Nagħniegħ

Fost il-ħxejjex aromatiċi li nsibu f’bosta djar tagħna hemm il-pjanta tan-nagħniegħ. Ir-riħa qawwija ta’ din ix-xitla tagħti palat tajjeb l-aktar f’ikliet fuq bażi ta’ ħut, għalkemm in-nagħniegħ ma jintużax biss mal-ħut imma hemm vatrjetà kbira ta’ riċetti li fihom tidħol il-werqa ta’ din il-ħaxixa b’togħma distinta.

Il-pjanta tan-nagħniegħ insibuha tikber nistgħu ngħidu mal-erbat irjieħ tad-dinja għaliex hija pjanta li ma tridx wisq kura, tippreferi ħamrija umduża iżda kapaċi tirreżisti ambjenti aktar xotti. Insibu madwar għoxrin kwalità differenti ta’ nagħniegħ, kollha b’dik it-togħma qawwija tagħhom. Forsi għalhekk din il-ħaxixa tikber fid-dinja kollha għaliex bil-bosta speċi li nsibu tagħha, bosta ambjenti huma tajbin għalihom.

Wieħed mill-iżvantaġġi ta’ din il-pjanta hija li ma ddumx wisq ma tinfirex u tikber bil-konsegwenza li timla’ l-post fejn tkun u għandha t-tendenza li toħnoq pjanti oħrajn. Għalhekk tajjeb wieħed iżommha f’qatgħa għaliha waħdeha jew jekk tkun se titkabbar f’ammonti żgħar, tinżam f’qasrija.

Ħaxixa prezzjuża

Fl-Evanġelju skont San Luqa u f’dak skont San Mattew insibu riferiment għal din il-pjanta. Kristu kien qed joħodha mal-Fariżej li skont Hu, kienu jħallsu d-dieċmi fuq il-ħxejjex li jixtru, fosthom in-nagħniegħ u mbagħad ma jagħtux każ il-liġi ta’ Alla (Mattew Kapitlu 23 vers 23 u Luqa Kapitlu 11 vers 42). Ejjew inħallu barra il-moral ta’ dan il-fatt u niffukaw dwar id-dieċmi li li jissemmew.

Id-dieċmi kienet taxxa imposta fuq il-bdiewa u fuq dawk li jrabbu l-bhejjem. Kienet parti minn kull għaxra jew biex nifthemu aħjar għaxra fil-mija mill-profit. Ladarba n-nagħniegħ jissemma li kienet titħallas it-taxxa fuqu bilfors li kien hemm kummerċ tajjeb tiegħu. Tajjeb insemmu l-ħxejjex l-oħra li jissemmew miegħu f’dawn l-Evanġelji li semmejt biex b’hekk nieħdu stampa aktar ċara ta’ xi ħxejjex kienu jintużaw fil-Lvant madwar elfejn sena ilu. F’Mattew insibu l-busbież u l-kemmun filwaqt li f’Luqa niltaqgħu mal-fejġel iżda dan iżid il-kliem “u fuq kull xorta ta' ħxejjex”. Mela naslu għall-konklużjoni li dawn il-ħxejjex kienu jintużaw ħafna mil-Lhud.

Iżda mhux biss il-Lhud kienu u għadhom jużaw in-nagħniegħ. Madwar id-dinja nsibu bosta popli li jużaw il-weraq ta’ din il-pjanta fil-platti tagħhom.

Il-mojito u l-aš-šhāy

Mojito

Il-werqa tan-nagħniegħ insibuh ukoll f’xi xarbiet. Popolari ħafna l-aktar fl-Amerika ta’ Isfel huwa dak imsejjaħ Mojito. Jekk ser issaqsi għalih f’xi ħanut tax-xorb kun af sewwa kif għandek tipproninzja l-isem għax għandu nmejn tal-bar ma jifhmekx. L-isem billi huwa Kuban jinqara “Moħito”, għax fl-Ispanjol il-J tinstema’ bħala Ħ. Il-mojito fih rum abjad, zokkor, meraq tal-limunċell, ilma tal-gass u titpoġġa fit-tazza fergħa ċkejkna tan-nagħniegħ. Xarba tabilħaqq tajba u rinfreskanti. Jingħad li din ix-xarba oriġinat bħala mediċina, biss illum hija xarba popolari ħafna fil-barijiet.

It-te tan-nagħniegħ jew kif isejħulu fl-Afrika ta’ fuq; aš-šhāy huwa popolari ħafna kemm mal-poplu Afrikan kif ukoll ma’ dawk li jżuru xi pajjiż Afrikan li jmiss mal-Mediterran. It-te jissajjar b’mod normali u fl-aħħar ftit waqtiet jintefa l-weraq tan-nagħniegħ mieħgu. Dan huwa wieħed mis-sigrieti li jagħmel it-te tan-nagħniegħ speċjali. Jekk in-nagħniegħ jintefa mill-bidu dan jagħti togħma mhux daqstant pjaċevoli. Hekk kif ikun lest it-te, jitferra miż-żennuna tal-kitla mill-għoli u dak li jkun  qed iferra iressaq iż-żenuna bil-mod lejn it-tazza. Insomma hemm sengħa anke kif isir dan it-te u kif jitferra’.

Darba kont qed nisma’ taħdita ta’ wieħed saċerdot Malti. Kien is-sajf u ssuġġerixxa li nibdew nixorbu l-ilma li jkun fih in-nagħniegħ miegħu. Kien qal li għandna nimlew flixkun ilma, nitfgħu fih xi friegħi tan-nagħniegħ u nħalluh fil-fridge. Meta jonqos l-ilma kemm inżiduh. Din hija xarba faċli u tassew rinfreskanti u fuq kollox bla kaloriji.

Mediċina u aktar

Għidna li l-mojito kien jintuża bħala mediċina, u tajjeb ngħidu wkoll li n-nagħniegħ għadu jintuża sal-lum b’għadd ta’ mediċini jew minħabba l-proprjetajiet li fih jew inkella għat-togħma tiegħu. Madanakollu hemm min jew ma jħobbx it-togħma tiegħu jew inkella jekk jieħu minnu jikkawżalu l-problemi bħal dijarea jew uġigħ ta’ ras fost oħrajn.

Il-pjanta tan-nagħniegħ kienet meqjusa mill-Griegi antik bħala l-pjanta tal-ospitalità u għalhekk kienu jħallu qasrija fid-daħla ta’ darhom biex jagħtu merħba lil min iżurhom. Minbarra dan, il-pjanta kienet tħalli riħa friska fid-dar. Illum ukoll għad hawn min iħalli pjanta minn dawn biex ikollu riħa tfuħ fid-dar tiegħu.

In-nagħniegħ huwa wkoll tajjeb biex ikeċċi ċerti nsetti minn darna. Ir-riħa qawwija tiegħu tagħti fastidu lil xi nsetti. Jgħidu li din il-pjanta tkeċċi liż-żnażan u lin-nemel kif ukoll tbiegħed il-wirdien minn djarna. Ta’ min jipprova.

Tajjeb ikollok nagħniegħa d-dar, ara kemm użu fiha din il-pjanta!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 25 ta' Jannar 2020