Taj Mahal

Meta wieħed jitkellem fuq l-Indja bla ma jrid dak li jkun jiġi f’moħħu t-Taj Mahal; simbolu ta’ dan is-subkontinent kbir u sabiħ, ġawhra tal-arkittettura u monument magħruf mal-erbat irjieħ tad-dinja. Dan il-bini huwa wkoll wieħed mis-seba’ għeġubijiet tad-dinja moderna.

Tajjeb nibdew billi naraw sewwa ismu. Jekk irridu nippronunzjaw sewwa isem dan il-mafkar tal-għaġeb irridu ngħidulu Tax Maħal. L-ewwel kelma trid tingħad bħall-ewwel biċċa ta’ meta ngħidu “Ta’ Xbiex”. Mahal hija normali bil-ħ aspirata. Dan il-bini huwa sewwasew mawsulew, qabar il fuq mill-art. Fid-dinja nsibu bosta oqbra ta’ dan it-tip imma l-ebda wieħed ma jisboq il-kobor u forsi anke l-fama tat-Taj Mahal.

Huwa jinsab fil-belt ta’ Agra, mhux bogħod wisq mill-belt kapitali Indjana New Delhi. Qiegħed ngħid mhux bogħod wisq meta nikkalkulaw il-kobor tal-Indja. Hemm madwar mitejn kilometru bejn New Delhi u Agra, imma mitejn kilometru x’inhuma f’pajjiż ta’ kobor enormi bħalma hu l-Indja? Għalina mitejn kilometru jfissru li nkunu wasalna Sirakuża minn Malta, imma għall-Indja ma huma xejn!

Xi tagħrif

Dan il-bini huwa mibni minn irħam abjad maqtugħ mill-Indja stess. Jinsab fuq ix-xatt tax-xmara Yamuna li tgħaddi sewwasew minn wara dal-mawsulew. Kien  l-Imperatur tal-Mugal, Shan Jahan li kien mexxej tal-inħawi bejn is-snin 1628 u 1658 li ordna l-bini tat-Taj Mahal bħala qabar għal Muntaz Mahal, waħda mill-bosta nisa li kellu l-imperatur u l-aktar waħda favorita. Fil-fatt il-kelma Taj Mahal tfisser il-kuruna ta’ Mahal u tabilħaqq li dan il-bini huwa kuruna li tixhed l-imħabba li kellu dan l-imperatur lejn din martu. Din il-mara mietet fl-1631 meta kien għad kellha biss 38 sena. Kienet biss sena iżgħar mill-Imperatur. Hija mietet waqt li kienet qegħda twelled l-erbatax-il wild tagħha u tal-imperatur. Fil-bini hemm ukoll midfun l-istess imperatur li miet fis-sena 1666 fl-għomor ta’ 74 sena.

Il-bini kollu fih moskea u xi binjiet oħra magħluqin fi ġnien mill-isbaħ. B’kollox dawn il-binjiet u l-ġonna jokkupaw 17-il ettaru ta’ art. Il-bini beda sena wara mewt Mahal u kien lest fl-1643 iżda x-xogħol ta’ tisbieħ fuqu baqa’ għaddej għal madwar għaxar snin oħra. Huwa maħsub li dan il-bini sewa tnejn u tletin miljun Rupee, li bejn wieħed u ieħor jiġu xi tminn mitt miljun Ewro. Tistagħġbux bis-somma, il-moskea l-ġdida ta’ Casablanca fil-Marokk daqshekk huwa stmat li ġiet tiswa fis-snin disgħin tas-seklu li għadda! Intant fuq it-Taj Mahal ħadmu madwar għoxrin elf ħaddiem. Xi familji f’Agra llum għadhom jiftaħru li l-antenati tagħhom ħadmu fuq dan il-bini u għadhom huma stess jagħmlu xogħol ta’ artiġjanat fl-irħam.

Il-Unesco ddikjarat lil dan il-bini bħala wirt tal-umanità fl-1983. Tassew li dan huwa l-ġawhra tal-arkitettura Musulmana fl-Indja u wieħed mill-isbaħ kapolavuri tal-bniedem fid-dinja.

Spettaklu

Bosta turisti jżuru dan il-mafkar sabiħ filgħodu kmieni. Ikun għadu ma sebaħx, imma bosta nies ikunu qed jistennew biex jidħlu u jaraw tlugħ ix-xemx  minn hemm ġew. Tabilħaqq spettaklu tara din ix-xena, imma spettaklu hija wkoll id-dehra tal-binja hekk kif tidħol mill-ewwel bieb. Tara dan il-bini b’ koppla enormi u b’erba’ minaretti mal-kantunieri tiegħu. Tkun taf li dħalt f’binja li jiġu jżuruha nies mid-dinja kollha. Tkun qiegħed f’post fejn ġew miġbudin miljuni ta’ ritratti. L-ilma u l-funtani li hemm quddiem il-bieb ċentrali tal-binja tal-nofs ikomplu jkabbru l-ispettaklu. Bil-mod titla’ x-xemx u t-Taj Mahal minn siluwett jibda jidher bil-meravilji kollha tiegħu. Toqrob lejh, tinża’ ż-żarbun u tibda tifli l-arti li hemm tiksi lil dan il-bini minn barra. Minbarra l-bosta disinji li jsebbħu l-bini wieħed isib ukoll għadd ta’ siltiet mill-Koran imnaqqxa mad-disinji ta’ dan il-post meraviljuż. Kollox maħdum minn irħam ikkulurit interzjat fuq l-irħam abjad li bih hu mibni t-Taj Mahal. Spettaklu u meravilja; xejn ma jiddeskrivi aħjar dan il-post.

Periklu

Dan il-post għadda wkoll minn żminijiet perikolużi. L-Indjani jafu x’jiswa dan il-mawsulew u għalhekk jipproteġuh kemm jifilħu. Fl-1942 il-gvern kien kesa l-bini bi struttura tal-ħadid biex jipproteġih minn xi attakk mill-ajru mill-Ġappuniżi. F-1965 u fl-1971 meta kien hemm il-gwerer bejn l-Indja u l-Pakistan reġa’ intuża l-ħadid biex iħares il-bini minn xi attakk. Illum il-periklu huwa aktar dak ambjentali milli militari. L-Indja huwa wieħed mill-aktar pajjiżi b’arja maħmuġa fid-dinja u minħabba raffinerija taż-żejt li kien hemm qrib dan il-bini, kienet qed issirlu ħafna ħsara u l-irħam bajdani tiegħu kien beda jisfar. Illum madwar għaxart elef kilometru kwadri madwar il-monument huma żona kkontrollata mill-arja ħażina. Ix-xita aċiduża li tikkawża l-arja maħmuġa wkoll tagħmel ħsara lit-Taj Mahal.

Huwa stmat li madwar tminn miljun turist iżur dan il-post kull sena. Bil-fors, huwa meravilja, huwa ġawhra li jekk tkun l-Indja jkun dnub mejjet jekk ma żżurux.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 2 ta' Novembru 2019