kien iġib l-isem ta’ San Gakbu u għalhekk kienu jissejħu Gakbini għax ta’ San Gakbu. Il-membri ta’ din l-għaqda kienu kontra l-monarkija u favur ir-repubblika. Il-ħidma ta’ dan il-moviment wittiet it-triq għar-revoluzzjoni Franċiża. B’ hekk għal dawk li kienu favur il-monarkija raw fil-Gakbini nies ta’ żewġt uċuħ u sal-lum bqajna nużaw din il-kelma b’ mod dispreġjattiv.

Wiċċ ta’ belt

Dan l-aħħar erġajt żort il-belt ta’ Napli. Daqs għaxar snin ilu kont ngħix f’ dik il-belt u min jaf kemm-il darba semmejtha fl-artikli tiegħi f’ dan il-ġurnal għaliex kont irbatt qalbi magħha. Din id-darba ma mortx Napli waħdi biex inżur xi ħbieb tiegħi iżda kont ma’ grupp li bosta minnhom qatt ma kienu żaru din il-belt famuża iżda b’ bosta wċuħ! Għalfejn qed ngħid li Napli hija belt b’ bosta wċuħ? Iva Napli trid taraha mhux minn wiċċ wieħed iżda minn bosta angoli.

Megellina, il-parti High Class ta' Napli

Bosta minna l-Maltin meta jżuru Napli jmorru Via San Gregorio Armeno, it-triq magħrufa mad-dinja kollha għall-presepji. Biex ngħid id-dritt, ikun dnub jekk iżżur Napli u ma tmurx f’ din it-triq. Tkun qisek turist li ġejt Malta u ma dħaltx il-Belt!

Mal-grupp li kont, ġejna alloġġjati fiċ-ċentru. Konna għadna kif ħallejna Bologna u sħabi ħassew ix-xokk kulturali. Bologna kollox f’ postu, kollox organizzat, toroq wiesgħin, poplu xi ftit imnieħru mxammar. Napli hemm il-gegwiġija, storbju, toroq dojoq u graffitti ma’ kullimkien, ma’ kull ħajt, ma’ kull bieb. X’ differenza!

Darba waranofsinhar mort mixja ma’ żewġ membri mill-grupp li konna. Ħadthom ħdejn il-baħar, Mergellina. X’ differenza miċ-ċentru! Hawn kullimkien lukandi ta’ ħames stilel. Toroq indaf u wiesgħin, kulħadd jippassiġġa bil-kwiet. Karozzi xejn għax din il-parti hija magħluqa għall-karozzi biex tintuża min-nies biss. Dan huwa l-wiċċ l-ieħor ta’ Napli. Min ma jiċċaqlaqx mit-triq tal-presepji jew miċ-ċentru tal-belt ma jista’ qatt jgħid li jaf Napli sewwa għax ikun ra wiċċ wieħed tal-belt u ma jkunx ra l-parti biex ngħid hekk high class.

Għidtilkom li qabel Napli konna Bologna. Min iżur din il-belt jaħseb li hemm kollox sew! Nassigurakom li anke din il-belt għandha wiċċ ieħor li huwa differetni minn dak taċ-ċentru. Jien għext hemmhekk ukoll u kont immur f’ parroċċa fejn tara graffitti mal-ħajt, tisma’ bi kriminalità u hemm minn kollox. Bil-fors għax kull belt fiha aktar minn wiċċ wieħed.

Il-wiċċ! Kemm hemm xi tgħid dwaru! Mhux biss dak il-wiċċ li għandha fil-parti ta’ quddiem ta’ rasna iżda diversi tipi ta’ wċuħ.

Fr Reno  Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 22 ta' April 2017

Skiet

Il-jum tal-lum, l-għada tal-Ġimgħa l-Kbira u lejlet l-Għid il-Kbir nistgħu ngħidu li huwa jum ta’ skiet. Illum il-qniepen tal-knejjes ma jdoqqux. Sewwasew ilhom minn nhar il-Ħamis filgħaxija ma jsemmgħu leħinhom, waqfu u f’ ċerti postijiet ħadet posthom iċ-ċuqlajta. Illum huwa jum li donnu s-skiet isaltan kullimkien. Dan is-skiet jinkiser illejla fid-daqq tal-glorja fejn il-ħbula tal-qniepen tal-knejjes tagħna jinħallu mill-għoqda li saritilhom jumejn ilu u jħabbru li l-Knisja tkun qed tiċċelebra l-qawmien ta’ Kristu mill-mewt.

Għalfejn jitwaqqfu l-qniepen?

Dejjem kelli kurżità għalfejn il-qniepen ma jindaqqux fil-Ġimgħa l-Kbira u f’ Sibt il-Għid. Min mhux midħla tal-Knisja jew ma jappartjenix fiha għandu mnejn lanqas jagħti każ b’ din il-ħaġa. Interessanti wkoll li f’ Ħamis ix-Xirka lanqas waqt il-konsagrazzjoni ma tindaqq il-qanpiena ċ-ċkejkna mill-abbati iżda hemm ċuqlajta tal-injam u tindaqq hi. Imma għalfejn il-qniepen ma jindaqqux?

L-ironija hi li l-qniepen jindaqqu wkoll biex titħabbar xi mewt. Għad hawn parroċċi li jdoqquhom meta xi membru tal-parroċċa jħalli din id-dinja. F’ mewt ta’ Papa, il-qniepen ta’ San Pietru fil-Vatikan jindaqqu f’ mota li tħabbar il-mewt u l-bieb ċentrali tal-Bażilika jingħalaq nofsu. F’ mewt bħal din, il-qniepen tal-knejjes tad-dinja kollha jindaqqu b’ luttu għall-kap tal-Knisja. Matul il-konklavi, il-qniepen tal-Vatikan ma jindaqqux iżda mal-ħatra ta’ Papa ġdid, wara d-daħna l-bajda miċ-ċumnija tal-kappella Sistina, il-qniepen tal-Vatikan jindaqqu f’ mota ta’ ferħ.

Iżda llum ma jindaqqux qniepen! U l-mistoqsija tiegħi bqajt ma sibtx tweġiba għaliha!

Storbju

Id-dinja tal-lum torrfilna ħajja mgħaġġla. Mal-għaġla tad-dinja hemm marbut anke l-istorbju. Hawn wisq xi jtellifilna l-konċentrazzjoni tagħna. Tant drajnieh l-istorbju li meta ma jkunx preżenti nħossu n-nuqqas tiegħu. Araw iż-żgħażagħ fejn ifittxu ħafna minnhom: xi post fejn jiltaqgħu, jiddevertu u jagħmlu l-istorbju. U aħna l-kbar se nitkażaw biż-żgħażagħ? Konna bħalhom aħna wkoll u konna nagħmlu bħalhom u forsi għadna nagħmlu bħalhom illum ukoll.

Is-suq ta' Porta Nolana f' Napli

Aħna l-Maltin bħan-nies kollha tal-Mediterran u aktar u aktar dawk tan-Nosfsinhar tal-Ewropa aħna xi ftit storbjużi. Ħalli naqsam magħkom riflessjoni personali. Jien għext xi snin ġewwa Napli. Kont immur fiċ-ċentru għal xi qadja. Kif kont noħroġ mill-istazzjon tal-metrò, imsejħa Circumvesuviana, u ngħaddi għal Porta Nolana, hemm tibda tisma’ għajat ta’ bejjiegħa. Hemm is-suq u kif ngħidu aħna l-Maltin, l-għajat nofs il-bejgħ! Wara xi snin Napli mort għal xi snin Bologna. X’ differenza. Hawn ma kontx ngħix wisq bogħod mis-suq li jarma fi Pjazza kbira nhar ta’ Ġimgħa. F’ suq mimli bejjiegħa u xerrejja, ma kontx nisma’ storbju daqs kemm jagħmel bejjiegħ wieħed f’ Napli. Hija kwistjoni ta’ abitudni? Hija drawwa li n-nies tgħajjat biex tbiegħ u biex tixtri? Tiskanta x’ differenza bejn żewġt ibliet Taljani bi ftit mijiet ta’ kilometri jifirduhom!

Skiet

Is-skiet tista’ tapprezzah meta ssibu għaliex meta tkun għaddej mgħaġġel bil-ħidma tiegħek, l-istorbju tant tidraħ li lanqas jibqa’ jdejqek. Iżda meta ssib ruħek fis-skiet tinduna kemm sirna ngħixu ħajja storbjuża.

Aħna drajna l-istrobju u kważi ma noqgħodux mingħajru. Kemm-il darba nkunu d-dar nagħmlu xi ħaġa u nixgħelu r-radju jew it-televiżjoni u nħalluhom mixgħulin minkejja li ma nkunux qed nagħtu każ x’ qed jiġi mxandar. L-importanti li ma nkunux fil-kwiet. Iżda mbagħad meta s-skiet infittxuh aħna stess u nsibuh hemm nibdew napprezzawh.

Dun Karm Psaila

Niftakar f’ poeżija ta’ Dun Karm Psaila. Din għandha isem interessanti għax il-Poeta Nazzjoanli tagħna taha żewġ ismijiet: “Żjara lil Ġesù” u “Tifkiriet”. Il-poeta hawn jirrakkuntalna meta warrab għal ftit mill-ġenn tal-ħajja u mar jimxi fil-kampanja, fis-skiet. Hemm sab kappella u daħal fiha. F’ dawk il-waqtiet siekta tant ġewh tifkiriet quddiem għajnejh. Ftakar fi ċkunitu, f’ommu u missieru u f’ bosta waqtiet minn ħajtu. Fis-skiet sab lilu nnifsu għaliex bl-għaġġla tal-ħajja spiss jiġrilna li anke lilna nfusna nitilfu, ninsew dak li aħna, dak li sawwarna biex aħna dak li aħna. Iżda s-skiet iġibna f’ tagħna. Dun Karm f’ din il-poeżija aktar nistħajlu pittur milli kittieb għaliex irnexxielu jpinġi l-ambjent li sab ruħu fih b’ mod eċċellenti. Mhux ta’ b’ xejn hu l-Poeta Nazzjonali!

Kemm għandna bżonnu s-skiet aħna wkoll! Illum huwa jum fejn donnha l-attività madwarna tkun anqas mis-soltu. Id-dinja tibqa’ ddur u l-ħajja tkompli sejra, iżda fl-arja donnha tinħass xi ħaġa differenti għad li kollox għadu l-istess bħalma kien is-Sibt li għadda. Iżda llum huwa Sibt il-Għid. Għalhekk ma jindaqqux il-qniepen tal-knejjes biex bis-skiet iħabbru d-difna ta’ Kristu u jfehmu lilna li għandna bżonn xi ftit waqtiet ta’ skiet ukoll, ħaġa li kważi sirna nibżgħu minnha, iżda ladarba nsibuha, anke jekk għal ftit, nibdew napprezzaw is-sbuħija tagħha. Iva is-skiet huwa sabih ukoll!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 15 ta' April 2017

Purċissjonijiet, wirjiet u aktar

Ninsabu f’ wieħed mill-aktar perjodi tas-sena li fih ikun hawn attivitajiet imxerdin madwar Malta kollha. Il-Ġimgħa Mqaddsa f’ pajjiżna hija ġimgħa li nistgħu ngħidu hija vetrina ta’ kultura, artiġjanat, arti imħalltin mal-fidi.

Purċissjonijiet

Ir-Redentur tal-Isla

Nistgħu ngħidu li f’ kull parroċċa Maltija tkun iċċelebrata il-festa devozzjonali tad-Duluri, sewwasew il-Ġimgħa qabel tibda l-Ġimgħa Mqaddsa. Matul ir-randan hemm bosta knejjes li minnhom toħroġ xi purċissjoni devozzjonali oħra, bħal dik ta’ Kristu Redentur, l-Ecce Homo jew il-Kurċifiss. Dawn għandhom forma ta’ pellegrinaġġ penitenzjali u għalihom ikun hemm attendenza kbira.

Dawk il-parroċċi li minnhom toħroġ il-purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira huma numerużi wkoll. Madwar Malta u Għawdex insibu mijiet ta’ statwi proċessjonali li jiffurmaw parti minn xi purċissjoni. Dawn l-istatwi jirrakkuntaw l-istorja tal-passjoni ta’ Kristu iżda jistgħu wkoll jirrakkuntaw storja ta’ poplu li sa minn żmien twil ilu ried jikber fil-kultura. Iva xi wħud mill-istatwi li naraw fil-purċissjonijiet tagħna huma tassew antiki. Dan juri kemm il-ġens Malti minn dejjem kien kolt u dejjem xtaq  li jkolli xi ħaġa artisitka, imħallta mad-devozzjoni u l-fidi. Xi wħud minn dawn l-istatwi huma wkoll kapolavuri ta’ artisti kemm barranin kif ukoll Maltin. La semmejt postijiet u lanqas se nsemmi ismijiet għax il-lista hija tant twila, biss nistgħu ngħidu li dawn l-istatwi huma tabilħaqq patrimonju. Mhux possibbli li wieħed iżur il-purċissjonijiet kollha f’ sena waħda għaliex in-numru huwa kbir wisq. Għalhekk kienet idea tajba li xi parroċċi joħorġu l-purċissjoni tagħhom f’ Ħadd il-Palm.

Il-purċissjoni tat-tfal

Idea sabiħa ħafna kienet ta’ dik il-parroċċa li qed torganizza l-purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira bit-tfal. Hawn it-tfal qed jitrawmu u jsiru jħobbu din id-drawwa sabiħa. Hawn ser nagħmel eċċezzjoni u nsemmi l-post għaliex hija unika f’ pajjiżna u għalhekk mhux ser noħloq piki jew insemmi lil xi ħadd u ninsa lil ħaddieħor. Din issir fil-parroċċa ta’ San Ġorġ f’ Ħal Qormi is-Sibt bejn id-Duluri u Ħadd il-Palm.

Mad-daqq tal-glorja f’ Sibt il-Għid, in-niket jinbidel f’ ferħ, il-qniepen jerġgħu jsemmu leħinhom u mas-sebħ il-bnadar mal-arbli fuq il-bjut ma jibqgħux jittajru mezz asta iżda jtajjru bnadar sbieħ u kbar fuqhom, imtellgħin sa fuq nett tal-arblu. Jekk in-numru ta’ purċissjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira huwa kbir, dak tal-purċissjoni tal-Irxoxt huwa akbar, għaliex hawn parroċċi li ma joħorġux purċissjoni l-Ġimgħa imma joħorġu waħda l-Ħadd.

Wirjiet

Wirja fid-Domus ta' Bormla

Illum wieħed jista’ jżur bosta wirjiet tal-Ġimgħa l-Kbira. Dawn il-wirjiet ivarjaw minn minjaturi ta’ statwi, għal statwi ta’ daqs ta’ bniedem għal wirjiet ta’ mwejjed tal-appostli fejn xi prodotti tal-ikel jitpoġġew b’ sengħa u arti kbira tant li taħseb li qed tara xi pittura quddiemek u mhux ftit ross, melħ, smid jew xi ċereali oħra. Dan ix-xogħol jirrikkjedi bosta ħin u fuq kollox paċenzja. Ma tridx tkun taqbiżlek iċ-ċinga biex tagħmel wirja bħal dawn.

Il-livell artisitiku ta’ wħud mill-wirjiet, kemm dawk ta’ minjaturi, kemm dawk ta’ statwi kbar kif ukoll ta’ wirjiet bil-prodotti tal-ikel ħafna drabi jkun wieħed għoli ħafna. Bosta artisti Maltin ukoll għandhom xogħolhom f’ din il-linja. Minbarra l-istatwa wieħed jista’ wkoll jammira l-aċċessorji li jmorru magħha, fanali, raġġieri, lanez u x’ naf jien. Dawn ukoll huma mera tal-ħila tal-landier Malti li f’ tant ċokon ikun kapaċi joħroġ disinn tant sabiħ.

Mill-każin tal-banda

F’ dawn il-ġranet nisimgħu bosta marċi funerbi. Il-każini tal-banda joħorġu l-partituri ta’ dawk il-marċi b’ noti solenni u kiebja. X’ sengħa fihom dawn il-marċi, x’ arti, x’ kapaċità! L-istess nistgħu ngħidu għall-kompożituri ta’ dan il-ġeneru mużikali, bosta minnhom huma Maltin bħalna. Kemm għandna kapaċitajiet aħna l-Maltin u forsi tant aħna mdorrijin bihom li lanqas nagħtu kashom.

Il-banda bil-marċi funebri għandha postha fil-purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira iżda dan mhux kollox. Isiru programmi ta’ marċi funebri fis-swali tal-każini jew f’ xi pjazza fil-belt jew raħal. U dawn ma jsirux biss minn dawk is-soċjetajiet li jieħdu sehem f’ xi purċissjoni, isiru anke minn oħrajn.

Peagents

Iż-żmien tal-Ġimgħa Mqaddsa huwa wieħed inpenjattiv ħafna għall-attur Malti. Huma bosta d-drammi tal-passjoni li jittellgħu u kbir huwa n-numru ta’ peagents li nistgħu naraw ’l hemm u ’l hawn. Minbarra l-istorja miktuba b’ attenzjoni kbira, li wara kollox hija dejjem l-istess storja, iżda b’ kapaċità tal-awtur, issir storja ġdida kull sena, naraw il-ħila tal-attur Malti. Dawn il-peagents jew drammi huma wkoll vetrina tax-xenografi Maltin. Dawn jibnu x-xena tal-palk u jdaħħluk f’ ambjent tassew li jixraq ma’ dak li tkun qed issegwi. L-atturi jkollhom ukoll ilbies meħjut b’ akbar attenzjoni u dettall. Tiskanta kemm attività bħal din tinvolvi xogħol ħin u nies.

Purċissjonijiet, wirjiet u aktar, iva bħalissa dħalna fi żmien fejn kull fejn tħares tara xi stedina għal xi attività marbuta ma’ dan iż-żmien tas-sena. Tajjeb li nattendu bi ħġarna biex l-ewwel ħaġa nidħlu fl-ispirtu ta’ dan iż-żmien qaddis u t-tieni biex inkunu ta’ kuraġġ għal dawk li jorganizzawhom.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 8 ta' April 2017