Id-29 ta’ Frar

Is-sena li qegħdin fiha hija sena b’jum itwal minn dik li għaddiet jew minn dik li ġejja. Is-sena 2020 hija sena hekk imsejħa bisestili, sena li minflok 365 jum fiha 366. Nemmen li bosta minna jafu għalfejn isseħħ din il-ħaġa kull erba’ snin, imma għal min forsi ma jafx ngħid biss li s-sena, jiġifieri dawra sħiħa tad-dinja max-xemx, tieħu 365 jum u bejn wieħed u ieħor sitt siegħat. Dawk is-sitt sigħat ta’ kull sena jinġabru f’ ġurnata sħiħa kull erba’ snin u tiżdied ġurnata mal-iqsar xahar, sewwasew bħal-lum, id-29 ta’ Frar.

Kif inkunu nafu?

Biex wieħed ikun jaf jekk sena partikolari kinitx, jew hix se tkun bisestili jew le kull ma għandu jagħmel hu li jiddividi s-sena bin-numru erbgħa. Jekk dan jidħol sewwa fin-numru tas-sena allura dik is-sena tkun bisestili. Jekk nieħdu s-sena 2020 u niddividuha b’4 ikollna riżultat ta’ 505 eżatt. Mela din is-sena hija bisestili. Imma hemm eċċezzjoni għal din ir-regola. Kull mitt sena naqbżu sena bisestili. L-ewwel sena ta’ ċentinarju ma tkunx bisestili sakemm l-annu ma jkunx jiddividi ruħu b’400. Meta s-sena tal-bidu taċ-ċentianrju tkun tiddividi ruħha b’400 allura dik is-sena wkoll tkun bisestili. Is-sena 2000, il-bidu ta’ dan iċ-ċentinarju u millenju kienet sena bisestili għaliex 2000 diviżi b’400 jiġu 5 imma  mitt sena qabel, l-1900 minkejja li huwa numru li jista’ jiġi diviż eżatt b’4 u jagħtina riżultat ta’ 475, jekk tiddividih b’400 r-riżultat ma jkunx numru sħiħ imma 4.75. Forsi ftit imħawda l-biċċa imma din hija r-regola ta’ kif tkun taf jekk sena hix ser tkun bisestili jew le.

Kull qaddis jgħin

Ħafna mill-antenati tagħna kienu jassoċjaw bosta jiem tas-sena ma’ xi qaddis jew ieħor. Id-29 ta’ Frar għandu wkoll il-qaddis, anzi qaddisin li jiġu ċċelebrati fih. Ħalli naraw naqra min huma u ngħidu xi ħaġa fuqhom ukoll.

San Ilarju kien is-46 Papa. Huwa twieled ġewwa l-gżira ta’ Sardegna u sar Papa fid-19 ta’ Novembru tas-sena 461. Huwa laqqa’ sinodu ġewwa Ruma u kiteb bosta kitbiet dwar il-primat tal-Isqof ta’ Ruma. Huwa miet nhar id-29 ta’ Frar tas-sena 468. Tajjeb ngħidu li f’dak iż-żmien il-kalendarju li kien jintuża ma kienx dak li jintuża llum, allura l-jum tal-mewt ta’ dan il-Papa rridu ngħidu li taħbat mad-29 ta’ Frar tal-lum. San  Osvaldo ta’ Worcester twieled fl-Ingilterra minn ġenituri Daniżi. Huwa sar saċerdot u laħaq kanonku, daħal f’monasteru fejn daħħal f’bosta monasteri ir-regola ta’ San Benedettu, sakemm intgħażel bħala Arċisqof ta’ York u ta’ Worcester fis-sena 972.  Huwa miet b’fama ta’ qdusija fid-29 ta’ Frar tas-sena 992. Santu Wistin Chapdelaine kien saċerdot Franċiż imwieled fl-1814. Huwa mar fiċ-Ċina bħala missjunarju u hemmhekk ikkonverta bosta Ċiniżi għall-Kristjaneżmu. Kien maqbud u mitfugħ il-ħabs, itterturat u maqtul fid-29 ta’ Frar tas-sena 1856 ġewwa Sy-Lin-Hien. Il-Beata Antonia ta’ Firenze iżżewġet meta kienet għadha żgħira. Kellha tifel imma ma damitx wisq ma romlot. Daħlet mas-sorijiet tal-klawsura u kienet għal aktar minn darba Badessa. Hija mietet fid-29 ta’ Frar tas-sena 1472. Ġisimha għadu intatt u jinstab midfun f’monasteru fl-Aquila.

Forsi jkun hawn min jistaqsi jekk il-festa ta’ dawn il-qaddsin issirx darba kull erba’ snin. Meta s-sena ma tkunx bisestili l-festa tagħhom tkun iċċelebrata jum qabel.

Fl-istorja

F’dan il-jum seħħew ukoll xi ġrajjiet li tniżżlu fl-istorja. Fost oħrajn fl-1940 l-attriċi  Hattie McDaniel rebħet il-premju Oscar. Din kienet l-ewwel attriċi sewda li rebħet dan il-premju għall-parti li ħadmet bħala Mammy fil-film “Gone with the wind”. Dakinhar ukoll il-Fillandja bdiet it-taħdidiet għall-paċi mal-Unjoni Sovjetika.  Fl-1944 il-ġżejjer hekk imsjeħa tal-Ammiraljat, fl-Oċean Paċifiku ġew invaduti mill-Istati Uniti. Fl-1960 bħal dan il-jum kien seħħ terrimot qawwi fil-Marokk li qatel terz tal-popolazzjoni tal-belt ta’ Agadir. Aktar qrib tagħna naraw li fis-sena 2004 ġewwa Ħaiti kienet saret rivoluzjoni li ġegħlet lill-President Jean-Bertrand Aristide iħalli l-pajjiż.

Dawn huma ftit mill-ġrajjiet li seħħew nhar id-29 ta’ Frar. Hemm nies famużi li twieldu f’ dan il-jum, hemm oħrajn li ħallew din id-dinja bħal-lum ukoll. Dawk li twieldu bħal-lum hemm minnhom li jiċċelebraw għeluq sninhom jum qabel u hemm oħrajn li jiċċelebrawh fl-ewwel ta’ Marzu. Hija għażla ta’ dak li jkun jekk jiċċelebrax jum qabel jew jekk jistenniex li jibda Marzu. Fost il-personalitajiet Maltin li twieldu f’dan il-jum insibu lil Carmel Busuttil il-Bużu, l-ex player internazzjonali. Din is-sena dawn se jkunu jistgħu jiċċelebraw għeluq sninhom fil-jum propju.

Jum li jiġi biss darba kull erba’ snin, huwa jum speċjali u interessanti ħafna

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher fin-Nazzjon - 29 ta' Frar 2020

Idur mad-Dinja

Spiss fil-kitbiet tiegħi noħodkom f’xi post interessanti, li aktarx inkun żort iżda llum il-ħsieb tiegħi waqa’ fuq post li ħadd minnha ma mar fih. Illum ħlomt bil-qamar!

Nitfa tagħrif

Hemm ħafna x’wieħed jgħid fuq il-qamar imma jien la jiena astronawta u lanqas nifhem fix-xjenza allura se nwassal dak li fittixt dwaru u li kien ta’ interess għalija u nispera li jkun għalikom ukoll. Il-qamar huwa maħsub li ilu jeżisti madwar 4 biljun sena u nofs, jew ftit wara li kienet inħolqot id-dinja. Aktarx li dan ifforma minn blata li tfarrket f’ħabta bejn id-dinja tagħna u pjaneta oħra bl-isem ta’ Theia. Huwa jinsab tliet mija u erbgħa u tmenin elf u erba’ mitt kilometru bogħod mid-dinja tagħna. Biex vettura spazjali tasal fuq il-qamar trid bosta sigħat u jiddependi jekk il-vettura jkolliex nies fiha jew le. Vettura spazjali bin-nies tista’ tasal fuq il-qamar bejn wieħed u ieħor fi tlett ijiem filwaqt li vettura bla bnedmin fuqha tista’ tasal f’inqas minn nofstanhar. Il-qamar tad-dinja tagħna huwa wieħed mill-bosta qmura li nsibu fis-sistema solari imma huwa l-akbar wieħed li jeżisti.

Marbut mal-imħabba

Il-qamar donnu għandu rabta speċjali mal-maħbubin, bħal donnu sinonimu mal-imħabba. Dan għandu mnejn intrabat mal-maħbubin għax dawn aktarx jiltaqgħu meta hu jkun jidher mid-dinja. U ha ngħiduha kif inhi, mixja għad-dawl tal-qamar hija meravilja. Tant hu hekk li anke l-miżżewġin friski jgħidu li fl-ewwel żmien ikun fuq qamar il-għasel. Din ta’ qamar il-għasel ma hijiex xi ħaġa tal-Maltin biss għax l-Ingliżi jsejħulu honeymoon, kelma li daħlet fostna u keċċiet il barra il-kelma Maltija, u t-Taljani wkoll isejħulu luna di miele. L-Ispanjoli jsejħulu Luna de miel u l-Franċiżi Lune de miel. Mela qed naraw li l-qamar huwa marbut mal-imħabba mhux f’pajjiżna biss.

Mal-kant

Il-qamar insibuh ukoll imsemmi f’bosta kanzunetti. L-ewwel ma tiġi f’moħħi hija dik Taljana ta’ Gianni Togni li propju ġġib l-isem “Luna”. Mużika mill-isbaħ hija dik li jisimha “Moonlight seranade” filwaqt li niftakar f’żgħożiti u fid-diska ta’ Mike Oldfield “Moonlight shadow”. Ftakart kemm konna nisfnuha fis-snin tmenin. Niftakar ukoll il-kliem tad-diska “That’s amore” li jgħid li “when the moon hits your eyes like a big big surprise that’s amore”. Inkun qed nonqos jekk hawnehkk ma nsemmix diska Maltija li titratta l-qamar għalkemm ma għandha x’taqsam xejn mal-imħabba jew il-maħbubin. Qed nirreferi għad-diska ċajtiera ta’ Charles Clews bl-isem “Sparaw għall-Qamar”. Kemm kienet popolari fi tfulti dik id-diska. Illum il-kantant tagħha miet u kważi mietet ukoll il-kanzunetta bil-Malti…. sfortunatament.

Fi kliemna

Meta nitkellmu ġieli nużaw il-qamar biex infissru dak li nkunu rridu ngħidu. Ġieli nirreferi għal xi persuna bħala “qamar” għax ma tkunx tista’ toqgħod fuqha. Dan minħabba li l-attitudni ta’ bniedem bħal dan tvarja spiss sewwasew kif ivarja l-qamar, daqqa kwinta u daqqa jidher biċċa biss minnu. Il-qamar ukoll jiġi assoċjat ma’ dawk li jbatu bl-epilessija. Illum ma tantx għadna nisimgħha imma qabel għal dawn in-nies kienet tintuża l-frażi li “jbatu b’tal-qamar”. Imbagħad meta wieħed ikun irid jindika xi forma ta’ tpattija jew ta’ nkwiet li jkun ser jidħol fih insibu l-idjoma;  “il-qamar fil-bir”.  Meta wieħed ikun mifxul ngħidu li qisu “qiegħed fuq il-qamar” u meta wieħed ikun xi ftit stramb ġieli nsejħulu bħala wieħed li waqa’ mill-qamar.

Simboli

Il-qamar insibuh ukoll fl-araldika. Wieħed mill-Granmastri li mexxew pajjiżna kellu l-arma ta’ kunjomu turi ħames nofs qmura. Dan kien Emanuel  Pinto de Fonseca, Portuġiż li mexxa l-Ordni bejn l-1741 sal-1773. Billi dan il-Granmastru kien ta ismu lir-raħal ta’ Ħal Qormi, il-kunsill lokali ta’ din il-lokalità għandha l-arma b’dawn il-ħames nofs qmura wkoll. Dawn l-istess ħames nofs qmura jidhru wkoll fl-arma tal-Università ta’ Malta. Fuq l-arma tal-kunjom Ellul insibu wkoll in-nofs qamar. Aktarx li dan il-kunjom ġej mill-Għarbi Hilal li tfisser nofs qamar. In-nofs qamar jidher ukoll fuq l-arem tal-familji Inglott, Sultana u Laiviera. In-nofs qamar jirrapreżenta wkoll is-simbolu tal-fidi Musulmana sewwasew kif l-istilla ta’ David tirrapreżenta lil-Lhud u s-salib jirrapreżenta lill-Insara.  Insibu bosta bnadar ta’ stati li fihom jidher in-nofs qamar. Fost l-aktar popolari  hemm il-bnadar tal-Alġerija, l-Ażerbajġan, il-Bangladesh, il-Burunei, tal-Libja, tat-Tuneżija, tat-Turkija, tal-Pakistan u ta’ Singapore. Dawn ma humiex l-uniċi bnadar bin-nofs qamar, anzi huma inqas minn nofshom.

Illum dorna dawra mal-qamar. Hemm ħafna aktar xi ngħidu dwaru.

Illejla jekk tħares il fuq lejn is-sema tkun tista’ tgħid li minkejja li huwa daqstant bogħod minna, xorta nħossuh qrib tagħna għax insemmuh spiss fil-ħajja tagħna.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 22 ta' Frar 2020

Il-mastrudaxxa

Waħda mis-snajja l-altar antiki fid-dinja hija dik ta’ mastrudaxxa. L-injam, flimkien mat-tafal u l-ġebel, kien wieħed mill-ewwel materja prima li l-bniedem beda juża. Ma damx wisq ma ntebaħ il-bniedem li z-zkuk tas-siġar minbarra li kienu jservu biex ikollu n-nar u fuqu jsajjar l-ikel tiegħu u jsaħħan l-għerien fejn kien jgħix, setgħu wkoll jinħadmu biex isiru oġġetti li jagħmlulu ħajtu aktar komda. L-injam serva biex il-bniedem ikun jista’ jgħamel l-armi wkoll u għalhekk jiddefendi ruħu mill-attakki ta’ dak li għal għarrieda seta’ jiġi jattakkah. Qabel ma nstab il-ħadid l-injam kien iservi għal kollox.

Is-sengħa

Aħna l-Maltin kull min jaħdem l-injam insejħulu mastrudaxxa. L-Ingliżi jagħmlu differenza bejn mastrudaxxa u mastrudaxxa skont il-podott li jipproduċu. Dak li jagħmel l-aperturi, bibien u twieqi jissejjaħ carpenter filwaqt li dak li jagħmel l-għamara aktarx jissejjah furniture maker jew cabinet maker. F’pajjiżi fejn anke ħafna mill-bini għandu xi parti jew oħra tal-injam allura nsibu lill-joiner. Għalina l-Maltin dawn huma kollha mastrudaxxi.

Imma s-snajja ta’ dawn il-mastrudaxxi kollha huma xi ftit jew wisq differenti minn xulxin. Jingħad li jekk mastrudaxxa jkun jaħdem l-aperturi aktarx ikun kapaċi jagħmel ukoll l-għamara imma mhux bil-kontra. Ovvjament hemm ukoll l-eċċezzjonijiet. Wieħed ma jridx ikun mastrudaxxa biex jifhem dan li qed ngħidu, Il-bibien u t-twieqi għandhom xogħol aktar goff minn tal-għamara, l-għamara għandha xogħol aktar fiċ-ċokon.

Patrun  u mastrudaxxa

Il-qaddis patrun tal-ħaddiema huwa San Ġużepp. Li dan kien mastrudaxxa nafuh mill-Bibbja. Ġesù wkoll kellu s-sengħa ta’ missieru. Elfejn sena ilu min kien ikollu sengħa kien meqjus bħala bniedem li jgħaddiha sewwa, ma kienx xi bniedem għani imma lanqas kien jista’ jissejjaħ fqir. Kuntrarjament għal dak li jaħsbu bosta, il-familja ta’ Ġużeppi u Marija ta’ Nażżaret ma kinitx mill-foqra għax il-missier kellu sengħa u allura kellu wkoll il-ħanut tax-xogħol tiegħu.

Fil-Bibbja nsibu l-mastrudaxxa msemmi fil-ktieb tal-Profeta Isaija. Dan jagħti deskrizzjoni ċara ta’ parti mix-xogħol ta’ dan il-bniedem tas-sengħa:  Il-mastrudaxxa jiġbed il-ħajt, u jħożżu bil-ġibs aħmar; jonqxu bl-iskalpell, u jkejlu bil-kumpass; jagħmel xbieha ta' bniedem, bħal raġel sabiħ biex jgħammar f'dar. Imur jaqta’ l-injam taċ-ċedru, jieħu xi biċċa tal-ballut jew ruvlu, li jikber b'saħħtu fil-foresta, jew iħawwel l-arżnu li x-xita tkabbar. Dan kollu jservi l-bniedem għat-tkebbis tan-nar: biċċa minnu jieħdu għas-sħana, b'oħra jqabbad il-forn ħa jaħmi l-ħobż. [Is:44:14 - 15] Hawnhekk Isaija l-Profeta, li għex madwar tmien seklu qabel Kristu, isemmi l-mastrudaxxa li mhux biss jaħdem l-injam imma li jmur jaqtgħu mis-siġra qabel jaħdmu. Isemmi wkoll sengħa oħra marbuta mal-mastrudaxxa, is-sengħa tal-iskultura. Il-Profeta meta jgħi dli l-mastrudaxxa jagħmel xbieha ta’ bniedem qed jirreferi għal xbieha ta’ xi alla falz li kienu jiħu skulturati fi żmienu.

Dari u llum

La semmejna l-iskultura ma nistgħux ma nsemmux l-għamara li kienet issir fl-imgħoddi. Bosta kmamar tas-sodda, li biex ngħidu d-dritt aktarx kienet tkun l-għamara ewlenija fid-dar, kien ikollha bosta skultura magħha. Illum l-għamara saret lixxa u bla ebda sultura. Il-bniedem tal-lum ma fadallux ħin biex joqgħod inaddaf u jfarfar dawk l-irkejjen kollha li sett għamra bl-iskultra jkollu. Sett għamara lixx minn tal-lum aqbad biċċa ċaruta u farfar u ejja ħa mmorru. Ma tlum lil ħadd, il-ħajja nbidlet bħalma nbidlet l-għamara.  

Inbidel ukoll il-materjal li kien juża l-mastrudaxxa dari. Il-mastizz minkejja li għadu jintuża, naqqas ħafna mill-popolarità tiegħu. Illum fis-suq hawn folji ta’ njam kbar, immanufatturati u lesti. Komdi biex jinħadmu u l-prezz finali tal-prodott ikun ħafna inqas minn dak ta’ xogħol fl-injam mastizz. Jekk il-prezz tal-għamara jkun baxx l-istess nistgħu ngħidu għall-valur ta’ dik il-biċċa għamara.

Tagħna l-Maltin

Ħaġa li dejjem ammirajt hija li l-mastrudaxxa Malti ħoloq xi xogħol li ma jinstabx barra minn pajjżna. Fejn tara l-gallarija tal-injam bħalma tara f’Malta? Din il-gallarija hija unika u Maltija daqsi. Hemm imbagħad xi għamara li wkoll hija tagħna l-Maltin bħalma hija l-gredenza Maltija bis-salib tal-Kavalleiri interzjat fil-fuljetta. U hawn ser immissu ma’ sengħa oħra li bħall-iskultura taħdem qrib tal-mastrudaxxa, din hija s-sengħa tal-interzjar fil-fuljetta. U biex ma nħallux barra biċċa għamara jew aħjar tiżjin fid-dar Maltija insemmu l-arloġġ tal-lira. Fejn issibu arloġġ bħal dak Malti?

Dawn huma ftit biss minn dak li l-mastrudaxxa Malti ħalla bħala patrimonju ta’ pajjiżna fejn tidħol is-sengħa tiegħu.

Illum rajna xi ħaġa żgħira dwar dak il-bniedem tas-sengħa li minn żokk ta’ siġra kapaċi joħroġ opra li mhux biss tkun sabiħa fid-dehra imma wkoll ikollha skop li tagħmlilna ħajitna aktar komda. Ħasra li llum il-mastrudaxxi naqsu ħafna għax l-għamara maħduma mill-makkinarju ħadet post dak li kienu jagħmlu huma!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Frar 2020

San Paolo Fuori le Mura

F’dawn il-jiem fejn pajjiżna jiċċelebra l-festa tal-wasla ta’ San Pawl f’artna, nixtieq naqsam magħkom xi tagħrif dwar waħda mill- Bażiliċi Papali li bħala titular għanda lil San Pawl. Qiegħed nirreferi għal San Paolo Furi le Mura f’Ruma. Hija it-tieni l-akbar Bażilika Papali wara dik ta’ San Pietru fil-Vatikan. Tinsab fuq Via Ostiense, fuq ix-xatt tax-xmara Tevere, madwar żewġ kilometri bogħod mis-swar li l-Imperatur Awreljanu kien bena madwar il-belt ta’ Ruma bejn is-snin 270 u 275 sabiex iħarsu l-belt mill-attakki tal-barbari. Minn hawn ħadet isimha din il-Bażilika, fuori le mura tfisser il barra mis-swar tal-belt.  Hawnhekk tradizzjonalment huwa l-post fejn kien jinstab il-qabar tal-Appostlu San Pawl. Fil-fatt din il-knisja tinstab madwar tliet kilometri bogħod mill-kumpless ta’ knejjes imsejjaħ Tre Fontane, il-post fejn il-qaddis kien sofra l-martirju. Il-qabar tal-Appostlu jinstab sewwasew taħt l-altar  Papali fil-Bażilika. Għal din ir-raġuni, matul is-sekli, hawn dejjem kien post ta’ pellegrinaġġ. Sa mis-seklu VII il-qabar tal-Appostlu kien fdati lill-patrijiet Benedittini tal-Abazija li jmiss mal-Bażilika ta’ San Pawl.  

Knejjes

Qabel ma nbniet l-ewwel knisja f’dan il-post konna nsibu ċimiterju li kien jintuża bejn l-ewwel u t-tielet seklu wara Kristu. Fiċ-ċimiterju kienu jinstabu bosta oqbra u mawsolej. Bħalma ġara fil-każ tal-Appostlu Pietru hekk ġara fuq il-qabar ta’ Pawlu. Hawn ukoll dlonk wara l-martirju sar post ta’ devozzjoni kbira mill-ewwel Insara ta’ Ruma. Fuq il-qabar inbena monument żgħir. Il-post fejn indifen Pawlu kien sar wieħed devozzjonali ħafna u għalhekk L-Imperatur Kostantinu bena knisja fil-post. Din kienet ikkonsagrata fis-sena 324.

Il-Bażilika li kien bena Kostantinu biż-żmien saret ċkejkna wisq biex taqdi l-ħtiġijiet tal-pellegrini li bdew iżuru dan il-post. Għalhekk dik twaqqgħet u fis-sena 390 u minflokha bdiet tinbena oħra. Matul il-lejl tal-15 ta’ Lulju tas-sena 1823 nar kbir ħakem lil din il-Bażilika. Dan in-nar  qered tista’ tgħid din il-knisja għal kollox. Bosta opri nqerdu, imma fortunatament it-tribuna, il-gandlier tal-blandun u l-apside ħelsuha ħafif.

Tinbena mill-ġdid

Fl-1825 il-Papa Ljun XII kiteb l-enċiklika Ad plurimas u fiha ħeġġeġ lill-isqfijiet sabiex jagħmlu ġabra mingħand il-fidili bl-iskop li tinbena mill-ġdid il-Bażilika ta’ San Pawl. L-appell tal-Papa intlaqa’ tajjeb ħafna u bdew jaslu flus kbar mingħand l-Insara tad-dinja kollha. Fost id-dinjitarji li taw sehemhom għall-bini mill-ġdid ta’ din il-knisja insibu r-Re Karlu Feliċ ta’ Sardenja, ir-Re Karlu X ta’ Franza, ir-Re l-ġdid, Franġisku I tar-Renju ta’ Napli u Sqallija kif ukoll il-Kżar Nikola I tar-Russja u Ibraħim Pascia Viċire tal-Eġittu.  Is-sena ta’ wara nbeda ix-xogħol tal-bini mill-ġdid tal-bażilika li baqa’ sejjer sal-1874. Fit-23 ta’ April, 1891 splodiet il-fabbrika tal-polvri Forte Portuense li kienet tinsab fil-qrib. Bl-isplużżjoni tkisser il-ħġieġ ikkulurit u ddisinjat tat-twieqi li kien sar fl-1830. Minflok il-ħġieġ wara tqiegħdu folji rqaq tal-alabastru li kienu ingħataw mir-Re Fuad tal-Eġittu. Fl-1928 tlesta l-kjostru meraviljuż li hemm quddiem il-knisja. Fl-2006 sar xogħol biex il-qabar tal-Appostlu Pawlu  biex dan ikun jista’ jidher minn dawk li jżuru l-Bażilika.

Barra u ġewwa

Hekk kif wieħed jidħol mill-kjostru ffurmat minn 150 kolonna li jinsab quddiem il-Bażilika jara statwa fin-nofs. Bla dubju din hija statwa ta’ San Pawl. Il-Bażilika minn ġewwa fiha ħames navati u għandha forma ta’ salib Latin. In-navati huma mifrudin minn kolonni kbar tal-granit. Fil-faxxa ta’ fuq il-kolonni nsibu l-kwadri tal-papiet kollha maħduma fil-mużajk. Dawn il-kwadri jduru mal-knisja kollhau huma waħda mill-attrazzjonijiet tal-bażilika. Fil-korsija tan-nofs bejn it-twieqi nsibu 36 pittura li tirrapreżenta siltiet mill-ħajja ta’ San Pawl. L-ewwel pittura fuq in-naħa tal-lemin tal-altar papali turi l-miraklu tal-lifgħa li l-Appostlu wettaq f’pajjiżna.  Bejn il-parti fejn joqgħodu n-nies u l-parti fejn hemm l-altar insibu dak li jissejjaħ l-ark ta’ Galla Palcida. Fuq dan l-ark naraw mużajk ta’ Kristu u s-simboli tal-erba’ Evanġelisti filwaqt li taħthom naraw l-24 raġel għaref. Taħt nett naraw xbiehat ta’ San Pietru u San Pawl. Dan il-mużajk sar bejn l-1731 u l-1740. Wara l-ħruq tal-1823 kien irrestawrat. Fuq wara tal-altar naraw l-apside, xogħol fil-mużajk ukoll. Fiha naraw lil Kristu fin-nofs bil-ktieb tal-Evanġelju miftuħ f’idu filwaqt li maġenbu hemm il-qaddisin Pieru u Pawlu u Andrija u Luqa. Taħt jidhru l-appostli kif ukoll żewġ anġli u s-salib.  F’din il-Bażilika hemm midfunin żewġ papiet, il-Papa San Feliċ III u l-Papa Ġwanni XIII.

Hemm ukoll mużew u sala b’bosta kwadri ta’ artisti varji. Hemm ukoll il-monasteru tal-patrijiet Benedittini li ilu mwaqqaf mijiet kbar ta’ snin. Minkejja li din il-bażilika mhix fiċ-ċentru sewwa ta’ Ruma, ta’ min iżurha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 8 ta' Frar 2020