Il-mastrudaxxa

Waħda mis-snajja l-altar antiki fid-dinja hija dik ta’ mastrudaxxa. L-injam, flimkien mat-tafal u l-ġebel, kien wieħed mill-ewwel materja prima li l-bniedem beda juża. Ma damx wisq ma ntebaħ il-bniedem li z-zkuk tas-siġar minbarra li kienu jservu biex ikollu n-nar u fuqu jsajjar l-ikel tiegħu u jsaħħan l-għerien fejn kien jgħix, setgħu wkoll jinħadmu biex isiru oġġetti li jagħmlulu ħajtu aktar komda. L-injam serva biex il-bniedem ikun jista’ jgħamel l-armi wkoll u għalhekk jiddefendi ruħu mill-attakki ta’ dak li għal għarrieda seta’ jiġi jattakkah. Qabel ma nstab il-ħadid l-injam kien iservi għal kollox.

Is-sengħa

Aħna l-Maltin kull min jaħdem l-injam insejħulu mastrudaxxa. L-Ingliżi jagħmlu differenza bejn mastrudaxxa u mastrudaxxa skont il-podott li jipproduċu. Dak li jagħmel l-aperturi, bibien u twieqi jissejjaħ carpenter filwaqt li dak li jagħmel l-għamara aktarx jissejjah furniture maker jew cabinet maker. F’pajjiżi fejn anke ħafna mill-bini għandu xi parti jew oħra tal-injam allura nsibu lill-joiner. Għalina l-Maltin dawn huma kollha mastrudaxxi.

Imma s-snajja ta’ dawn il-mastrudaxxi kollha huma xi ftit jew wisq differenti minn xulxin. Jingħad li jekk mastrudaxxa jkun jaħdem l-aperturi aktarx ikun kapaċi jagħmel ukoll l-għamara imma mhux bil-kontra. Ovvjament hemm ukoll l-eċċezzjonijiet. Wieħed ma jridx ikun mastrudaxxa biex jifhem dan li qed ngħidu, Il-bibien u t-twieqi għandhom xogħol aktar goff minn tal-għamara, l-għamara għandha xogħol aktar fiċ-ċokon.

Patrun  u mastrudaxxa

Il-qaddis patrun tal-ħaddiema huwa San Ġużepp. Li dan kien mastrudaxxa nafuh mill-Bibbja. Ġesù wkoll kellu s-sengħa ta’ missieru. Elfejn sena ilu min kien ikollu sengħa kien meqjus bħala bniedem li jgħaddiha sewwa, ma kienx xi bniedem għani imma lanqas kien jista’ jissejjaħ fqir. Kuntrarjament għal dak li jaħsbu bosta, il-familja ta’ Ġużeppi u Marija ta’ Nażżaret ma kinitx mill-foqra għax il-missier kellu sengħa u allura kellu wkoll il-ħanut tax-xogħol tiegħu.

Fil-Bibbja nsibu l-mastrudaxxa msemmi fil-ktieb tal-Profeta Isaija. Dan jagħti deskrizzjoni ċara ta’ parti mix-xogħol ta’ dan il-bniedem tas-sengħa:  Il-mastrudaxxa jiġbed il-ħajt, u jħożżu bil-ġibs aħmar; jonqxu bl-iskalpell, u jkejlu bil-kumpass; jagħmel xbieha ta' bniedem, bħal raġel sabiħ biex jgħammar f'dar. Imur jaqta’ l-injam taċ-ċedru, jieħu xi biċċa tal-ballut jew ruvlu, li jikber b'saħħtu fil-foresta, jew iħawwel l-arżnu li x-xita tkabbar. Dan kollu jservi l-bniedem għat-tkebbis tan-nar: biċċa minnu jieħdu għas-sħana, b'oħra jqabbad il-forn ħa jaħmi l-ħobż. [Is:44:14 - 15] Hawnhekk Isaija l-Profeta, li għex madwar tmien seklu qabel Kristu, isemmi l-mastrudaxxa li mhux biss jaħdem l-injam imma li jmur jaqtgħu mis-siġra qabel jaħdmu. Isemmi wkoll sengħa oħra marbuta mal-mastrudaxxa, is-sengħa tal-iskultura. Il-Profeta meta jgħi dli l-mastrudaxxa jagħmel xbieha ta’ bniedem qed jirreferi għal xbieha ta’ xi alla falz li kienu jiħu skulturati fi żmienu.

Dari u llum

La semmejna l-iskultura ma nistgħux ma nsemmux l-għamara li kienet issir fl-imgħoddi. Bosta kmamar tas-sodda, li biex ngħidu d-dritt aktarx kienet tkun l-għamara ewlenija fid-dar, kien ikollha bosta skultura magħha. Illum l-għamara saret lixxa u bla ebda sultura. Il-bniedem tal-lum ma fadallux ħin biex joqgħod inaddaf u jfarfar dawk l-irkejjen kollha li sett għamra bl-iskultra jkollu. Sett għamara lixx minn tal-lum aqbad biċċa ċaruta u farfar u ejja ħa mmorru. Ma tlum lil ħadd, il-ħajja nbidlet bħalma nbidlet l-għamara.  

Inbidel ukoll il-materjal li kien juża l-mastrudaxxa dari. Il-mastizz minkejja li għadu jintuża, naqqas ħafna mill-popolarità tiegħu. Illum fis-suq hawn folji ta’ njam kbar, immanufatturati u lesti. Komdi biex jinħadmu u l-prezz finali tal-prodott ikun ħafna inqas minn dak ta’ xogħol fl-injam mastizz. Jekk il-prezz tal-għamara jkun baxx l-istess nistgħu ngħidu għall-valur ta’ dik il-biċċa għamara.

Tagħna l-Maltin

Ħaġa li dejjem ammirajt hija li l-mastrudaxxa Malti ħoloq xi xogħol li ma jinstabx barra minn pajjżna. Fejn tara l-gallarija tal-injam bħalma tara f’Malta? Din il-gallarija hija unika u Maltija daqsi. Hemm imbagħad xi għamara li wkoll hija tagħna l-Maltin bħalma hija l-gredenza Maltija bis-salib tal-Kavalleiri interzjat fil-fuljetta. U hawn ser immissu ma’ sengħa oħra li bħall-iskultura taħdem qrib tal-mastrudaxxa, din hija s-sengħa tal-interzjar fil-fuljetta. U biex ma nħallux barra biċċa għamara jew aħjar tiżjin fid-dar Maltija insemmu l-arloġġ tal-lira. Fejn issibu arloġġ bħal dak Malti?

Dawn huma ftit biss minn dak li l-mastrudaxxa Malti ħalla bħala patrimonju ta’ pajjiżna fejn tidħol is-sengħa tiegħu.

Illum rajna xi ħaġa żgħira dwar dak il-bniedem tas-sengħa li minn żokk ta’ siġra kapaċi joħroġ opra li mhux biss tkun sabiħa fid-dehra imma wkoll ikollha skop li tagħmlilna ħajitna aktar komda. Ħasra li llum il-mastrudaxxi naqsu ħafna għax l-għamara maħduma mill-makkinarju ħadet post dak li kienu jagħmlu huma!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Frar 2020