Sardegna

Il-Maltin saru jsiefru ħafna aktar minn qabel. Dari s-safar kien xi ħaġa rari imma llum sirna nsiefru għal bosta raġunijiet fosthom il-mistrieħ. Post li ftit li xejn konna nafu dwaru aħna l-Maltin minkejja li mhux wisq bogħod minn gżiritna huwa l-ġżira Taljana ta’ Sardegna.

Cagliari

Ftit tagħrif

Sardegna hija t-tieni l-akbar gżira fil-Mediterran, wara dik ta’ Sqallija. Hija gżira kbira li fiha ftit aktar minn 24,000 kilometru kwadru u ilha abitata mill-bniedem sa miż-żmien prestoriku. Il-Feniċi kienu jaħkmu l-gżira għal xi żmien u warajhom ħadu t-tmexxija ta’ din l-art ir-Rumani. Wara l-waqa’ tal-Imperu Ruman  kemm il-Vandali, kemm il-Goti kif ukoll il-Biżantini tefgħu saqajhom fuq Saredgna. Billi goegrafikament din il-gżira hija qrib l-Afrika, ma jistax jonqos li kien hemm ukoll ħakma tal-Għarab sakemm twaqqaf ir-Renju ta’ Saredgna taħt ir-Renju ta’ Aragona fi Spanja. Dan ir-renju għadda taħt idejn il-familja Savoia sakemm ingħaqdet l-Italja u saret tagħmel parti mir-Renju tal-Italja u aktar tard mat-tmiem tal-monarkija, parti mir-Repubblika Taljana. Storja twila u mħawra tabilħaqq u meta jkollok storja bħal din ma jistax jonqos li jkun hemm bosta x’wieħed jara meta jżur dan il-post.

L-eqreb art lejn din il-gżira hija gżira oħra, dik ta’ Korsika, li llum tagħmel parti mir-Repubblika Franċiża. Il-kanal li jifred dawn iż-żewġ gżejjer u biex ngħidu hekk, żewġ nazzjonijiet ukoll, huwa twil ħdax il-kilometru u jissejjaħ l-istrett jew kanal ta’ Bonifaċju. Biex nifthemu, dawn iż-żewġ gżejjer huma mbegħda ftit aktar milli huma mbegħda Malta u Għawdex. Il-kapitali ta’ Saredegna tissejjaħ Cagliari u tinsab fil-parti ta’ isfel tal-gżira. Sardegna minkejja li hija parti mir-Repubblika Taljana u għalhekk l-ilsien uffiċjali huwa t-Taljan, għandha djalett jew aħjar lingwa tagħha li huwa s-Sard, li mhux faċli tifhmu.

Meta żort din il-gżira stħajjiltni mort Għawdex fuq skala wisq akbar. Bħal Għawdex, hawnhekk l-ibliet u l-irħula huma maqtugħin għalihom u ma jmissux ma’ xulxin bħall-irħula ta’ Malta. F’Sardegna jgħixu ftit aktar minn miljun u nofs persuna, numru relattiviment żgħir meta tqis il-kobor tal-gżira.

Bandiera

Il-gżira ta’ Sardegna għandha wkoll il-bandiera tagħha. Din turi salib aħmar fuq sfond abjad u f’kull parti tal-bandiera tidher ras ta’ bniedem ta’ lewn iswed b’għajnejh mgħammdin. Hemm leġġenda li tgħid li waqt ħbit mill-Għarab fl-1096 deher San Ġorġ fis-sema u dehru wkoll erba’ rjus ta’ Torok. Għalhekk is-salib aħmar fuq sfond abjad hija l-banidera ta’ San Ġorġ u l-erba’ rjus huma tat-Torok, imma hawn min ma jaqbilx ma’ din il-leġġenda. Sa ftit għexieren ta’ snin ilu din il-bandiera kellha lit-Torok iħarsu lejn in-naħa tal-arblu imma llum it-Torok qed jidhru jħarsu lejn in-naħa l-oħra, dettall li ftit jafu bih. Kien hemm varjazzjonin oħra f’din il-bandiera, ġieli t-Torok ma dehrux bil-faxxa madwar rashom u quddiem għajnejhom.

Cagliari

Il-belt kapitali hija Cagliari. Hija belt mal-baħar u fiha jgħixu aktar minn 400 elf ruħ, ftit inqas minn terz tal-popolazzjoni kollha tal-gżira. Hawn wieħed isib ħajja differenti mill-kumplament tal-gżira, għax jekk lil hinn minn din il-belt hemm l-agrikoltura, ir-raba’ u l-kumplament, hawnhekk isib dak kollu li wieħed isisb fi bliet kbar Ewropej oħra. Hemm x’wieħed jara, hemm fejn wieħed jiddeverti u hemm x’wieħed iżur.

F’parti mix-xatt ta’ Cagliari darba niżlu żewġ fjammingi. Is-Sardi minflok sparawlhom ħallewhom hemm u minn tnejn illum hemm kolonja ta’ mijiet jekk mhux eluf ta’ fjammingi li saru wkoll attrazzjoni turistika. Hija tabilħaqq xena mill-isbaħ tara dak il-lewn rioża mal-ikħal tal-baħar u xena spettakolari meta dawn itiru.

Cagliari hija belt li fiha ħafna knejjes. Billi Cagliari hiija arċidjoċesi fiha wkoll il-katidral iddedikat lill-Madonna u lil Santa Ċeċilja. F’Cagliari hemm knisja devota ħafna ddedikata lill-Madonna tal-arja t-tajba, bis-Sard Madonna di Bonaria. Meta xi baħrin Sardi qasmu lejn l-Arġentina taw isem din id-devozzjoni lill-belt li llum hija l-kapitali tal-Argentina. Buenos Aires ħadet isimha minn din id-devozzjoni Marjana f’Sardegna.

Fejn il-baħar

Kosta Żmeralda

Billi sardegna hija gżira, ma jistax jonqos li jkollha attrazzjonijiet speċjali fejn jidħol il-baħar u f’Sardegna din l-attrazzjoni ma tonqosx anzi nistgħu ngħidu għandha waħda mill-postijiet l-aktar magħrufin fid-dinja fejn jidhol ġmiel naturali fejn il-baħar: il-Kosta Żmeralda. Kif jindika isimha stess, din mhux biss bajja imma hija kosta sħiħa ta’ ġmiel li ma jistax jiġi spejgat fi ftit kliem. Baħar ċar kristal u ambjent mill-aqwa. Mhux ta’ b’xejn li jingħad li hawnhekk hawn l-aktar bini li jiswa flus fid-dinja kollha! Din il-kosta, li fiha bosta bajjiet tinstab fil-parti ta’ fuq tal-gżira. F’ din il-parti tal-gżira nsibu wkoll l-arċipielgu ta’ seba’ gżejjer żgħar magħruf bħala tal-Madalena.

Mhux faċli tgħid kollox fi ftit spażju dwar din il-gżira sabiħa. Illum għidna farka waħda mill-ħafna li hemm xi tgħid.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 23 ta' Novembru 2019