Festa u festival

Bħall-popli Mediterranji kollha, aħna l-Maltin għandna tendenza li għal kull ħaġa noħolqu ċelebrazzjoni, nagħmlu festa biex nuri li tkun qed isseħħ xi ħaġa differenti mis-soltu. Festa ta’ twelid jew magħmudija ta’ tarbija ġdida, festa fl-okkażjoni tal-ewwel tqarbina jew tal-grizma u festa f’ jum it-tieġ. Hemm imbagħad dawk il-festi fuq skala akbar, festi li jkunu marbutin mat-twemmin tal-poplu li ma jkunux fuq skala lokali, lanqas fuq skala nazzjojnali imma jinfirxu skont kif ikun mifrux it-twemmin tal-poplu. Hekk insibu li fejn il-poplu huwa Kristjan dan jiċċelebra festi bħall-Milied jew l-Għid il-Kbir. Fejn il-poplu huwa Musulman insibu ċelebrazzjonijiet bħal dawk ta' Mawlid al-Nabi, fejn ikun iċċelebrat it-twelid ta’ Muħammed jew Eid al-Fitr, meta jintemm ir-ramadan. Biex inkunu semmejna r-reliġjon kbira l-oħra li nsibu max-xatt tal-Mediterran, li fil-fatt hija l-omm ta’ dawn iż-żewġ reliġjonijiet l-oħra, ngħidu li anke l-Lhud għandhom il-festi tagħhom bħall-Yum Kippur , jum il-maħfra tad-dnubiet u l-Għid, it-tifkira ta’ meta l-poplu Lhudi nħeles mill-jasar. Il-kelma festa aktarx nassoċċjawha ma’ ċelebrazzjoni ta’ twemmin. Ma jfissirx li dan huwa bilfors twemmin reliġjuż – xejn affatti, aħna l-Maltin, bħall-popli l-oħra kollha, niċċelebraw il-festi nazzjonali li ma għandhom x’ jaqsmu xejn mar-reliġjon imma niċċelebrawhom għax nemmnun fl-istorja tagħna u fl-identità tagħna.

Karattru ta’ festa

Kull pajjiż għandu l-mod tiegħu kif jiċċelebra l-festi tiegħu. Bejn wieħed u ieħor il-pajjiżi ġirien jikkupjaw minn xulxin u biż-żmien wieħed isibha diffiċli jintebaħ bl-elementi misruqin mingħand ħaddieħor u b’ dawk oriġinali tal-lokal. Spanja, l-Italja ta’ isfel, Sqallija u Malta għandna bosta elementi komuni fil-festi tagħna. L-ewwel ħaġa komuni hija li l-parti l-kbira tal-festi huma marbutin mal-fidi Nisranija. Dan mhux bilfors imma wisq probabbli hekk hu. Napli jiċċelebraw il-festa tal-ġilji. Minkejja li jissemmew għal xi qaddis, l-ebda element reliġjuż ma nsibu f’ dawn il-festi, anzi għandi suspett li f’ xi każi minn dawn il-festi ikun hemm xi organizazzjoni kriminali minn taħt. Dawn il-festi ma humiex festi reliġjużi imma profani fejn matul tmiem il-ġimgħa l-poplu tar-raħal fejn issir il-festa tal-ġilji jkun jista’ jiekol, jixrob u jiżfen kemm jiflaħ tul il-lejl kollu. Dan qed ngħidu mill-esperjenza personali għaliex  fl-ewwel lejl tiegħi ġewwa Napli sibt il-festa tal-ġilji fil-kwartier li kelli ngħix fih għal tliet snin sħaħ, kwartier Naplitan li ħabbejt u għadni nħobb u nżuru kull meta jkolli ċans.

Kull festa għandha l-karattru tagħha u l-festi mediterranji huma karattarizati mill-għajjat, mużika, kant, ikel, briju, nar artifiċjali, baned, u nsomma dak kollu li wieħed jista’ jimmaġina. Il-festi Għarab huma kkartterizzati mill-ammont ta’ ikel differenti li jiġi servut u mit-tjubija ta’ ħelu li wieħed isib jiekol f’ dawn il-festi. Il-festi Lhud ma jistax jonqos li ma jkunux xi ftit jew wisq jixbħu lil dawn li għadna kif semmejna – ġirien aħna x’ aħna!

Festival

Sa ftit snin ilu l-kelma festival konna nifhmu biha xi serata ta’ kant fejn fl-aħħar jew tingħata tifkira lill-parteċipanti jew jekk il-festival ikun forma ta’ kompetizzjonil jitħabbar ir-rebbieħ. Illum il-perċessjoni ta’ festival bdilnieha. Għandu mnejn billi bdejna nitħalltu ma’ bosta nies barranin, billi bdejna nżuru bosta artijiet b’ kulturi totalment differenti minn tagħna, bdejna norganizzaw xi festival jixbaħ lil dawk barranin. Festival popolari tista’ tgħid madwar id-dinja huwa l-Oktoberfest fil-Ġermanja. Dawn huma festivals tal-birra, mużika, kultura, żfin u folk. F’ pajjiżna wkoll dawn l-aħħar snin il-festivals mhux biss twieldu imma tkattru u llum insibu kull tip ta’ festival. Minn dak tal-frott, sa tal-ħaxix, tal-ħobż, tal-inbid, tal-frawli, tar-rizzi, tal-ħut, u ma nafx ta’ xiex aktar. Dawn huma okkażjonijiet fejn wieħed jista’ jiddeverti u japprezza dak li għandna. Fihom wieħed isib bosta xogħol artiġjanali li tkun ħasra jekk dan jintilef. Bis-saħħa ta’ dawn il-festivals hemm xi snajja antiki li reġgħu qed jidhru. Mhux sejjer ngħid li llum wieħed li kien jagħmel il-karettuni għandu jiftaħ ħanut tax-xogħol b’ dan il-mestier għax bil-garanzija li jibqa’ bla xogħol għaliex il-karettuni spiċċaw minn fostna, imma qed nirreferi għal snajja bhal xogħol ta’ bizzilla u ganutell u ta’ pasturi u statwi. Dawk kienu għoddhom spiċċaw għal kollox minn fostna imma llum erġajna bdejna narawhom speċjalment f’ xi festival milli qed insemmu.

Noqgħodu attenti

Il-festi jew il-festival ma humiex xi ħaġa ta taħt is-saqaf imma huma attivitajiet ta’ barra t-triq. Tajjeb mela naħsbu biex meta jkunu organizzati attivitajiet bħal dawn ma jkunux ta’ skomdu għall-pubbliku. Jekk tgħalaq nofs raħal bi stands u tilari tal-ikel, ma jkunux jistgħu jgħaddu karozzi, ma jkunx jista’ jiġi offrut is-servizz tat-trasport pubbliku u bosta drabi dawk li jużaw tal-linja jkollhom jimxu mixja twila biex jirkbu. F’ okkażjonijiet bħal dawn tal-linja għandhom jiġu provduti b’ rotta xi ftit differenti biex il-poplu jkun jista’ jinqeda xorta. Ftit ħsieb kull ma jkun hemm bżonn.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 7 ta' Mejju 2016