Indulġenzi

Spiss inkunu għaddejjin minn quddiem xi niċċa ta’ xi qaddis u taħtha jkun hemm xi biċċa rħama jew ġebla skolpita bil-kliem li min jgħid it-talb li jkun hemm miktub fuqha jakwista indulġenza għal numru ta’ ġranet. Ġieli smajna li min iżur xi knisja jew santwarju fi żmien partikulari, u jqerr u jitqarben, jikseb l-indulġenza. Imma x’inhuma sewwasew dawn l-indulġenzi li qabel tant kienu popolari u li llum donnhom ftit li xejn għadhom jaqgħu fuq moħħ il-bniedem tat-tielet millenju?

Xi tkun indulġenza?

Biex infisser xi tkun indulġenza ser nipprova nġib eżempju prattiku. Nagħmlu mod li ħabib tiegħi jistedinni d-dar tiegħu. Meta mmur martu tibda turini vażun li kien għadu kemm xtralha żewġha u li kien wisq għal qalbha. Waqt li kont qed nifli l-vażun dan żelaqli minn idejja u waqa’ fl-art u sar frak. X’naqbad nagħmel? Nistaqsi lil ħabibi minn fejn kien xtrah u mmur u nixtri wieħed bħalu eżatt u mmur nagħtih lil dik li kont kissirtilha l-vażun. Minbarra dan il-vażun, ngħaddi għand tal-fjuri u nixti bukkett ward lil mart ħabibi biex bħal inpattilha tal-kedda li nkun tajtha. Il-vażun ikun reġa’ ingħata imma l-qatgħa jew il-kedda li nkun tajthom nipprova npattiha bil-bukkett tal-fjuri.

Id-dnub jinħafer bis-sagrament tal-qrar imma n-Nisrani jemmen li d-dnub huwa offiża lil Alla u għalhekk minbarra li jaf li wara l-qrar dnubietu jkunu ġew maħfurin, xorta jkun jaf li jkun offendiH, għalhekk jagħmel it-talba tal-indulġenza bħala tpatija tal-offiża li jkun wettaq. L-indulġenza ma taħfirx dnubiet. Il-qrar qisu l-vażun li xtrajt fl-eżempju u l-indulġenza hija l-bukkett tal-ward.

Mela tajjeb ngħidu li d-duttrina tal-indulġenza hija aspett tal-fidi tal-Knisja Kattolika, li tirreferi għall-possibbiltà li tħassar parti speċifika ħafna tal-konsegwenzi tad-dnub (li ngħidulha piena temporali), mill-midneb li jkun stqarr l-iżball tiegħu (id-dnub) b’indiema sinċiera u jkun inħafer permezz tas-sagrament tal-qrar.

Il-bidu tal-indulġenzi

L-indulġenzi jafu l-bidu tagħhom fil-fidi Lhudija, kif wara kollox taf il-bidu tagħha l-fidi Nisranija. Il-Lhud kellhom l-obbligu li fis-sena sabbatika, sena li tiġi kull seba’ snin, jeħles lill-ilsiera Lhud, iserraħ l-art billi ma jħawwel jew jiżra xejn fiha u jaħfer id-dejn.  Fil-ktieb tad-Dewteronomju nsibu miktub hekk: “Fi tmiem kull seba’ snin tagħmel il-maħfra;  u l-maħfra tkun din: kull min ikollu jieħu, jaħfer kulma jkun silef lil għajru; ma jitlobx lura l-ħlas minnu malli titnieda l-maħfra f’ġieħ il-Mulej. Tista’ titlob lill-barrani, imma lil ħuk erħilu dak li jkollok għandu.” (Dewt: 15, 1-3)

Fit-Testment il-Ġdid insibu li Ġesù biddel l-iskjavitù materjali mal-ħakma tad-dnub.

Fl-1300 il-Papa Bonifaċju VIII żamm l-ewwel Ġublew u ta l-indulġenza lill-pellegrini li jżuru xi waħda mill-bażiliċi papali ta’ Ruma. Il-Konċilju Vatikan II fis-snin sittin tas-seklu li għadda biddel u temm bosta prattiċi li kien hemm marbutin mal-indulġenzi.

Ġieli nisimgħu wkoll b’indulġenza plenarja jew indulġenza parzjali. Id-differenza hija li l-plenarja tħassar għal kollox dik li diġà semmejna, piena temporali, filwaqt li l-indulġena parzjali tħassar din il-piena għal numru ta’ jiem jew ġimgħat jew snin skont kif tkun ingħatat. Fil-fatt fuq il-lapida ta’ xi niċċa jew fuq xi santa li jkollha l-indulġenza, jkun hemm imniżżel iż-żmien li dak li jkun ikun taħt dik l-indulġenza.

Il-Protestanti

l-indulġenzi kienu wieħed mill-punti li ma qabilx magħhom Martin Lutertu, il-patri Agostinjan li jista’ jissejjaħ missier il-Protestaniniżmu.

Bejn is-sekli XIV u XVI l-indulġenzi kienu popolari ħafna u wieħed kien anke jista’ jiksibhom bil-flus. F’dawk is-sekli kienu qed jinbnew bosta knejjes, fosthom il-bażilika ta’ San Pietru fil-Vatikan. Il-flus tal-indulġenzi, li kienu jissejħu Oblatio, kienu jmorru għal dan il-bini kif ukoll biex jinżammu xi istituzzjonijet oħrajn fi ħdan il-Knisja Kattolika bħalma huma sptarijiet u skejjel. Dak iż-żmien il-Knisja kienet l-unika entità li tieħu ħsieb dawn l-istituzzjonijet.

Martin Luteru ħadha kontra dan il-bejgħ ta’ indulġenzi. Illum bil-mentalità tagħna ngħidu li kellu raġun, iżda ma rridux naraw dak li seħħ madwar sitt mitt sena ilu bil-ħsibijiet tal-bniedem tal-lum. Mhux qed ngħid li kienet ħaġa sewwa li indulġenza tinxtara, imma tal-anqas illum għandna knejjes li huma patrimonju universali ta’ ġmiel bla qies. Fejn jidħlu skejjel u sptarjiet ma għandniex xi ngħidu, kienu opri ta’ karità li l-Knisja minn dejjem għamlet u li minn xi mkien dejjem riedet tiffinanzjahom.

Illum l-indulġenzi ftit għadna nisimgħu bihom u jingħataw l-aktar meta jsir xi ġublew. Biss tajjeb inkunu nafu x’inhuma għax meta ngħaddu minn quddiem xi niċċa, li bihom hija miżgħuda Malta, għadna naraw il-kitba li tagħti l-indulġenza. Issa nafu xi ħaġa dwarhom!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 10 ta' Ottubru 2020