VETERINAJRU

Sa ftit għexieren ta’ snin ilu, dak li jkun kien irabbi annimmal domestiku, bħal ngħidu aħna kelb, qattus jew xi għasfur, u ftit li xejn kien hawn għarfien dwar is-saħħa ta’ dak l-annimal. Illum il-ħaġa nbidlet u min irabbi xi annimal fid-dar tiegħu sar aktar konxju li l-annimali huma bħalna l-bnedmin, jiġi żmien li jomordu wkoll. Professjoni li llum saret aktar popolari fostna hija dik tat-tabib tal-annimali, jew aħjar il-veterinarju. Għax kif jgħidu, tfal u bhejjem għali dejjem, għalhekk illum kull min, bħali, jżomm xi annimal id-dar sar minn żmien għal żmien jagħmel appuntament mal-veterinarju jew veterinarja. Hekk għandu jkun għax wara kollox ladarba tiddeċiedi li żżomm annimal id-dar, dan għandu jkun trattat kif jixraq. Illum nixtieq insellem li dawk it-tobba li jiddeċiedu li jaqbdu l-linja tal-kura tal-annimali.

Veterinarji ta' annimali żgħar, bħal ngħidu aħna klieb u qtates, aktarx li jaħdmu fi kliniċi veterinarji, sptarijiet veterinarji, jew fit-tnejn. Il-veterinarji tal-annimali kbar, bħal ngħidu aħna żwiemel u baqar, ħafna drabi jqattgħu aktar ħin jivvjaġġaw biex jaraw il-pazjenti tagħhom fil-postijiet fejn jgħixu, bħal żoos jew irziezet.

Etimoloġija

Minn fejn ġejja l-kelma “veterinarju”? Il-kelma "veterinarju" ġejja mil-Latin veterinae li tfisser “annimali tax-xogħol.” Il-kelma "veterinarju" ntużat għall-ewwel darba fl-1646 minn Thomas Browne, kittieb Ingliż ta’ bosta kotba.  Għalkemm il-kelma "veterinarju" tintuża komunement fil-pajjiżi kollha, l-propjament din il-professjoni tissejjaħ kirurgu veterinarju bħalma jissejjaħ fir-Renju Unit u l-Irlanda. Billi l-ħajja tagħna hija mgħaġġla sirna nqassru anke l-kliem għalhekk spiss nirreferu għall-veterinarju sempliċiment bħala l-“vet.”

Ftit storja

L-ewwel kulleġġ veterinarju twaqqaf f'Lyon fi Franza, fl-1762 minn Claude Bourgelat. Jingħad li dan wara li osserva l-qerda li kienet qed tiġi kkawżata lill-merħliet Franċiżi mill-pesta tal-baqar waqqaf dan l-istitut.  Bourgelat iddedika l-ħin tiegħu kollu biex ifittex rimedju għal din il-marda. Mat-twaqqif ta’ dan il-kulleġġ żdied l-interess f’din il-professjoni u ma kinux ftit l-istudenti li tħarrġu fih.

L-Odiham Agricultural Society twaqqfet fl-1783 fl-Ingilterra biex tippromwovi l-agrikoltura u l-industrija u kellha rwol importanti fil-pedament u t-tixrid tal-professjoni veterinarja fil-Gran Brittanja. Il-professjoni veterinarja finalment kisbet l-għarfien fl-1790, permezz tal-kampanja ta’ Granville Penn, li pperswada lill-Franċiż Charles Vial de Sainbel biex jaċċetta l-professuri tal-Kulleġġ Veterinarju li għadu kif ġie twaqqaf f'Londra. Il-Kulleġġ Irjali tal-Kirurgi Veterinarji ġie stabbilit b’digriet irjali fl-1844.

Ix-xjenza veterinarja saret popolari fl-aħħar tas-seklu 19, nistgħu ngħidu minħabba l-ħidma notevoli ta’ Sir John McFadyean, miżmum minn ħafna bħala l-fundatur tar-riċerka Veterinarja moderna.

Rwoli, responsabbiltajiet u perikli

Il-veterinarji jittrattaw mard, diżordnijiet jew korrimenti fl-annimali, li jinkludi dijanjosi, trattament u kura ta' wara t-trattament. B'differenza mill-mediċina umana, il-veterinarji għandhom jiddependu primarjament fuq sinjali kliniċi, peress li l-annimali ma jistgħux jesprimu bil-kliem is-sintomi li jkunu qed iħossu, kif jagħmel bniedem. F'xi każijiet, is-sidien tal-annimal jistgħu jkunu kapaċi jipprovdu storja medika u l-veterinarju jista' jgħaqqad din l-informazzjoni flimkien ma' osservazzjonijiet u r-riżultati ta’ testijiet li jkun għamel.

Il-veterinarji jridu jqisu kemm hi xierqa l-ewtanasja  jew kif insejħulha bosta drabi, "irqad" tal-annimal.  Jekk il-kundizzjoni medika tal-annimal tħallih muġugħ jew bi kwalità ta' ħajja fqira, jew jekk it-trattament tal- kundizzjoni x'aktarx li jikkawża aktar ħsara lill-pazjent milli ġid, il-veterinarju, flimkien mas-sid ikollu jieħu deċiżjoni li tista’ tkun ta’ qsim il-qalb.

Il-veterinarji jaħdmu ma’ varjetà wiesgħa ta' speċi ta 'annimali  fi sptarijiet, kliniki, laboratorji, irziezet u żoos għalhekk huma jaffaċċjaw ħafna perikli fuq ix-xogħol inkluż mard, gdim u grif. Skont id-Dipartiment tax-Xogħol tal-Istati Uniti, 12 % tal-ħaddiema fil-professjoni tas-servizzi veterinarji jirrappurtaw korrimenti jew mard relatat max-xogħol tagħhom ta’ kull sena. Il-korrimenti bil-labar huma l-aktar inċidenti komuni fost il-veterinarji.

Fil-kamra tal-vet

Min bħali għandu xi annimal id-dar jaf li l-klinika tal-veterinarju hija post li trid iżżur minn żmien għal żmien. Fil-kamra fejn wieħed jistenna qabel jidħol fil-klinika tiltaqa’ ma’ bosta nies li bħalek ikunu ħadu l-annimal tagħhom għall-kura. Hemm tara l-imħabba li l-bniedem ikollu għall-annimal. Nies preokkupati għax il-pet tagħhom ikun ma jiflax. Hekk għandu jkun wara kollox għax ladarba tkun iddeċidejt li trabbi annimal għandek tieħu ħsiebu sewwa. Waħda mill-agħar xeni li rajt f’din il-kamra hija ta’ mara li kellha kelb marbut f’idha. Bdiet tibki biki ta’ qsim il-qalb. Bla ma qaltli xejn indunajt li kienet waslet il-ġurnata li traqqad il-kelb tagħha. Min jaf wara kemm snin! Għax annimal domestiku jsir parti mill-familja u t-telfa tiegħu tinħass daqs telfa ta’ membru tal-familja. Ħassejt dieqa kbira quddiem din ix-xena u nixtieq li jien ma ngħaddi minnha qatt.

Il-veterinarju. . .  kemm hu importanti fil-ħajja tagħna meta nrabbu xi annimal!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 24 ta' Ġunju 2023