Id-dinja palk

William Shakespear

Il-kittieb magħruf Ingliż William Shakspear darba kiteb li d-dinja hija palk u l-bnedmin huma kollha atturi, min jidħol f’xena u min joħroġ. Attur jista’ jagħmel bosta partijiet fl-istess produzzjoni. Jista’ jaħdem seba’ etajiet. L-ewwel ikun għadu tfal għadu f’idejn il-majjistra, u ftit wara tarah tifel sejjer l-iskola, bil-basket f’idu, wiċċu jixhel, miexi donnu bebbuxu għax donnu ma jridx jidħol l-iskola. Ħin minnhom tara lil dan l-attur bħala l-maħbub li jitgħaxxaq bil-maħbuba tiegħu. Imbagħad tarah ma’ martu, u wara tilmħu bħala suldat jieħu l-ġurament. Tarah ukoll xwejjaħ, mimli bl-unur tal-ħajja li jkun għadda u mimli xewqat li ta’ warajh ikunu bħalu.

Kemm ta xena awtentika u veritiera tad-dinja dan l-awtur ċelebri Ingliż. Kemm verament id-dinja hija palk f’teatru u l-ħajja tagħna l-bnedmin hija bħal storja miktuba minn xi awtur. Ħajja li tista’ tkun dramm jew kummiedja, farsa jew buzzett. Hi x’inhi kull ħajja fija l-partijiet komiċi, tad-daħq, redikoli jew farseski. Fiha waqtiet traġiċi, ta’ niket, ta’ biki u ta’ problemi.

Atturi u atturi

F’dan id-dramm tal-ħajja nsibu tipi differenti ta’ artisti. Hawn dawk li jitwieldu sempliċi, jgħaddu ħajja fis-sempliċità u jtemmu l-parti tad-dramm tagħhom fl-istess sempliċità li jkunu twieldu u għexu fiha. Hawn min jitwieled sempliċi iżda jaħdem u jirsisti biex itejjeb il-qagħda soċjali tiegħu. Hawn min jirnexxi u hawn min ma jirnexxix. Il-ħażin hu meta wieħed jaspira li jasal fejn hu għoli wisq għalih. Ħażin meta attur jipprova jaħdem il-parti  ta’ ħaddieħor, min jilbes kostum li jkun kbir wisq għalih. Dawn tarahom jagħmlu minn kollox biex jitfgħu attenzjoni ta’ kulħadd fuqhom, biex kulħadd jgħidilhom “Prosit”, biex kulħadd ifaħħarhom. Imsieken dawn atturi li ma jindunawx li min ifaħħrek, jekk xi darba tonqsu jdur kontra tiegħek daqs kemm idur pinnur meta jdur ir-riħ. Hemm dawk li twieldu fix-xejn u x-xorti daħqitilhom u kibru u bdew jaħsbu li x-xemx ma titlax jekk ma jkunux huma. Xi minn daqqiet dawn jikkalpestaw li dawk li jinzertaw taħthom. Malajr jinsew minn fejn ikunu ġejjin, ma jiftakrux l-imgħoddi tagħhom u għax illum saru “xi ħaġa” jgħakksu u jirfsu fuq dawk li d-destin poġġa taħthom.

Imbagħad hemm dawk li jaħsbu li twieldu bil-ħwejjeġ, dawk li jaraw in-nies dubbien. Dawn jitwieledu u jgħixu ħajjithom kollha fil-fantasija ta’ moħħhom, mehdijin fit-titli u xinxilli li ma jiswew għal xejn. Dawn joħolmu ħolm bil-kulur, Jemmnu li huma jinsabu fi klassi għalihom u ftit huma dawk li jistgħu jidħlu fiċ-ċirku dejjaq tal-ħajja tagħhom u tal-klassi immaġinarja li jgħixu ħajjithom fiha.

Qegħdin taraw kemm hawn tipi ta’ artisti? Aħsbu ftit, ieqfu ftit mill-ġenn tal-ħajja u tinduna li inti mdawwar b’nies bħal dawn, tinduna li anke inti tinsab f’xi waħda minn dawn il-kategoriji. Tinsa qatt li aħna lkoll atturi, u kollha ninsabu fuq l-istess palk, lilek messek tagħmel parti u lili messni naħdem parti oħra, imma t-tnejn li aħna qegħdin naħdmu l-istess kummieda jew dramm.

F’Baħar wieħed

Wieħed mill-ewwel rappreżentazzjonijiet bil-Malti fuq it-televiżjoni lokali kien iġib l-isem ta’ “F’Baħar Wieħed”, sensiela miktuba mill-awtur u artist Lino Grech. Din id-drama kienet titratta storja interessanti, Avukat żagħżugħ, iben maġigtrat, tefa’ għajnejh fuq tfajla tamparu. It-tfajla kienet għalliema imma ma kinitx mill-istess klassi tas-soċjetà li kien ġej minnha l-avukat. Fil-fatt missier it-tfajla kien jagħmel il-pastizzi. X’differenza bejn dawn iż-żewġ klassijiet, x’partijiet totalment differenti kellhom jaħdmu l-atturi fuq il-palk dinji! Imma minkejja kollox kulħadd jinsab f’baħar wieħed u l-gwaj u l-inkwiet jolqtok sew jekk tkun pastizzar kif ukoll jekk tkun maġistrat. Xi sfortuna tmissek dejjem sew jekk tkun ta’ klassi baxxa kif ukoll jekk tkun tappartjeni għall-alta soċjetà.

Din is-sensiela inħadmet darbtejn, apparti li qabel kienet tixxandar fuq ir-Rediffusion. Fis-snin sebgħin meta nħadmet l-ewwel darba, it-tieni parti tas-sensiela kienet issemmiet “Kull par għal paru,” Dan huwa wkoll proverbju mimli għerf għax jekk il-par ma jkunx jaqbel nispiċċaw fi taġedja fuq il-palk ta’ ħajjitna. Id-differenza bejn il-palk tat-teatru u l-palk tad-dinja hija li filwaqt li fl-ewwel wieħed l-attur itemm il-parti tiegħu, jinża’ l-kostum u jkompli bil-mixja ta’ ħajtu, fit-tieni wieħed l-attur jibqa’ għaddej bil-parti tiegħu għax dik tkun ħajtu u jagħmel x’jagħmel dak ikun id-destin tiegħu u jagħmel x’jagħmel ma jista’ jibdlu qatt.

Qegħdin taraw kemm kellu raġun Shakespear jgħid li d-dinja hija palk. Ħajjitna tista’ tkun dramm traġiku jekk ma nagħrfux naħdmu l-parti tagħna tajjeb. Biss anke dramm nistgħu nibdluh f’kumiedja. Din hija ħajjitna, għandna l-parti tagħna imma għandna wkoll il-libertà li naħdmu l-parti tagħna kif ikun l-aħjar għalina

Fr Reno Muscat 

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 27 ta' Frar 2021

“L-isport tiegħi huwa ballun taċ-ċraret”

 

Papa Franġisku

L-ewwel intervista li saret lil Franġisku dwar il-valuri u r-rebbieħa

“L-isport tiegħi huwa ballun taċ-ċraret”

 “Meta kont tifel kont inħobb il-futbol, ​​ imma kont nilgħab ukoll il-basketball, l-isport ta’ missieri. Biex niedu gost kien ikun biżżejjed ballun taċ-ċraret. Jien ma kontx tajjeb, allura dejjem kienu jpoġġuni fil-lasta.  Li tkun gowler tfisser skola tal-ħajja.”

 

Il-Papa Franġisku wasal fil-ħin. Daħal fil-kamra tal-mistednin fir-Residenza Santa Marta b’pass sod u b’dik it-tbissima ħelwa li tikkaratterizzaa. Mingħajr maskra, iżomm iddistanza, iżda jurik dawk l-emozzjonijiet u jġiegħlek tħossok id-dar. Kellimna dwar tfulitu, meta kien jilgħab il-futbol b’ “pelota de trapo”, ballun taċ-ċraret. Kien biżżejjed biex tilgħab u tiddeverti. Is-sintesi tal-isport “tiegħu”. Il-metafora tal-passjoni tiegħu. Qalilna dwar l-imħabba tiegħu għall-isport, meta kein imur il-grawnd ma’ missieru biex jara t-tim ta’ San Lorenzo. Huwa tkellem dwar Bartali u Maradona ..., imbagħad id-diskors inbidel ħafna biex semma’ t-temi kollha tal-isport maħsub bħala mument ta’ tkabbir, bħala mod axxetiku biex jagħti l-aħjar. Mill-kundanna espliċita tad-doping, għall-impenn, il-ħtieġa li l-isport ikun xempju ta’ inklużjoni kontra n-non-kultura tat-twarrib, kwistjoni li hija għal qalbu ħafna. Franġisku wieġeb il-mistoqsijiet kollha tagħna u fl-aħħar tana l-iktar dokument dettaljat u profond li Papa qatt kiteb dwar id-dinja tagħna. Id-dinja tal-isport.

 

Santità, int għidt li meta kont tifel kont tmur il-grawnd mal-ġenituri tiegħek biex tara l-logħob tal-futbol.

 "Niftakar tajjeb ħafna u bi pjaċir meta, meta kont tifel, il-familja tiegħi kienet tmur fil-grawnd, El Gasómetro. Niftakar, b’mod partikolari, il-kampjonat tal-1946, dak li San Lorenzo, it-tim tiegħi, kien rebaħ. Niftakar dawk il-ġranet li qattajt nara l-plejers tal-futbol jilagħbu u l-kuntentizza tagħna t-tfal meta morna lura d-dar: il-ferħ, il-ferħ fuq kull wiċċ, it-tbaqbieq tad-demm Imbagħad għandi tifkira oħra, dik tal-ballun taċ-ċraret, il-pelota de trapo

Jorge Mario Bergoglio

: il-ġilda kienet tiswa wisq u aħna kollha konna fqar, il-lastiku ma kienx daqshekk komuni, imma ballun taċ-ċraret kien biżżejjed għalina biex nieħdu gost u kważi konna nagħmlu l-mirakli, nilagħbu fil-pjazza żgħira viċin id-dar. Bħala tifel kont nħobb il-futbol, ​​imma ma kontx fost l-aqwa, anzi jien kont dak li fl-Arġentina jsejħu “pata dura”, litteralment sieq iebsa. Huwa għalhekk li dejjem ġegħluni nilgħab fil-lasti. Imma li tkun gowler kienet skola kbira tal-ħajja għalija. Il-gowler irid ikun attent biex jirrispondi għall-perikli li jistgħu jaslu minn kullimkien ... U lgħabt ukoll il-basketball, jogħġobni l-basketball għax missieri kien kolonna fit-tim tal-basketball ta’ San Lorenzo.”

 

L-isport huwa wkoll festa u ċelebrazzjoni. Tip ta’ liturġija, ta’ ritwali, ta’ appartenenza. Mhux ta’  b’xejn li nitkellmu dwar “fidi sportiva”.

 "L-isport huwa dak kollu li għidna: għeja, motivazzjoni, żvilupp tas-soċjetà, assimilazzjoni ta’  regoli. U allura huwa divertenti: naħseb fil-koreografija fil-grawnds tal-futbol, ​​fil-kitbiet fuq l-art meta jgħaddu ċiklisti, fil-posters ta’ inkoraġġiment meta issir xi kompetizzjoni. Trumbetti, sparar, tnabar: bħallikieku kollox sparixxa, id-dinja kollha tinbidel f'dak il-mument. L-isport, meta milgħub tajjeb, huwa ċelebrazzjoni: insibu ruħna flimkien, nifirħu, nibku, inħossu l-appartenenza għal tim. Jappartjeni dak li jammetti li waħdu mhux daqshekk sabiħ li tgħix, tifraħ, tiċċelebra. Huwa fatt kurjuż li hawn min jorbot il-memorja ta’ xi ħaġa mal-isport: Is-sena li fiha tim rebaħ il-kampjonat, li fiha dak iċ-champion rebaħ il-kompetizzjoni. Is-sena tal-Olimpjadi, tat-Tazza tad-Dinja. B’xi mod l-isport huwa esperjenza tan-nies u l-passjonijiet tagħhom, jimmarka l-memorja personali u kollettiva. Forsi huma preċiżament dawn l-elementi li jawtorizzawna nitkellmu dwar 'fidi sportiva'”.

 

 Hemm xi stroja sportiva, jew avveniment, li tiftakar bi pjaċir?

 “Ma nifhimx wisq f’dan is-suġġett, imma nista’ ngħidlek li nsegwi b’interess dawk l-istejjer kollha sportivi li mhumiex għan fihom infushom, imma jippruvaw iħallu d-dinja ftit aħjar milli jsibuha. Meta, waqt vjaġġ appostoliku, kont f’Yad Vashem f’Ġerusalemm, niftakar li kellmuni dwar Gino Bartali, iċ-ċiklist leġġendarju li kien imqabbad mill-Kardinal Elia Dalla Costa, bl-iskuża li jitħarreġ fuq ir-rota, kein imur minn Firenze lejn Assisi u jirritorna b’għexieren ta’ dokumenti foloz moħbija fil-qafas tar-rota li kienu jintużaw biex jaħarbu għadd ta’ Lhud u b’hekk isalvaw. Hu qadef għal mijiet ta’ kilometri kuljum jaf li, jekk iwaqqfuh, kien se jkun it-tmiem tiegħu. Meta għamel hekk offra ħajja ġdida lil familji sħaħ ippersegwitati min-Nażisti, ħeba wħud minnhom anke fid-dar tiegħu. Jingħad li għen lil madwar tmien mitt Lhudi, mal-familji tagħhom, biex isalvaw lilhom infushom waqt il-barbariżmu li kienu soġġetti għalih. It-tajjeb isir bla ma jingħadx, inkella x’tajjeb ikun? Yad Vashem huwa meqjus bħala “Ġust Fost in-Nazzjonijiet”, billi għaraf l-impenn tiegħu. Din hija storja ta’ sportiv li ħalla d-dinja ftit aħjar minn kif sabha.”

 

 It-telf u r-rebħ huma parti mid-dinamika sportiva, kif ukoll mill-ħajja tagħna.

 “Ir-rebħ u t-telf huma żewġ verbi li jidhru li jopponu lil xulxin: kulħadd iħobb jirbaħ u ħadd ma jħobb jitlef. Ir-rebħa fiha eċċitament li huwa saħansitra diffiċli biex tiddeskrivih, iżda t-telfa għandha wkoll xi ħaġa mill-isbaħ. It-tentazzjoni li tħossok invinċibbli hija qawwija: ir-rebħa, xi drabi, tista’ tagħmlek arroganti u twasslek biex taħseb li wasalt fuq nett. It-telfa, min-naħa l-oħra, tiffavorixxi l-meditazzjoni: aħna nistaqsu lilna nfusna r-raġuni għat-telfa, nagħmlu eżami tal-kuxjenza, nanalizzaw ix-xogħol li nkunu wettaqna. Huwa għalhekk li minn ċerti telfiet, jitwieldu rebħiet sbieħ: għax, ladarba jiġi identifikat l-iżball, jitwieled l-għatx għall-fidwa. Jien ngħid li min jirbaħ ma jafx xi jkun tilef. Dan mhuwiex biss logħob bil-kliem: staqsi lill-foqra.”

 

Wara kull rebbieħ kbir hemm kowċ. It-taħriġ huwa ftit jew wisq bħall-edukazzjoni?

 “B'xi mod, iva. Fil-mument tar-rebħa ta’ atleta, il-kowċ tiegħu kważi qatt ma jidher: ma jitlax fuq il-podju, ma jilbisx il-midalja, il-kameras rarament iduru fuqu. U madankollu, mingħajr kowċ, ma jkunx hemm rebbieħ: xi ħadd li jagħmel imħatri fuqu, li jinvesti l-ħin fih, li jaf jara kemm jista’ jkolluj possibiltajiet li lanqas hu ma jimmaġina. Li jkun kemmxejn viżjonarju, nabbuża ngħid. Madankollu, it-taħriġ tal-ġisem mhux biżżejjed: trid tkun taf titkellem mal-qalb, timmotiva, tikkoreġi mingħajr umiljazzjoni. Iktar ma l-atleta jkun brillanti, iktar ikun delikat u jaf jittratta miegħu il-kowċ veru, l-edukatur veru, li jaf jitkellem mal-qalb ta’ dawk li jitwieldu rebbieħa. mbagħad, fil-mument tal-kompetizzjoni, ikun jaf kif iwarrab u jaċċetta li jiddependi fuq l-atleta tiegħu Huwa jerġa’ lura f’każ ta’ telfa, u jħares lejh wiċċ imb wiċċ.”

 

Jista’ spirtu kompetittiv qawwi jgħin ukoll biex jimmatura l-ispirtu uman?

 “Jiġu f’moħħi żewġ siltiet miktuba minn San Pawl fl-ittri tiegħu. L-ewwel waħda: “Ma tafux li l-ġerrejja fl-istadju kollha jiġru, imma l-premju wieħed jirbħu? Iġru, mela, ħalli tirbħuh.” (1 Kor 9,24). Hija stedina sabiħa biex tinvolvi ruħek, biex ma tħaresx lejn id-dinja mit-tieqa. It-tieni silta li niftakar hija meta Pawlu, waqt li kien qed jitkellem ma’ ħabibu Filemon, bħallikieku kien qed jafdalu s-sigriet tiegħu: “ Niġri  ’il quddiem biex naħtaf dan, bħalma Kristu Ġesù ġa ħataf lili.” (Fil 3: 12). L-ebda atleta ma jiġri biss biex jiġri: dejjem hemm xi sbuħija li, bħal kalamita, tattira lil dak li jagħmelu sfida miegħu nnifsu. Il-nbidu dejjem ikun għax ikun hemm xi ħaġa li taffaxxinana.”

 

Il-qalb tinsab fiċ-ċentru tal-attività sportiva kif ukoll tal-esperjenza reliġjuża. Jekk il-qalb tinżamm “imħarrġa” huwa s-sigriet li ma jitlifx it-talent?

 "Li żżomm il-qalb fl-ordni huwa s-sigriet għal kull rebħa, mhux biss għall-isport: is-salmista, fil-fatt, jistaqsi lil Alla: “Tkun qalbi bla ħtija fil-kmandamenti tiegħek, biex ma jkollix għax nistħi.” (Salm 119,80). Jekk inħarsu lejn l-istorja tat-talenti, nindunaw li tant nies b’talent intilfu preċiżament minħabba xi diżordni. Qalb ordnata hija qalb hienja, fi stat ta’ grazzja, lesta biex tisfida. Naħseb li kieku staqsejna lil xi sportiv is-sigriet aħħari tar-rebħiet tiegħu, aktarx li jgħidilna li rebaġ għax kein kuntent. Il-kuntentizza, għalhekk, hija l-konsegwenza ta’ qalb ordnata. Ferħ li jinqasam, għax jekk inżommu għalija nnifisi jibqa' żerriegħa, imma jekk naqsmu jista’ jsir fjura.”

 

Ħafna rebbieħa jgħidu li bdew l-avventura sportiva tagħhom għad-dell ta’ xi kampnar, fl-għalqa tal-oratorju ta’ xi knisja fiċ-ċentru jew fil-periferija tal-belt.

 

“Il-Knisja dejjem kellha interess kbir fid-dinja tal-isport. Nistgħu ngħidu li fl-isport il-komunitajiet Insara identifikaw waħda mill-iktar grammatika li tinftiehem biex titkellem maż-żgħażagħ. Aħna naħsbu f’Don Bosco u l-oratorji Salesjani imma naħsbu wkoll fil-parroċċi kollha tad-dinja, anke l-ifqar parroċċi, li fihom dejjem hemm xi grawnd disponibbli biex fih isirt l-isport. Permezz tal-isport, żagħżugħ huwa mħeġġeġ biex jagħti l-aħjar tiegħu nnifsu, biex jistabbilixxi lilu nnifsu u li jikseb għan, biex ma jaqtax qalbu, li jikkollabora fi grupp. Hija opportunità sabiħa li taqsam il-pjaċir tar-rebħa jew l-imrar tat-telfa, li tiltaqa’ flimkien u tagħti l-aħjar li tkun tista’.”

  

Int, bħala Ġiżwita, int iben spiritwali u kulturali ta’ Sant Injazju ta’ Loyola, “champion” tal-Eżerċizzi Spiritwali. “Eżerċizzju” huwa sinonimu ma’ taħriġ. Hemm xi relazzjoni bejn l-isport u l-eżerċizzji ta  ’Sant Injazju?

 "Meta Sant’Injazju ta’ Loyola kiteb l-Eżerċizzi Spiritwali, għamel dan billi ħaseb lura fl-istorja tal-passat tiegħu bħala suldat, magħmul minn eżerċizzji u taħriġ. Huwa jħoss li l-ispirtu, bħall-ġisem, irid ikun imħarreġ ukoll. Id-dixxiplina hija meħtieġa: l-eżerċizzji huma għalliema tajbin ħafna. Guillaume de Saint-Thierry, patri Belġjan li għex fis-seklu 12, jgħid li “r-rieda tiġġenera l-prattika, il-prattika tiġġenera l-eżerċizzju u l-eżerċizzju jipprovdi s-saħħa għal kull xogħol.” Li teżerċita t-tjubija, is-sbuħija u l-verità huma okkażjonijiet li fihom il-bniedem jista’ jiskopri riżorsi fih innifsu li ma jkunx jaf bihom.”

 

X'tip ta’ sportiv tapprezza l-iktar?

 “Nirringrazzjak talli ma tlabtnix insemmi ismijiet proprji: mhux sewwa li tagħżel wieħed għad-detriment ta’ ieħor. Napprezza, madankollu, lil dawk li huma konxji tar-responsabbiltà għat-talent tagħhom, ikun x’ikun l-isport jew id-dixxiplina li jappartjenu għalih. Iċ-champion isir, bil-forza taċ-ċirkostanzi, u jkun mudell ta’ ispirazzjoni għal ħaddieħor, muża, punt ta' referiment. Huwa importanti li l-atleti u r-rebbieħa jkunu konxji ta’ kemm il-kelma tagħhom u l-attitudni tagħhom jistgħu jaffettwaw eluf ta’ nies. Hemmm  nbosta aspetti sbieħ, u nieħu din l-opportunità biex nirringrazzja lil-membri tat-tim nazzjonali tal-futbol Taljan li kull sena flimkein mal-kowċ tagħhom, iżuru sodda sodda, lit-tfal fl-isptar tal-Papa (il Bambino Gesù ta’ Rumal-aktar fid-dipartiment tal-onkoloġija. Dan isir ukoll ġo sptarijiet oħra u f’ħafna postijiet. Dan huwa mod kif tirrealizza l-ħolm tat-tfal li jkunu qed ibatu. Meta, madankollu, r-rebbieħ jinsa din id-dimensjoni, jitlef is-sbuħija kollha. Din hija opportunità sabiex dawk li jieħduh bħala mudell ikunu jistgħu jitjiebu, jikbru u jsiru champions huma ukoll. Nixtieq liċ-champions jitgħallmu virtù prezzjuża ħafna: it-temperanza, l-abbiltà li ma jitilfux is-sens tal-proporzjon. B’dan il-mod biss ikunu jistgħu jaraw valuri akbar bħall-onestà, il-ġustizzja, id-dedikazzjoni. Dawn mhumiex affarijiet żgħar.”

 

Il-futbol, ​​anzi l-isport kollu, dan l-aħħar tnikket bil-mewt ta’ Maradona, meqjus minn ħafna bħala l-akbar plejer tal-futbol li qatt kien deher. X’irrappreżenta għall-Arġentina?

 “Iltqajt ma’ Diego Armando Maradona fl-okkażjoni tal-logħba għall-Paċi fl-2014: Niftakar bi pjaċir dak kollu li Diego għamel għal Scholas Occurrentes, il-Fondazzjoni li tieħu ħsieb dawk fil-bżonn madwar id-dinja kollha. Fil-grawnd kien poeta, champion kbir li ferraħ lil miljuni ta’ nies, fl-Arġentina kif ukoll f'Napli. Kien ukoll raġel fraġli ħafna. Għandi memorja personali marbuta mal-Kampjonat Dinji tal-1986, dak li l-Arġentina rebħet grazzi għal Maradona. Fi Frankfurt, kien żmien diffiċli għalija, kont qed nistudja l-lingwa u niġbor materjal għat-teżi tiegħi. Ma kontx mort nara l-finali tat-Tazza tad-Dinja u sirt naf l-għada bir-rebħa tal-Arġentina fuq il-Ġermanja, meta tfajla Ġappuniża kitbet fuq il-blackboard !Viva l-Arġentina” waqt lezzjoni tal-Ġermaniż. Niftakarha, personalment, bħala r-rebħa tas-solitudni għax ma kelli lil ħadd ma’ min naqsam il-ferħ ta' dik ir-rebħa sportiva: fis-solitudni tħossok waħdek, filwaqt li dak li jagħmel il-ferħ sabiħ huwa li tkun tista’ taqsam dak li tkun qed tħoss. Meta qaluli bil-mewt ta’ Maradona, tlabt għalih u bgħatt kuruna tar-rużarju lill-familja tiegħu u messaġġ bi ftit kliem ta’ faraġ.”

 

Il-Belt tal-Vatikan għandha t-tim tal-atletika tagħha stess. Imbagħad hemm “il-Clericus Cup”, tip ta’ kampjonat għall-istudenti ta’ universitajiet pontifiċjii. Mhuwiex sport biss.

 “L-evanġelizzazzjoni tfisser xhieda, fil-ħajja personali u f’dik tal-komunità, tal-ħajja ta 'Alla fina, dik li ġiet mogħtija lilna fil-Magħmudija. M’hemmx strateġiji, m’hemm l-ebda sens ta’ kummerċ tal-fidi: meta raġel jew mara jara biss raġel jew mara li tgħix bħal Ġesù, allura tista’ tkun affaxxinata u tista’ tibda tieħu bis-serjetà l-proposta tal-Evanġelu. Tevanġelizza bl-ispirtu ta’ ħajjitha stess li jkollha r-riħa u t-togħma tal-beatitudnijiet. It-timijiet tal-atletika u t-Tazza Clericus isibu s-sens tal-preżenza tagħhom fil-Vatikan preċiżament biex jixhdu stil evanġeliku fl-isport. Huwa wkoll mod kif tinħoloq komunità. Qed naħseb fil-varjetà ta’ atleti li ġejjin minn amministrazzjonijiet differenti: gwardji Svizzeri, ġardinara, spiżjara, impjegati tal-Mużewijiet tal-Vatikan, tal-Vilel Pontifikali, saċerdoti u forsi anke xi Monsinjur. Knisja li toħroġ il barra ... anke fl-oqsma tal-isports!”

 

Hemm qawl Għarbi li jgħid: “Taqtax qalbek. Inti tirriskja li tagħmlu siegħa qabel ma jseħħ il-miraklu.” Qawl li jgħodd għall-fidi u l-isport.

 “Il-telqa tiegħek hija l-ħolma tal-avversarju tiegħek: jekk iċċedi tkun qed tagħtih ir-rebħa. Hemm dejjem riskju: “ U kieku rreżistejt naqra oħra?” tibqa' tgħid lilek innifsek għal min jaf kemm-il darba wara li tara kif spiċċat l-istorja. Veru wkoll li hemm ġranet li fihom ikun aħjar li tkompli tiġġieled u oħrajn li fihom ikun iktar għaqli li titlaq.Il-ħajja hija bħal gwerra: tista’ titlef battalja, imma mhux gwerra! Raġel ma jmutx meta jkun megħlub: imut meta jċedi, meta jieqaf jiġġieled. Il-foqra, minn dan il-lat, huma eżempju spettakolari ta’ xi tfisser li ma ċċedix. Lanqas quddiem l-indifferenza: jibqgħu jiġġieldu biex jiddefendu l-ħajja.”

 

It-taħriġ huwa t-triq tat-titjib. Huwa l-punt tat-tluq biex tegħleb lilek innifsek.

 “L-ebda ħaġa rebbieħ ma jinbena fil-laboratorju. Dak li ġara darba ma nistgħux inkunu ċerti li ma jerġax iseħħ, anke jekk nittamaw li le! Iżda ż-żmien jikxef it-talenti oriġinali minn dawk mibnija: champion jitwieled u jissaħħaħ bit-taħriġ. Id-doping fl-isport mhuwiex biss serq, huwa triq qasira li tħassar id-dinjità. It-talent huwa rigal riċevut imma dan mhux biżżejjed: trid taħdem fuqu. It-taħriġ, allura, se jkun qed jieħu ħsieb it-talent u jipprova jimmaturah bl-aħjar possibbiltajiet tiegħu. Qed jiħuni f’moħħi dawk li jiġru l-100 metru fl-Olimpjadi: għal dawk il-ftit sekondi, snin u snin ta’ taħriġ. Kultant naqra dwar xi rebbieħ kbir li jkun l-ewwel wieħed li jasal għat-taħriġ u l-aħħar li jitlaq: hija x-xhieda li l-forza tar-rieda hija aktar b'saħħitha mill-abilità Hawnhekk l-isport jimxi id f’id mal-ħajja: is-sbuħija, tkun xi tkun id-deklinazzjoni tagħha, hija dejjem frott ta’ fjamma li triq żżommha tħeġġeġ jum wara jum.”

 

 Il-motto Olimpiku “Citius, Altius, Fortius” japplika wkoll għall-ħajja tagħna ta’ kuljum?

 “Il-motto huwa sabiħ: “Aktar malajr! Ogħla! Aktar b’saħħa!”  jattribwixxuh lill-Baruni Pierre De Coubertin, iżda kien imlissen minn predikatur Dumnikan, Henri Didon. Flimkien mal-ħames ċrieki u l-fjamma Olimpika, dan il-motto huwa wieħed mis-simboli tal-Logħob. Mhux stedina għas-supremazija ta’ tim. Min-naħa l-oħra, wisq inqas mhuwiex tip ta’ stimoliu għan-nazzjonaliżmu. Huwa eżortazzjoni għall-atleti, sabiex dawn billi għandhom it-tendenza li jaħdmu fuqhom infushom, onestament jegħlbu l-limiti tagħhom biex jibnu xi ħaġa kbira, mingħajr ma jħallu lilhom infushom jiġu mblukkati. L-istedina biex ma naċċettawx li ħadd saret il-filosofija tal-ħajja.”

 

L-Olimpjadi li jmiss se jsiru fil-Ġappun, f’Tokyo. Waħda mill-massimi Ġappuniżi tista’ tiġi tradotta hekk: “Jekk taqa’ seba’ darbiet, qum tmienja.” Inti żort il-Ġappun: liema memorji ġibt miegħek?

 “Żort il-Ġappun darbtejn. F’dawn iż-żewġ vjaġġi tiegħi ltqajt ma’ art mill-isbaħ, għanja fid-drawwiet, fidi u memorja. Ftit snin qabel ma għamilt it-tieni vjaġġ lejn il-Ġappun, kont rajt ritratt li laqatni ħafna: dik ta’ tifel li qed iġorr fuq spallejh lil ħuh mejjet lejn il-krematorju (ir-ritratt huwa tal-fotografu Amerikan Joe O’Donnell. Il-Papa ltaqa’ ma’ ibnu fit-tieni vjaġġ tiegħu.) Stampajt ir-ritratt u fuqha ktib: “Il-frott tal-gwerra”. F’dawk ix-xhur, qassamt ir-ritratt lin-nies li ltqajt magħhom biex ma ninsewx il-fallimenti kbar tal-umanità. Meta, fit-tieni vjaġġ tiegħi, mort, bħala pellegrin tal-paċi, f’Nagasaki u f’Hiroshima, waqaft fis-skiet quddiem dik il-paġna tal-istorja: tal-ħolm ta’ ħafna li baqa’ biss dell u skiet. Nies differenti ħafna magħqudin minn destin traġiku. Madankollu, rajt ukoll tama f’dak il-mument: bogħod  mill-għajnejn  fejn dawk li baqgħu ħajjin minn dak il-barbariżmu, sabu l-kuraġġ li jkomplu jgħixu, minkejja kollox. B’qalbi kollha nispera li l-Olimpjadi li jmiss isibu ispirazzjoni f’dawk id-dehriet li qatt ma qatgħu il-qlub.”

 

Il-Paralimpiċi hija waħda mill-ogħla forom ta’ ugwaljanza, dinjità, rispett, huma parti integrali mill-Olimpjadi. Xhur ilu, permezz tal-gazzetta tagħna Alex Zanardi qasam il-ħsieb tiegħu. L-intenzjoni tiegħu dehret ċara ħafna: li titkellem miegħu ifisser tkellem ħafna u ħafna nies li jsibu ruħhom f’dik l-istorja bħal tiegħu.

 “Meta nara minn x’kapaċi jagħmlu ċerti atleti, li għandhom xi diżabilitajiet fil-ġisem tagħhom, niskanta bil-qawwa tal-ħajja. Fl-isport inħobb l-idea ta’ inklużjoni, dawk il-ħames ċrieki li jduru flimkien u jispiċċaw jingħaqdu huwa xbieha mill-isbaħ ta’ kif tista’ tkun id-dinja. Il-moviment Paralimpiku huwa prezzjuż ħafna: mhux biss għax jinkludi lil kulħadd, iżda wkoll għax huwa opportunità li tagħti drittijiet ta’ ċittadini fil-midja għal stejjer ta’ rġiel u nisa li għandhom xi diżabilitajiet. Meta nara jew naqra dwar xi wħud mill-kisbiet tagħhom, naħseb li l-limitu mhuwiex fihom iżda biss f’għajnejn min jarahom. Huma stejjer li jwelldu stejjer, meta kulħadd jaħseb li m’għadx hemm stejjer xi tgħid.”

 

Int dilettant kbir tal-futbol: meta kont tifel kont issegwi lit-tim ta’ San Lorenzo. L-isport, madankollu, mhux futbol biss.

 “Aħna nafu li f’kull rokna tad-dinja, anke fl-iktar waħda moħbija u fqira, ballun ikiun biżżejjed biex jibda jimla l-qlub u jnissel tbissima.Forsi huwa għalhekk li l-futbol jilgħab daqsxejn mis-sehem tal-iljun. Daqsxejn bħalma jiġri d-dar, bejn aħwa: dejjem hemm min jaħseb li jiswa aktar mill-oħrajn! Imma ovvjament id-dinja tal-isport hija kostellazzjoni vera b’ħafna stilel. Jien ukoll lgħabt il-basketball u nħobb ħafna r-rugby, per eżempju: minkejja li huwa sport iebes, qatt mhu vjolenti. Il-lealtà u r-rispett li hemm f’dan l-isport ħafna drabi jittieħdu bħala mudell. Naħseb fit- “tielet taqsima” dak ta’ wara l-logħba: il-plejers kollha taż-żewġ timijiet jiltaqgħu flimkien anke biss għal tislima unjieħdu b’idejn xulxin. Dan għandu jkun: agħti ruħek meta tilgħab imma wara l-partita  jkollok il-kuraġġ li tieħu b’id l-avversarju tiegħek. Ma kinitx gwerra bejn l-għedewwa iżda biss opportunità għal kompetizzjoni bejn l-avversarji fil-logħba. Dawk li jitqiesu bħala sports minuri, xi drabi, jistgħu jagħtu lezzjonijiet kbar lis-Sur Futbol.”

 

Hemm negozju kbir li jdur madwar din id-dinja mill-isbaħ tal-isports. Kif tistaà tiġi salvata s-sbuħija tal-isports mingħajr ma jintilfu erwieħ?

“L-atleta huwa misteru affaxxinanti, kapolavur tal-grazzja, tal-passjoni. Huwa faċli ħafna, madankollu, li tibdlu f’oġġett jew komodità li tiġġenera l-profitt. Fl-aħħar enċiklika, “Fratelli Tutti”, ridt nispeċifika li s-suq ma jsolvix kollox anke jekk il-kultura tal-lum tidher li tridna nemmnu akkost ta’ kollox f’din id-dogma tal-fidi neoliberali. Dan jiġri meta l-valur ekonomiku jiddetta l-liġi, fl-isport bħal f’ħafna setturi oħra ta’ ħajjitna,  il-qligħ faċli jirriskja li jmewwwet il-passjoni li tkun biddlet kull tifel f’eżempju. Personalment nemmen li daqsxejn "ġuħ" fil-but huwa s-sigriet biex qatt ma tħossok sodisfatt, biex iżżomm dik il-passjoni ħajja li, bħala tfal, tkun affaxxinatna. Huwa ta ’niket li naraw rebbieħa sinjuri ħafna imma bla edda ħajra, kważi burokratiċi tal-isport tagħhom: nagħmlu minn kollox biex nassiguraw li d-dimensjoni tad-dilettanti tal-isport tiġi salvata. Intenni li mhux kollox huwa solvut bil-libertà tas-suq.”

 

Qatt ħsibt dwar enċiklika fuq l-isport?

 “Ngħidlek id-dritt: le, imma, per eżempju, ħafna elementi jistgħu jinstabu fl-enċiklika “Fratelli Tutti”. Pereżempju, il-kapitlu ħames joffri ideat biex bniedem jirrifletti fuq id-dinja ekonomika imponenti li ddur madwar l-isport u jissuġġerixxi wkoll kif l-isport jista’ jgħin jew għallinqas jista’ jagħti l-kontribut tiegħu stess għall-globalizzazzjoni tad-drittijiet. Imma forsi anke din il-konversazzjoni tagħna tista’ tissejjaħ bħala t-tnedija ta’ enċiklika dwar l-isports. Naraw x’jissuġġerixxi l-Mulej fil-kumplament tal-pontifikat! Ħaġa waħdadiġà nistgħu naqsmuha. Kull erba’ snin isiru l-Olimpjadi, bil-liġijiet olimpiċi tagħhom. L-Olimpjadi jistgħu jkunu bħala xempju għal kulħadd: il-persuna hija fiċ-ċentru, il-bniedem li qed jistinka għall-iżvilupp tiegħu, id-difiża tad-dinjità ta’ kwalunkwe persuna. U l-isbaħ parti: jikkontribwixxi għall-kostruzzjoni ta’ dinja aħjar, mingħajr gwerer u tensjonijiet, billi jeduka liż-żgħażagħ permezz ta’ sport prattikat mingħajr diskriminazzjoni ta’ xejn, fi spirtu ta' ħbiberija u lealtà.” Kollox ġie miktub: ejjew ngħixuh!”

 

Il-qaddis huwa ċ-champion tal-fidi. Il-qaddisin, bħala champions, ma jitwieldux imma jsiru. X’inhu s-sigriet biex tikkompeti fil-kampjonat tal-qdusija?

 “Nibqgħu nitkellmu bil-lingwaġġ sportiv kif qed tissuġġerixxi int f'din it-taħdita. Għalija s-sigriet li tkun tixtieq u li tgħix il-qdusija huwa li tinvolvi ruħek. Fil-fatt, x’jagħmel plejer meta jkun imsejjaħ għal xi logħba jew atleta qabel ma jipparteċipa għall-kompetizzjoni? Jiħarreġ, jitħarreġ u jerġa’ jitħarreġ. Lil kull wieħed minna Alla tah għalqa, biċċa art li fiha jista’ jilgħab matul ħajtu: .mingħajr taħriġ, madankollu, anke l-aktar talent jaqla; daqqa ta’ ħarta jgħidu. U anke jien bħala Papa jrid dejjem nitħarreġ u nistaqsi lil Alla kuljum: “Xi tridni nagħmel, xi trid b’ħajti?” Nistaqsi lil Ġesù, billi niffaċċjah qisu l-kowċ. U jekk tagħmel xi żelqa, tibża xejn: ħdejk hemm min hu lest biex iqajmek lura fuq saqajk. Iżda tibżax tqum.”

 

Michael Jordan, wieħed mill-aqwa plejers tal-basketball ta’ kull żmien, qal li "jekk taqta’ qalbek darba, isir drawwa. Qatt taqta’ qalbek." Santità: kif tista’ ma taqta’ qalbek qatt?

 “Irrid inkun naf li jien nilgħab f’tim fejn il-Kaptan għandu d-dritt li jkollu l-aħħar kelma: nitlob biex inkun nista’ nifhem u nattwa l-kliem li hu jissuġġerili bl-aħjar mod possibbli, biex noffrihom lill-poplu .Fuq kollox, il-poplu huwa sejħa, stedina, biex toħroġ mill-iżolament u hekk kif tavvanza, tagħti ħajja lit-territorju li jkollok. JIen inżomm il-foqra viċin tiegħi: meta tasal il-lejla, naħseb fil-foqra kollha li jorqdu madwar il-Kolonat ta’ Pjazza San Pietru: il-qawwa tagħhom hija l-ispirazzjoni tiegħi, il-preżenza tagħhom hija l-protezzjoni tiegħi. Naħseb fihom u qatt ma nħossni waħdi: ġewwa dak il-laħam fraġli u midrub, Alla jaħbi lilu nnifsu, tabilħaqq juri ruħu, biex jissuġġerilni l-iskema tal-logħba rebbieħa. U nafdah: hu qatt ma naqta’ qalbi, lanqas quddiem il-fraġilità tiegħi.”

 

 Din hija l-ewwel ħarġa ta’ dan il-ġurnal għall-2021. X’inhi x-xewqa tal-Papa Franġisku għall-umanità fil-bidu tas-sena?

 “Ix-xewqa tiegħi hija sempliċi ħafna, nikkwota l-kliem li hemm fuq flokk li kienu tawni: “Aħjar telfa nadifa minn rebħa maħmuġa.” Huwa l-isbaħ mod kif tilgħab ħajtek b’rasek mgħollija. Jalla Alla jagħtina ġranet qaddisa. Itlob għalija, jekk jogħġbok: biex ma nieqafx nitħarreġ ma’ Alla!”

 

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' XK - Xandar il-Kelma - Marzu 2021

 

 

 

Bobby Solo – Grazzi lill-Madonna ta’ Lourdes li reġa’ għandi leħen biex inkanta

 

<<Kienet is-sena 1979 u minħabba mediċina li kont qed nieħu qtajt korda vokali. Skont it-tobba ma stajtx inkanta aktar. Iżda mort fil-grotta ta’ Massabielle u minn qalbi għidt lil Marija: “Jien spiċċajt, għinni”. Tliet xhur wara dħalt fil-festival ta’ Sanremo bil-kanzunetta Gelosia. Fejqan li ma jistax jiġi spjegat lanqas mill-ispeċjalisti. U kelli grazzi oħrajn ukoll…>>

Bobby Solo huwa ikona tal-mużika Taljana, kantant li biegħ miljuni ta’ diski madwar id-dinja kollha. F’aktar minn ħamsin sena ta’ karriera ħareġ seba’ u tletin album, rebaħ il-Festival ta’ San Remo darbtejn u ħa sehem f’ħames films. Dan il-kantant, li twieled Ruma fl-1945, qatt ma ħeba d-devozzjoni tiegħu lejn is-Sultana tas-Sema.

Inti studjat fi skola Kattolika?

<<Iva, f’Ruma kont immur l-iskola primarja fl-istitut Maria Confolonieri dei Parioli. Kont imqareb u niftakar l-għalliema kienet tirrabja ħafna miegħi. Kienet Sor Adelberta li spiss kienet tugżani lil ommi. Ta’ għaxar snin il-ġenituri tiegħi daħħluni fi skola tal-Gvern. Kont ġibt 10 fir-reliġjon, 9 fit-Taljan u 3 fis-somom. Kont l-istudent preferut tal-għalliem tar-reliġjon, Patri Bellincampi.>>

Id-dar ħadt formazzoni reliġjuża mingħand il-ġenituri?

<<Ommi kienet temmen imma missieri kien jgħid li ma jemminx. Kien minħabba din in-nuqqas ta’ fidi tiegħu li sentejn ilu tlabt li nitgħammed.>>

X’okkażjoni kienet biex ħadt din id-deċiżjoni?

<<Minħabba rabta li kelli qabel (mal-ballerina Franċiża Sophie Teckel), fl-1996 iżżewwiġt biss ċivilment lit-tieni mara tiegħi Tracy. Sentejn ilu spiċċa kull impediment li kelli u għalhekk ingħaqadt fiż-żwieġ quddiem il-Mulej. Biss qabel ridt li Dun Renato De Zan jgħammidni. Billi huwa kien eżorċista staqsejtu jekk kontx persuna denja li titgħammed minħabba l-imħabba li għandi lejn il-mużika Rock. Missieri hekk kien jaħseb tant li riedni nagħżel isem għall-ispettaklu. Fil-verità jiena jisimni Roberto Satti. Monsinjur De Zan weġibni: “Inti persuna tassew nadifa u tajba.” Dan il-kliem qanqalni u wennisni u ninsab ċert li llum anke missieri minn hemm fuq huwa kuntent bija.>>

X’rabta għandek mal-Omm tas-Sema?

<<Rabta straordinarja. Fl-1979 kont iffissajt fil-body building u ridt nieħu xi ħaġa biex inkabbar il-muskoli. Minn dejjem ma kien fini xejn, ta’ għoxrin sena kont niżen biss sittin kilo. Billi nibża mit-titqib u wieħed spiżjar ma tanix parir nittaqqab, bdejt nieħu pilloli għall-muskoli. Dawn il-pilloli għamluli ħsara fil-kordi vokali. Darba fi tmiem ta’ kunċert waħda minn dawn il-kordi nqatgħet. Ħalqi mtela bid-demm u ma stajtx nitkellem. Wara bosta eżamijiet mediċi, it-tabib speċjalista wrieni ritratt tal-korda vokali u qalli li ma kontx nista’ nkanta aktar. Qtajtha li mmur Lourdes mal-ħabib tiegħi Tony Orsi. Niftakar li dak iż-żmien fil-grotta kien hemm imwaħħlin ħafna krozzi u ex-voti. F’dak il-post qaddis ħassejt tqanqil kbir, qisu xokk elettriku. Dort fuq il-Madonna u għidtilha: “Jien spiċċajt, għinni.” Xi ħaġa ġewwa fija qaltli mmur nixrob mill-ilma u mort u xrobt kemm flaħt. Xgħelt ukoll tliet xemgħat kbar. Ftit ftit leħni beda ġej lura. Tliet xhur wara ħadt sehem f’Sanremo bid-diska li mbagħad saret suċċess kbir, Gelosia (1980). Sal-lum għadni nagħti bosta kunċerti ta’ kull sena. Nemmen li kien sar miraklu. Biex inrodd ħajr lill-Madonna mort Lourdes darbtejn oħra fl-2009 u fl-2011.>>

It-tobba x’qalu?

<<Qalu li dan kien fejqan immedjat u bla spjegazzjoni mil-lat xjentifiku.>>

F’ħajtek kellek xi grazzji oħra marbutin ma’ Marija?

<<Il-Madonna dejjem iżżomm idha fuqi. Fl-2006 kont f’xifer il-mewt minħabba infezzjoni li kelli. Mort fis-santwarju ta’ Colognola ai Colli, li huwa ddedikat lill-Verġni Marija. Tlabtha ħafna u naf li kienet Hi li salvatni. Darba oħra fl-autostrada kont involut f’inċident ikrah bejn għaxar karozzi. Ħriġt mill-karozza qawwi u sħiħ b’miraklu grazzi għall-protezzjoni tagħha.>>

Hemm xi santwarji oħra li tħobb?

Ilni mhux ħażin noqgħod qrib Perdenone, marti li hija Amerikana ta’ nisel Korean trabbiet qrib Aviano. Magħha mmur spiss fis-santwarju ddedikat lill-Madonna ta’ Monte Marsure. Nieħdu wkoll lil missierha li jimmeravilja ruħu bil-koppla kbira tas-santwarju u jsejħilha l-kuruna tad-deheb.>>

Tmur quddies spiss?

 Tracy tmur erba’ darbiet fil-ġimgħa, jiena inqas. Iżda kull meta mur nitla’ naqra. Marti kienet Luterana, imbagħad Monsinjur De Zan fissrilha li t-twemmin tagħha kien bħal tagħna iżda mingħajr sagramenti. Allura Tracy għamet il-mixja u kkonvertit. Niftakar dakinhar taċ-ċerimonja, kien jum ta’ emozzjoni kbira. Dun De Zan rani hemm, mitluf f’nofs dik il-folla u qalli: “Mur għannaq waħda lil martek”.>>

Kif sirt tafha lil Tracy?

<<Fl-1995 hi kienet taħdem bħala air hostess u kienet xogħol fuq titjira li wasslitni l-Amerika. Iggustajtilha dawk it-toqob żgħar li jidhru fuq ħaddejha. Lill-kitarrista tiegħi kotn għidtlu: “Niżżewwiġha lil dik!” Bis-saħħa tal-pilota tal-ajruplan, Italo-Amerikan, iddubbjat in-numru tat-telefon tagħha. Wara xahar li bdejna niltaqgħu għidtilha: “Kieku ma kontx sitta u għoxrin sena akbar minek kont nitolbok tiżżewwiġni” u hi weġbitni: “Int itlobni”. Il-mużiċista Maurizio Majorama u l-preżentatur Red Ronnie kien x-xhieda tat-tieġ tiegħi. Kont nibża’ li dan iż-żwieġ ma jdumx wisq. Iżda issa ilna erba’ u għoxrin sena ferħanin flimkien. Alla ried li seba’ snin ilu jasal ibni Ryan. Mhux li kien twieled qabel, kieku kien ikun jista’ jwassalni hu bil-karozza għall-kunċerti.>>

F’liema mid-diski tiegħek tħossok qrib is-Sultana tas-Sema?

<<Una lacrima sul viso imma anke Se piangi, se ride, u Non c’è più niente da fare. Meta nkantahom naħseb fiha u nroddilha ħajr għal dak kollu li għamlet miegħi. Il-mużika hija lingwa universali li ma tistax tħawwad fiha: jekk tieħu żball f’nota kulħadd jinduna, bil-kliem mod ieħor għax tista’ tigdeb.>>

Għandek xi ħolma mużikali li għad trid twettaq?

<<Iva, dik li nagħmel album b’mużika Gospel bit-Taljan ma’ xi kor kbir. Anke Elvis Presly, wieħed mill-punti ta’ riferiment mużikali tiegħi, kien iħobb din il-mużika sagra. Snin ilu kont mort Tupelo f’Mississippi, fejn fi ċkunitu kien joqgħod dan il-kantant f’dar ċkejkna. Għad hemm knisja żgħira fejn ta’ tmien snin Elvis kien imur biex jisma’ l-mużika Gospel li anke kellha effett fuq il-mużika tiegħu.>>

X’taħseb dwar il-Papa Franġisku?

<< Jogħġobni, narah qrib tal-poplu. Fl-Arġentina nxtraw żewġ miljuni u nofs diski tiegħi. Naħseb li sema’ bija jew sema’ xi diska minn tiegħi. Waqt udjenza huwa semma l-kanzunetta Zingara li fl-1969 kantajtha f’Sanremo ma’ Iva Zanicchi, iżda la semma lilha u lanqas lili. Narah bħala bniedem kuraġġuż u jersaq lejn il-folla bla gwardji. Papa innovattiv, sewwasew dak li għandna bżonn bħalissa.>>

Xi proġetti riċenti

<<Preżentajt il-biografija tiegħi miktuba mill-mużiċist u preżentatur Dario Salatori, ħriġt kanzunetta ġdida ma’ Veronica Marchi bl-isem Il garage sta andando a fuoco u rrid noħroġ diska oħra: Italian International vintage songs.>>

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' XK - Xandar il-Kelma - Marzu 2021