Meta se ssir ġutizzja?

Il-monument ta' Dun Mikiel Xerri u sħabu

Fi tfuliti niftakarni nistudja poeżija ta’ Dun Karm Psaila iddedikata lill-martri u eroj Malti Dun Mikiel Xerri. Dun Karm jikteb li jħossu jistħi minnu nnifsu li Malta, dik l-art li Dun Mikiel Xerri ċarċar demmu għaliha, kienet hekk xħiħa miegħu, li lanqas daqxejn ta’ mafkar ma għamlet għalih. U għalhekk Dun Karm jgħid li jibki lil dan is-saċerdot Żebbuġi bħalu.

Il-karba ta’ Dun Karm Psaila instemgħet snin wara mewtu. Kien fi tmiem ix-xahar ta’ Lulju tas-sena 1986 li f’ misraħ l-Indipendenza fil-Belt Valletta inkixef monument lil Dun Mikiel Xerri u sħabu. Tassew li kienu għaddew 187 sena minn dik il-ġrajja, iżda aħjar tard milli qatt.

Qabel Dun Mikiel

Jiena, sewwasew bħal Dun Karm Psaila, inħossni nistħi wkoll. Jien ukoll nistħi minn patrijott ieħor, Malti bħalna, li wkoll ġie maqtul mill-barrani, u li l-ebda ħjiel ta’ mafkar ma għad għandu fuq din l-art ħelwa, minkejja li miet 234 sena qabel ma nqatel Dun Mikiel Xerri u sħabu. Qed ngħid għal Dun Gianello Cilia li kien maqtul mill-għadu Tork fil-forti Sant Iermu waqt l-Assedju l-Kbir meta dan is-saċerdot kien qiegħed jassisti spiritwalment lis-suldati Maltin u l-Kavallieri. Smajna ftit dwaru matul l-2015, meta ċċelebrajna l-450 anniversarju mill-Assedju l-kbir u kollox erġajna nsejna.

Dun Gianello Cilia

Il-kamp tal-Assedju l-Kbir

Nhar it-Tlieta, 18 ta' Mejju, 1565 dehret fuq ix-xefaq tal-baħar tagħna, il-flotta Ottomana mmexxija minn Pijali Paxà bħala Ammirall tal-flotta, Mustafà Paxà bħala Ġeneral tat-truppi u Dragut bħala Kmandant. L-Ottomani niżlu l-art b'40,000 suldat u tellgħu it-tined tagħhom fil-kampanja. L-ikbar numru ta’ tined kien fil-wita tal-Marsa u t-tarf ta’ Ħal Qormi. L-Ordni tal-Kavallieri ta' San Ġwann kien immexxi mill-Gran Mastru Jean Parisot de Valette. De Valette kellu biss madwar 9,000 suldat, li minnhom 592 kienu kavallieri u l-kumplament irġiel Maltin, fosthom għadd ta’ Qriema.

Billi l-art li tappartjeni l-parroċċa Qormija kienet tmiss mal-port il-kbir, il-kamp tal-assedju kien jaqa’ taħt it-tmexxija spiritwali tal-kappillan tal-Qriema. In-nies ta’ din l-akwata kienu mħeġġin biex iħallu darhom u jinġabru fil-Birgu u l-Isla, bliet imdawrin bis-swar, filwaqt li s-suldati kienu baqgħu f’ darhom biex ikunu qrib il-fortizza ta’ Sant Iermu, li kienet tinsab fil-periferija tal-parroċċa. Dawn is-suldati qalbiena kellhom it-treġġija spiritwali ta’ Dun Gianello Cilia li ħass li postu ma kienx wara s-swar tal-Birgu jew l-Isla imma ġewwa Sant Iermu, sewwasew fuq il-kamp tal-battalja. Il-Kappillan ma laqax l-offerta tal-barklor Gregorio Schembri biex jeħilsu minn fejn kien u jieħdu l-Birgu, iżda għażel li jibqa’ fit-taqtigħa jfarraġ lill-erwieħ sal-aħħar. Wara aktar minn xahar ta’ taqbid, nhar l- Erbgħa, 23 ta’ Ġunju, 1565 il-forti Sant Iermu waqa’ f’ idejn it-Torok. Meta t-Torok daħlu f’Sant Iermu, qatlu lil dawk il ftit li kienu għadhom ħajjin,  qabdu l-katavri tal-Kavallieri u l-Maltin, fetħulhom sidirhom forma ta’ salib u wara li rabtuhom mal-injam tefgħuhom fil-port lejn in-naħa tal-Birgu u l-Isla. Fost l-eroj ta’ Sant Iermu kien hemm il-Kappillan Cilia. Il-ġisem bla ħajja tal-Kappillan deher taħt is-swar tal-Birgu.

Se jibqa’ minsi?

Dun Gianello Cilia huwa mfakkar permezz ta’ arma ta’ kunjomu ġewwa s-sagristija tal-knisja parrokkjali ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi. Ħaġa li hemm għal kull kappillan u arċipriet li mexxa din lil din il-parroċċa antika. Dan is-saċerdot għandu wkoll triq imsemmija għalih ġewwa Ħal Qormi wkoll. Xejn speċjali, hawn bosta Maltin li hemm xi triq imsemmija għalihom minkella li ma wettqux atti erojċi bħalma wettaq Dun Gianello. Allura dan sewwa? Jista’ wiċċna ma jiħmarx quddiem nuqqas bħal dan?

Iz-zuntier tal-knisja parrokkjali ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi
 jonqsu monument xieraq lil Dun Gianello Cilia

Qabel Valletta 18

Jixraq li qabel ma l-belt kapitali tagħna tkun il-belt kulturali Ewropea, jissewwa dan in-nuqqas. Hemm bżonn li bosta entitajiet jagħrfu l-kobor ta’ dan is-saċerdot li, li kieku ried, seta’ ħeles mill-martirju, iżda għażel li jibqa’ fuq il-kamp tal-battalja, mhux jissielet lill-għadu imma jassisti spirtwalment lill-Insara.

Il-Knisja ta’ Malta għandha tħossha obbligata timbotta ’l quddiem il-ħsieb li jsir monument xieraq lil dan is-saċerdot ‘martri, maqtul waqt ħidmietu. Il-parroċċa ta’ San Ġorġ Ħal Qormi wkoll għandha tfakkar lil dan il-kappillan tagħha b’ mod xieraq u dejjiemi. Il-Kunsill Lokali Qormi ma jistax iħalli bniedem ta’ livell bħal dan jibqa’ jkun minsi. Il-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta għandu obbligu morali jfakkar lil dan l-eroj li miet fil-konfini tiegħu. U l-kumitat Valletta 18 ma jista’ jagħmel xejn? Bi sforz kollettiv nistgħu naslu u nirranġaw din il-qagħda anomala.

Ejjew inneħħu din l-ingustizzja li ilha aktar minn 450 sena, iz-zuntier tal-knisja parrokkjali ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi jonqsu monument xieraq lil dan il-kappillan martri.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 14 ta' Jannar 2017