Santu Rokku

 

Il-ġimgħa l-oħra wassalt xi tagħrif dwar San Bastjan u l-kult tiegħu billi huwa wieħed mill-qaddisin li l-bniedem idur lejhom f’xi epidemija jew pandemija. Daqs tant ieħor ikun mitlub Santu Rokku u għalhekk xieraq li llum inkun u nafu xi ħaġa dwar dan il-qaddis u l-kult tiegħu.

Dwar il-qaddis

Dan il-Qaddis twieled Montpellier fi Franza bejn l-1345 u l-1350 u miet f’Voghera fl-Italja bejn l-1376 u l-1379 ta’ mhux aktar minn tnejn u tletin sena. Is-sorsi fuq dan il-qaddis huma skarsi u mhumiex preċiżi ħafna u jsiru aktar oskuri bil-leġġendi dwaru. Jingħad li waqt li kien f’pellegrinaġġ lejn Ruma huwa kien ta dak kollu li kellu lill-foqra imbagħad waqaf  f’Acquapendente, fil-provinċja ta’ Viterbo, l-Italja.  Hemmhekk beda jiddedika ruħu biex jgħin lill-morda bil-pesta u wettaq xi fejqan mirakoluż tant li dlonk inxterdet il-fama tiegħu. Waqt dan il-pellegrinaġġ lejn l-Italja ċentrali huwa ddedika ruħu għal ħidmiet ta’ karità u għajnuna kif ukoll wettaq konverżjonijiet kontinwi. Kien kważi miet fil-ħabs, wara li ġie arrestat ħdejn Angera, fil-Lombardija,  minn xi suldati fuq suspett ta’ spjunaġġ. Huwa kien ikun mitlub kontra l-mard tal-baqar u d-diżastri naturali, il-kult tiegħu nfirex b’mod straordinarju fit-Tramuntana tal-Italja u dan kien marbut b’mod partikolari bħala protettur kontra l-pesta.

Qabel il-mewt tiegħu, il-Qaddis kien kiseb mingħand Alla r-rigal li jsir l-interċessur ta’ dawk kollha li jomordu bil-pesta li jinvokaw ismu, Fuq il-qabar tiegħu f’Voghera, mill-ewwel beda jiffjorixxi l-kult taż-żagħżugħ Rocco, pellegrin minn Montpellier, ħabib taż-żgħar, il-morda bil-pesta u l-foqra. Il-Konċilju ta’ Kostanza fl-1414 invokah bħala qaddis għall-ħelsien tiegħu mill-epidemija tal-pesta. Il-Papa Girgor XIII (1572-1585) daħħal l-isem ta’ Rokku fil-Martiroloġju Ruman, taħt il-pontifikat tal-Papa Urbanu VIII (1623-1644) il-Kongregazzjoni tar-Riti daħħlet Uffiċċju u Quddiesa għall-knejjes mibnija ad unur il-qaddis. Fl-aħħarnett, fl-1694, il-Papa Innoċenz XII ta l-permess lill-Franġiskani biex jiċċelebraw il-festa b’rit doppju l-festa ta’ Santu Rokku bħala membru tat-Terz Ordni ta’ San Franġisk. Il-knisja tiċċelebra l-festa tiegħu nhar is-16 ta’ Awwissu.

F’Malta

Santu Rokku għandu għadd ta’ kappelli ġewwa Malta u dan juri l-qima li jgawdi. Bosta minnhom inbnew b’wegħda wara xi imxija. Indibu kappelli jew knejjes għal dan il-qaddis fu fil-Belt Valletta.

Qabel l-1658 f’Bubaqra kien hemm żewġ knejjes: waħda dedikata lil San Ġwann u l-oħra lil Santu Rokku. Dawn ingħalqu u flokhom, fl-1676, inbniet il-knisja dedikata lil Santa Marija li tkabbret fl-1961. Il-Qriema wkoll huma devoti lejn il-qaddisin protetturi kontra l-pesta. Nhar l-14 ta’ April 1676 saret purċissjoni penitenzjali waqt Ii l-aħwa Dun Giovann u Giorgio Cauchi għamlu rikors il-Kurja sabiex iwaqqgħu ħames knejjes zħar, biex flokhom jibnu knisja ddedikata Iil Santu Rokku. Din il-wegħda twettqet izda flok Iil Santu Rokku, il-kappella l-gdida kienet dedikata lit-twelid taI-Madonna {il-Vitorja). F’din ii knisja gie ddedikat artal għal Santu Rokku.

Fiż-Żurrieq, fil-parroċċa ta’ Santa Katarina nsibu l-fratellanza ta’ Santu Rokku. Din twaqqfet fl-1606 u hija l-unika fratellanza f’Malta ta’ dan il-qaddis li għadha attiva. Il-festa f’gieħ il-qaddis issir it-tielet Ħadd ta’ Settembru. Il-fratellanza għandha vara tal-kartapesta tal-qaddis, xogħol l-istatwarju Għawdxi Wistin Camillieri. Il-fratelli jilbsu muzetta ħadra bl-emblema tal-qaddis u kurdun aħdar ma’ qaddhom u kuruna tar-Rużarju.

Fit-toroq tagħna

Fit-toroq Maltin insibu xejn anaqas minn 35 niċċa bi xbieha ta’ Santu Rokku. L-akbar numru ta’ dawn in-niċeċ insibuh f’Ħal Qormi uf’Ħaż-Żebbuġ fejn hemm 6 niċeċ li juru lill-qaddis f’kull raħal minnhom. F’Birkirkara, fil-Belt Valletta, f’Ħal Luqa, f’Ħal Balzan u f’Ħal Kirkop insibu żewġ statwi f’kull waħda minn dawn il-lokalitajiet filwaqt li f’Tas-Sliema, , fiż-Żurrieq, fis-Siġġiewi, f’San Ġiljan, f’Santa Venera, fil-Qrendi, fl-Imsida, l-Imqabba, f’Ħal Lija, f’Ħal Għaxaq u fil-Birgu nsibu niċċa bi statwa ta’ Santu Rokku f’kull raħal jew belt minnhom. Fiż-Żejtun insibu statwa tal-qaddis fuq iz-zuntier u oħra f’niċċa

Madwar Malta nsibu għadd ta’ toroq imsemmija għal Santu Rokku: Birkirkara, il-Kalkara, l-Imdina, il-Mosta, Ħal Qormi, ir-Rabat, Ix-Xagħjra,  iż-Żejtun u ż-Żurrieq. F’Ħal Għaxaq minbarra triq hemm ukoll misraħ b’isem il-qaddis. In-naħa tal-Kalkara nsibu l-Forti Santu Rokku.

Fit-taqbil

Dan il-qaddis insibuh imsemmi f’żewġ taqbiliet Maltin. Billi kien hem żmien li kienu jsiru t-tiġrijiet tal-bhejjem fil-festa tiegħu it-tnejn li huma jagħmlu riferenza għal xi tiġrija taż-żwiemel. . Aktarx li dawn it-tiġrijiet kienu jsiru l-Ħadd qabel is-16 ta’ Awwissu, jum il-festa ta’ Santu Rokku.  Dawn it-tiġrijiet jissemmew fit-taqbila popolari:

Ninu, Ninu tal-Milied

Ommi għamlet il-qagħqiet

Il-qagħqiet tal-qastanija

Santu Rokku tat-Tiġrija.

Għaddew il-festi kollha

Baqa’ biss Santa Marija.

 

Taqbila oħra inqas popolari li hi marbuta mat-tiġrijiet ta’ Santu Rokku hi din:

Santu Rokku tat-tiġrija

Għandna żiemel intellquh

‘K jiġi l-ewwel kemm inħobbu

‘K jiġi l-aħħar kemm intuh.

 

Hemm aktar x’ngħidu u xi nsemmu dwar dan il-qaddis fosthom xbihat impittera tiegħu, imma għal-lum nieqfu hawn.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 14 ta' Mejju 2022