Wuff Wuff

 

Fost il-ħafna annimali li l-bniedem iddomestika u daħħalhom jagħmlu parti mill-ħajja tiegħu nsibu l-kelb. Forsi dan huwa l-aktar annimal domestiku maħbub min-nies tant li jissejjaħ l-akbar ħabib tal-bniedem. Illum aktar minn qabel saret dehra komuni tara lil xi ħadd biċ-ċinga tal-kelb f’idu. Ħaġa sabiħa oħra hi li f’pajjiżna l-klieb li jiġġerrew barra donnhom għabu u sparixxew. Mhux l-istess nistgħu ngħidu għal pajjiżi oħra. Hu x’inhu l-kelb huwa annimal li mhux biss iservi ta’ għajnuna għall-bniedem imma wkoll iservi ta’ kumpanija.

Oriġini

Il-kelb huwa annimal mill-familja tal-lupi u aktarx li huwa l-ewwel annimal karnivoru li ġie ddomestikat. Madanakollu il-ġenetika tal-kelb tal-lum hija mbegħda mhux ħażin mill-ġenetika tal-lupu modern. Dan kollu huwa xogħol l-evoluzzjoni li firdet li dawn il-familji minn xulxin. Xjenzati moderni llum isostnu li l-kelb u l-lupu tal-lum ma humiex tal-istess razza u li l-antenati tal-kelb kienu lupi li llum ma għadhomx jeżistu fid-dinja. Intant inħallu x-xjenza għax-xjenzati u aħna nkomplu naraw xi ħaġa fuq il-kelb.

Aktarx li l-kelb kien iddomestikat madwar ħmistax-il elf sena ilu. Dan nafuh għax f’qabar ta’ dawk iż-żminjiet instab midfun kelb mal-persuna l-mejta. Żgur li ma kienx sejjer jitpoġġa annimal selvaġġ ġo qabar ta’ xi persuna distinta. Madwar ħdax-il elf sena ilu kienu żgur li jeżistu ħames razez ta’ klieb. Maż-żmien il-klieb tħalltu u r-razez żdiedu. Mhux faċli tgħid sewwa kemm jeżistu razez ta’ klieb illum madwar id-dinja, iżda l-organizazzjoni dinjija li tieħu ħsieb statistika bħal din tgħid li jeżistu tliet mija u disgħa u tletin razza. Fatt kurjuż dwar il-klieb hu li dawk ta’ razza mħallta, jew kif ġieli jissejħu “ippastardjati” aktarx li jgħixu ħajja itwal minn klieb ta’ razza pura.

Tagħna jew mhux

Fost ir-razez ta’ klieb insibu l-kelb Malti. Dan il-kelb kien popolari ħafna kemm fil-Greċja Antika kif ukoll f’ Ruma tal-qedem tant li aktarx li l-kelb tal-filosfu Aristotli kien tar-razza Maltija. Huwa kelb sufi abjad li jħobb il-fsied. L-istoriku Grieg Strabone jgħid li dan il-kelb oriġina f’Malta u għalhekk jissejjaħ hekk. Il-poeta Ruman Marku Valerju Marziale jgħid li ħabib tiegħu bl-isem ta’ Publju kellu kelb ta’ din ir-razza bl-isem ta’ “Issa”. Hemm min jemmen li l-ħabib ta’ Marku Valerju ma kien ħadd għajr Publju, il-gvernatur Ruman tal-gżira ta’ Malta li laqa’ għandu lil San Pawl.

Minkejja isem dan il-kelb, huwa fatt kurjuż li l-kelb nazzjonali ta’ Malta ma huwiex il-kelb Malti imma l-kelb tal-fenek. Dan tal-aħħar minkejja li huma magħruf bħala Pharaoh hound, ma għandu x’jaqsam xejn la mal-Fargħun u lanqas mal-Eġittu imma huwa kelb purament Malti. Biex ngħidu s-sewwa għall-klima ta’ pajjiżna aktar ikun għal qalbu l-kelb tal-fenek milli dak bl-isem ta’ Malta.

Klieb artisti

Fi ċkuniti kienu popolari ħafna s-sensiliet televiżivi bi klieb bħala protagonisti. Niftakar lil Lassie, lil Rin Tin Tin, Sergeant Rex u ma nistgħux ma nsemmux il-karattri animati ta’ Pluto u Droopy li kienu wkoll klieb. Minbarra sensiliet, matul is-snin kien hemm diversi films bi klieb bħala artisti bħal ngħidu aħna Benji, 101 dalmations, Beethoven, Lady and the Trramp u Turner and Hooch. Dawn ma humiex l-uniċi films imma xi wħud mill-aktar popolari. Il-kelb huwa annimal kapaċi jiftakar dak li jkun mgħallem u għalhekk mhux daqstant diffiċli li jsir film b’xi kelb bħala protagonist.

Ta’ għajnuna

Il-kelb huwa wkoll annimal li jgħin lil bniedem. Forsi pajjiżna ma nużawhomx, imma l-kelb tar-razza ta’ San Bennard huwa utli ħafna f’pajjiżi fejn jagħmel is-silġ. F’pajjiżna mdorrijin naraw klien f’idejn il-pulizija. Fil-fatt il-korp għandu s-sezzjoni tal-klieb tiegħu. Dawn huma klieb imħarrġa tajjeb biex jgħinu lil pulizija fi dmirhom kontra l-kriminalità. Mhux hekk biss, il-klieb tal-pulizija ġieli kienu stumetali biex tinstab xi persuna f’kaz ta’ xi diżgrazzja.

Klieb li tassew huma ta’ għajnuna kbira huma dawk li jmexxu lil xi persuna nieqsa mid-dawl. Dawn jitħarrġu biex imexxu lil sidhom fit-triq bla ebda periklu ta’ xejn.  Dan l-aħħar smajna li hawn razza ta’ klieb li ġew imħarrġa biex ixommu lil dawk li jkollhom il-virus tal-Covid19 u skont esperti jingħad li dawn huma professjonali f’xogħolhom u jagħtu r-riżultat dak il-ħin stess. Dan kollu huwa frott is-sens qawwi tax-xamm li għandhom il-klieb.

Kelb jista’ jintuża għal attivitajiet sportivi bħalma huma t-tlielaq tal-klieb kif ukoll huma s-sieħeb fidil tal-kaċċatur.

Illum dorna dawra ħafifa fuq l-annimal li jissejjaħ l-akbar ħabib tal-bniedem. Minkejja li fil-Malti l-kelma “Kelb” għandha tifsira li bniedem ikun kattiv, nafu li l-kelb ta’ veru ma hu kattiv xejn. Il-kelb huwa annimal li lest jissogra ħajtu għal sidu, żgur li mhux kattiv.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 30 ta' Jannar 2021

Il-ġurnalist u l-ġurnaliżmu

 

Fl-24 ta’ Jannar niċċelebraw il-festa ta’ San Franġisk ta’ Sales, isqof u duttur tal-Knisja. Huwa patrun tal-istampa kattolika, tal-ġurnalisti, tal-kittieba u tal-awturi. Bħal kull settur ieħor, il-ġurnaliżmu għandu il-qaddis prottettur tiegħu, u xħin taqra jew tisma’ b’dak li jgħaddu minnu dawn it-talin tasal tgħid li għandhom bżonn l-għajnuna ta’ qaddis. Illum, lejlet il-festa ta’ dan il-qaddis, ħsiebi mar fuq Il-ġurnalist u l-ġurnaliżmu.

Ġurnalisti

Hawn Malta għandna ġurnaliżmu limitat minħabba ċ-ċokon ta’ pajjiżna u s-suq żgħir li l-aħbar issib. Madanakollu xorta waħda hawn numru ta’ ġurnalisti tajbin li jafu xogħolhom sew u jippruvaw iwettquh bl-akbar reqqa u serjertà. Iżda jkollna nammettu li l-istampa ħielsa u indipendenti f’Malta hija ftit li xejn. F’pajjiżna jew ikollok kamra tal-aħbarijiet ta’ partit politiku jew tal-Knisja jew xi oħra li jkollha xi aġenda. Din hija r-realtà fil-ġurnaliżmu ta’ pajjiżna. Ma nagħtix tort lill-ġurnalist imma nagħti t-tort lis-sistema jew lill-mentalità ta’ ħafna minna l-Maltin li l-politika partiġġjana saret il-fidi, it-twemmin, ir-reliġjion tagħna. Il-ġurnalist minkejja li jagħmel xogħlu b’passjoni u mħabba, fl-aħħar mill-aħħar għandu famija fuq spallejh u għalhekk jaħdem biex jaqla’ biċċa ħobż għalih u għall-familja. Minħabba dan, il-ġurnalist ma jistax ikun liberu għax irid jimxi mal-aġenda ta’ min iħaddmu. Għalhekk anke f’pajjiżna ġieli rajna ġurnalisti li minn kamra tal-aħbarijiet imorru jaħdmu f’oħra u jinbidel it-ton ta’ kliemhom. Dan ma jfissirx li ġurnalist ma għandux ikollu opinjoni personali iżda jaqbel jew ma jaqbilx, ikollu jifrex it-tapit għal min iħaddmu u aħbar iwassalha lil min jisma’ skont kif ikun jixtieq l-imgħallem tiegħu. Wara kollox, fl-aħħar tax-xahar, il-paga mingħand min iħaddmu jirċeviha u allura ma jistax joħodha kontra tiegħu. Dan ma jfissirx li ma hawnx lok għal awtokritika.

Ħbieb tiegħi

Meta madwar 17-il sena ilu bdejt nikteb spiss fuq dan il-ġurnal, is-superjuri tiegħi xtaqu li nagħmel kors fil-ġurnaliżmu. Jien ilqajt din il-proposta bil-qalb u għamilt baċellerat f’din ix-xjenza ta’ komunikazzjoni fil-Belt Eterna - Ruma. Hemmhekk bdejt l-isgtudji ma’ grupp ta’ mija u tmenin student imma fit-tielet sena spiċċajna madwar erbgħin. Illum fost il-kollegi universitarji li kelli, hemm min jaħdem mar-Rai u mar-Radju tal-Vatikan. Hemm min minkejja li ġab il-baċellerat, ħadem f’kamp ieħor. Hemm min saħansitra ħalla l-Italja u mar jgħix l-Amerika.

Ma’ dawn ma nistax ma nsemmix il-ġurnalisti Maltin li wkoll matul is-snin saru ħbieb tiegħi wkoll. Insellem lil dawn il-ħbieb li l-ġurnaliżmu laqqagħni magħhom u llum sirna nafu lil xulxin, nibgħatu l-awguri lil xulxin, nistaqsu għall-membri tal-familji ta’ xulxin, nieqfu nitkellmu meta niltaqgħu fit-triq, jew f’xi festa!

Lil dawn il-ħbieb kollha nawguralhom il-festa t-tajba u jalla San Franġisk ta’ Sales jieqaf magħhom.

Ġurnaliżmu u ġurnaliżmu

Mhux kull ġurnaliżmu huwa l-istess. Lanqas f’pajjiżna ma huwa kollu l-istess. Mhux qed ngħid għal dawk l-aħbarijiet li fuq stazzjon jgħidu li ħaġa hija bajda u l-istess aħbar fuq stazzjon ieħor tismagħha tixxandar li dik l-istess ħaġa mhix sewda. Fil-verità jkun qed jingħad l-istess ħsieb iżda bi kliem differenti.  Fil-kontenut tkun l-istess aħbar imwassla lil min qed jisma’ b’mod li jrid il-kap tal-istazzjon jew kamra tal-aħbarijiet, biex tkun taqbel mal-politika jew l-aġenda tiegħu.

Illum anke f’pajjiżna hawn ġurnaliżmu tad-diskors fuq in-nies, dak li jissejjaħ gossip. Ġurnaliżmu li jirrapporta dak li jkun deher fuq Facebook jew Twitter. Personalment dan ma narahx ġurnaliżmu għax dak li jara l-ġurnalist fuq il-mezzi tal-media soċjali nkunu rajnieh jien u int qabel ma reġa’ xandru hu. Imma din hija tendenza ġdida fil-ġurnaliżmu ta’ pajjiżna wkoll, aħbar li jekk tgħasarha ma jibqa’ xejn minnha, aħbar tad-duħħan, aħbar tal-bigilla. Ikollna ngħidu li dan it-tip ta’ gossiping qed jiżdied u nibża’ li dan jgħin biex il-kwalità tal-intelliġenza tal-qarrej dejjem tibqa’ tonqos! Ma rridx insemmi minn dawn il-psewdo aħbarijiet għax mhux sew, imma nitlob lill-ġurnalisti Maltin biex jekk jogħġobhom jirrispettaw l-intelliġenza tal-poplu kollu!

Il-periklu

Il-ġurnalist ġieli jħabbat wiċċi mal-periklu. Qiegħed nitkellem dwar il-ġurnaliżmu internazzjonali, dak il-ġurnalist li jintbagħat fuq il-kamp tal-gwerra, fuq quddiem tal-irvellijiet, fost it-terroristi, biex jien u int naqraw jew nisimgħu dak li qed jiġri fid-dinja. Skont il-Committee to protect journalists kien hemm 30 ġurnalist li tilfu ħajjithom fl-2020 li 21 minnhom inqatlu direttament waqt il-qadi ta’ dmirhom. Dan in-numru huwa aktar mid-doppju tas-sena ta’ qabel. L-aktar pajjiżi perikolużi għall-ġurnalisti kienu l-Messiku u l-Afganistan. Dan it-tagħrif ħadtu min-New York Times tat-22 ta’ Diċembru 2020. Hawn naraw kemm il-ġurnalist jista’ jkun f’periklu biex jaqdi dmiru sewwa. Tassew li jkun hemm ġurnalisti li jkunu ġew assassinati minħabba xi storja oħra, imma l-biċċa l-kbira jinqatlu fuq xogħolhom.

Illum ma stajtx ma naqsamx magħkom dawn il-ħsibijiet dwar dak il-ħaddiem li bis-saħħa tiegħu l-aġenziji tal-aħbarijiet iwasslu lilna dak li jkun qed jiġri fid-dinja kollha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 23 ta' Jannar 2021

Kollezzjoni

 

Żgur li ħafna minnha ġieli bdew xi kollezzjoni ta’ xi ħaġa. Aktarx li meta konna tfal ilkoll konna nġemmgħu xi ħaġa jew oħra. Forsi konna nixtri r-ritratti tal-plejers tal-futbol u nwaħħluhom f’album u sena wara sena nibnu kollezzjoni ta’ dawn l-albums. Il-bniet aktarx ma kinux iġemmu dawn ir-ritratti u għalhekk kelli l-impressjoni li l-kollezzjonijiet huma aktar marbutin mas-sess maskil, iżda maż-żmien indunajt li kont żbaljat.

Bolli

Aktarx li l-akbar kollezzjonisti huma dawk tal-bolli. Billi kull pajjiż għandu s-servizz postali tiegħu, joħorħu bosta settijiet ta’ bolli madwar id-dinja kollha u għalhekk faċli wieħed, jew waħda, jitħajjar jibda dan id-delizzju tat-tifdil tal-bolli. Malta għandna fama li joħorġu bolli varjati u sbieħ u għalhekk huma mfittxija mill-filatelisti, kif jissejħu dawk li jġemmgħu l-bolli. Il-Belt tal-Vatikan ukoll toħroġ għadd tal settijiet ta’ bolli ta’ kull sena u jingħad li dawn huma sors ta’ dħul biex jitħallsu l-ħaddiema li jaħdmu ma’ din il-belt stat.

Il-filatelisti jfittxu dak li jissejjaħ il-first day cover, jiġifieri li l-bolli tagħhom ikollhom it-timbru fuqhom bid-data tal-jum li ħarġu fiċ-ċirkolazzjoni. B’timbru bħal dan, il-valur tal-bolla jiżdied. Waħda mill-akbar kollezzjonijiet tal-bolli nsibuiha fl-Istati Uniti. Hemmhekk hemm mużew mimli b’xejn inqas minn sitt miljun bolla minn madwar id-dinja kollha.

Muniti

Kollezzjoni oħra wkoll popolari hija dik li tissejjaħ numismatika, li tfisser it-tifdil tal-muniti ta’ flus. Ngħid għalija kull meta nsiefer għadni sal-lum niġbor xi muniti tal-post li nżur u nżommhom f’kaxxa. Mhux qed ngħid li għamndi xi kollezzjoni prezzjuża, imma lili tfakkarni fil-pajjiżi li nkun żort. Illum billi parti kbira tal-Ewropa hija fiz-zona Ewro, tlift xi ftit mill-interess, biss anke l-Ewro jista’ jifforma parti minn kollezzjoni ta’ muniti għax wara kollox quddiem huma kollha xorta biss fuq wara kull pajjiż għandu d-disinn tiegħu, Barra minn hekk minn żmien għal żmien jinħarġu muniti ta’ żewġ Ewro biex jitfakkar xi avveniment u allura tinħareġ munita differenti fuq wara tagħha.

Tajjeb insemmu xi kollezzjonijet famużi fid-dinja. F’Washington DC insibu n-National Numismatic Collection li fiha aktar minn miljun u sitt mitt elf munita differenti. F’San Pietruburgu, sewwasew fil-mużew insejjaħ Eremitaġġ, (li dwaru kont ktibt artiklu f’dan il-ġurnal fl-14 ta' Ottubru 2017) insibu kollezzjoni ta’ muniti li fiha madwar miljun u mija u ħamsa u għoxrin elf biċċa. Insemmi wkoll il-mużew Brittaniku fejn hemm madwar miljun munita.

Bajd

La semmejt San Pietruburgu ma nistax ma nsemmix il-mużew li jissejjaħ Faberge. Dan huwa l-post fejn wieħed jista’ jara kollezzjoni ta’ bajd mhux tat-tiġieġ jew ta’ xi għasfur ieħor imma bajd taċ-ċeramika jew ta’ xi materjal prezjuż li tant huma popolari ġewwa r-Russja. Dan il-bajd hemm minnu mżejjen b’deheb u ħaġar prezzjuz li ħafna minnu kien xi riġal ta’ xi peruna li tappartjeni għall-familji rjali tal-pajjiż. Dawn il-bajd kienu kollha maħdumin mid-ditta ta’ Gustav Faberge u għalhekk dan il-mużew iġib ismu.

Santi

Kien hemm żmien li mal-pakketti taċ-ċikwejra kien ikun hemm xi santa ta’ xi qaddis. Illum  ħafna lanqas biss jafui x’inhi ċikwejra. Din kien prodott li jitħallat mal-kafe. Ma nafx kemm hawn minna li jiftakru dawn is-santi. Jien ma niftakarhomx, imma naf li kien hawn min ifaddalhom u min għandu xi kollezzjoni bħal din illum tiswa kemm tiswa. Naf min jagħmel kollezzjoni tas-santi, mhux minn dawk taċ-ċikwejra imma santi li ssib f’xi knisja. Hawn min jiġbor is-santi tal-mejtin u tarah imur fejn ikun ajf li hemm xi funeral biex jiddobba xi santa oħra għall-kollezzjoni tiegħu.  

F’dan il-qasam ukoll hawn kollezzjonijet ta’ livell għoli li llum nistgħu nsejħulhom patrimonju. Aktar ma jgħaddi żmien dawn is-santi aktar qed isiru rari. Jien niftakar li meta konna tfal kull qasam tal-Museum kien ikollu daqsxejn ta’ vetrina li fiha jkun hemm is-santi għall-bejgħ. Naħseb li din il-ħaġa llum ma għadekx issibha.

Ta’ kollox

Kieku kelli nibqa’ nikteb dwar kollezzjonijiet li nsibu fid-dinja lanqas qatt ma nieqaf għax tant hawn min ifaddal ħwejjeġ differenti: arloġġi, tazzi, fliexken, inbid, statwi, pupi tal-kostum, armi, ash trays, key rings, ikoni, basktijiet tal-plastik, li llum naqsu ħafna mill-idejn, tappijiet tal-fliexken tax-xorb minerali, pakketti tas-sigaretti, kaxxi tas-sulfarini u nsomma nistgħu nibqgħu sejrin bil-lista u ma nispiċċaw qatt.

Kollezjoni tista’ tibda minn xi ħaġa ċkejkna, anzi, aktarx li b’hekk tibda, imma naqra naqra, ħaġa wara ħaġa tista’ tinbidel f’kollezzjoni interessanti u forsi anke prezzjuża. Il-kollezzjonist tant jidħol fl-ispirtu tal-kollezjoni li jibda jixxennaq li jkompli jkabbar il-kollezzjonin tiegħu. Kollezzjoni tista’ tkun ukoll passatemp.

U inti tfaddal xi ħaġa? Jekk le, ipprova ibda kollezzjoni ta’ xi ħaġa.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon -  16 ta' Jannar 2021

Ħarsa lura u oħra ’l quddiem

 Ħsibijiet fil-bidu ta’ sena ġdida

Hekk kif tintemm sena u tibda oħra bla ma rridu nagħtu ħarsa lura biex naraw kif morna fis-sena li tkun intemmet u fl-istess waqt nibdew inħarsu lejn is-sena li tkun għadha kemm bdiet, bit-tama li dik li jkollna quddiemna tkun aħjar minn dik li nkunu għadna kif ħallejna warajna.

Fil-bidu ta’ din is-sena, din ir-riflessjoni żgur li kulħadd sejjer jagħmilha, tfal, adolexxenti, żgħażagħ, adulti u xjuħ. Is-sena 2020 kienet waħda li ħadd minnha ma jiftakar waħda bħalha, kienet sena li ma nistgħux insejħulha “tajba”, imma minkejja kollox għadna għaddejjin. Żgur li x-xewqa ta’ kull wieħed u waħda minna hija li s-sena 2021 tkun differenti għal kollox minn dik li tnemmet ftit jiem ilu.

X’tgħallimna?

Kien fl-ewwel ġimgħat tas-sena 2020 li bdejna nisimgħu b’virus ġdid li beda jinfirex fiċ-Ċina. Billi llum id-dinja kollha saret donnha raħal wieħed, sewwasew kif bassar il-Kanadiż Marshall McLuhan fil-kotba tiegħu The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man tas-sena 1962 u Understanding Media li ħareġ sentejn wara, din il-marda ma kinitx inkwetanti biss fiċ-Ċina imma spiċċat biex kiddet id-dinja kollha. Mal-“Global Village” ta’ McLuhan inżid it-teorija ta’ Zygmunt Bauman li titkellem dwar soċjetà likwida, jiġifieri soċjetà mhux stabbli f’post wieħed, umanità li dejjem tiċċaqlaq sewwasew bħal element likwidu li ma jibqax stabbli bħalma jibqa’ wieħed solidu. Mela bit-teoriji ta’ McLuhan u ta’ Bauman nistgħu nikkonkludu li billi d-dinja saret qisha raħal wieħed u dak li jkun faċli jivjaġġa minn post għal ieħor bla bosta xkiel żejjed u għax is-soċjetà tad-dinja kollha saret likwida, timxi minn post għal ieħor il-ħin kollu, dan il-virus inxtered mad-dinja kollha tant li l-Għaqda Dinjija tas-Saħħa, (WHO) iddikjarat pandemija.

Kellna nibdlu l-istil tal-ħajja tagħna. Bniedem li tafu ma bqajtx toħodlu b’idu u persuna għażiża ma bqajtx tgħannaqha u tħaddanha miegħek. Dawk il-ġesti li kienu jfissru mħabba jew għaqda dlonk spiċċaw ifissru l-kuntratju tat-tifsira oriġinarja tagħhom. Imma x’tgħallimna? Kellna ħin nitgħallmu jekk irridu. Indunajna li biex isir ix-xogħol ma hemmx bżonn li wieħed iħalli daru. Hemm ħidmiet li jistgħu jsiru mid-dar. Ovvjament mhux kull xogħol jista’ jsir minn darna, imma iva, hemm xogħol li tista’ tagħmlu minn kamartek bla ma tħalli darek. Dan huwa eżempju wieħed biss. Kien hemm bosta okkażjonijiet oħra li stajna nitgħallmu  minnhom is-sena l-oħra.

Il-widnejn

Is-sena li għaddiet indunajna li l-bniedem għandu par widnejn mhux biex jisma’ minnhom biss, mhux biex ikollu fejn ipoġġi n-nuċċali biss, mhux biex intaqqbuhom għall-misluta. Widnejna bdew ikollhom magħhom il-lasktu tal-maskra. Kemm qalulna l-awtoritajiet tas-saħħa biex il-maskra nilbsuha sewwa, li trid tgħatti l-imnieħer il-ħalq u l-geddum. Madanakollu xorta bqajna naraw ħafna jilbsu l-maskra mhux kif suppost. F’dawn il-każi widnejna servew biss għal-lasktu tal-maskra, widnejna kienu hemm biss bħala ornament għax ma smajniex.

Żewġt iqwiel

Il-qwiel ma huma xejn għajr għerf missirijietna, għerf li aħna writna mingħandhom, għerf li bnew huma mill-esperjenza tal-ħajja. Matul din il-pandemija bdew jiġu f’moħħi żewġ proverbi Maltin. L-ewwel wieħed huwa: “Tgħoddx il-flieles qabel ma jfaqqsu.” Dan il-proverbju għandu ħuħ bil-kontra tiegħu li wkoll jgħidlek biex tkun prudenti: “Tinfaxxax rasek qabel taqsamha!” Fil-pandemija naħseb li kien hemm fejn għoddejna l-flieles qabel ma faqqsu u rasna ħallejniha tinqasm bla ma nfaxxajniha.

Qawl ieħor li ġie f’moħħi f’dawn ix-xhur huwa dan: “Il-paroli fil-vojt lanqas għall-avukati mhu tajjeb!” Kemm smajna u kemm qrajna ħmerijiet, dwar il-virus, dwar il-vaċċin u dwar elf ħaġa oħra. La bdejna bil-qwiel insemmin ieħor: “il-ħobż tih lil min jaf jieklu u x-xogħol lil minn jaf jagħmlu.” Minn wara t-tastiera tal-kompjuter tista’ tgħid jew aħjar tikteb li trid, u jkollna ngħidu li kien hawn min kiteb il-ħmerijiet.

Il quddiem

Imma l-ħajja tibqa’ għaddejja. Il-ħajja tibqa’ miexja ’l quddiem bla ma tieqaf jew tieħu xi waqfa qasira. Irridu nħarsu lejn dak li ġej mingħajr ma ninsew dak li għaddejna minnu. Jekk ninsew x’seħħ fis-sena 2020, din tkun sena moħlija, sena li għaddiet minn fuqna u ħlitilna ammont ta’ ġimgħat minn ħajjitna. Irridu nħarsu il quddiem b’ottimiżmu, b’tama li ser inkunu aħjar milli aħna bħalissa. Il-pandemija tat daqqa ta’ ħarta lid-dinja kollha, lil kulħadd, lil kull settur fid-dinja. Kellna nagħmlu sagrifiċċju, kellna nwarrbu dak li xtaqna nagħmlu, dak li kellna programmat. Imma sakemm għad għandna l-ħajja nistgħu inwettqu dak li pjanajna aktar il quddiem. Dawk li ħallewna biss ma jistgħux jibdlu l-ħolm tagħhom f’realtà. Aħna għadna hawn minkejja kollox. Aħna xxurtjati aktar minn dawk li matul is-sena 2020 temmew il-vjaġġ tagħhom fuq din id-dinja. It-tama hija l-aħħar li tmut.

Jalla s-sena 2020 tkun waħda li minnha tgħallimmna xi ħaġa u l-2021 tkun waħda aħjar minn ta’ qabilha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 9 ta' Jannar 2021