ĊIRASA

 

Aħna l-Maltin għandna l-qawl li jgħid li l-kliem huwa bħaċ-ċirasa. Kulħadd jaf x’inhi ċ-ċirasa imma nemmen li mhux kulħadd jaf għalfejn inħoloq dan il-qawl. Ħafna drabi l-frotta taċ-ċirasa tkun f’pari, tnejn tnejn, iz-zokk ta’ waħda jkun magħqud ma’ zokk ta’ ċirasa oħra jew ta’ oħrajn għax ġieli jkun hemm aktar minn żewġ ċirasiet flimkien. Għalhekk missirijeitna ħolqu dan il-qawl għax il-kliem bħaċ-ċirasa, meta tiġbed waħda tiġi t-tieni waħda magħha, sewwasew bħall-kliem, tibda titkellem u bla ma tkun taf kif, tispiċċa b’taħdita twila li fl-aħħar tibda tgħid: “imma kif wasalt f’dan l-argument meta bdejt nitkellem fuq xi ħaġa li ma għandha xejn x’taqsam?” Hekk, għax il-kliem bħaċ-ċirasa, tibda b’waħda u tiġi l-oħra magħha. Jien ngħid ukoll li billi din hija frotta tajba ħafna, meta tibda tnaqqar ma tkunx tista’ tieqaf! Intant illum ma rridx nintilef nikteb dwar il-kliem jew il-qwiel imma nixtieq naqsam magħkom xi tagħrif dwar din il-frotta bnina li nsibu fix-xhur tal-bidu tas-sajf.

Isem

L-isem ta’ din il-frotta ġej direttament mil-Latin Vulgari ceresia. Min-naħa tiegħu, it-terminu Latin ġej mill-Grieg κέρασος ( kérasos ), li ġej mill-belt ta’ Cerasunte f’Pontus, belt li llum tinsab fit-Turkija li minnha, skont Plinju x-Xiħ, kittieb Ruman tal-ewwel seklu,  ġew importati lejn Ruma, fis-sena 72 qabel Kristu, l-ewwel siġar taċ-ċirasa. Mill-kelma Latina cerasia tnissel isem din il-frotta f’diversi ilsna fosthom il-Portugiż li jsejħulha cereja, il-Franċiż li jgħidilha cerise, fl-Ispanjol il-kelma ssir cereza filwaqt li fir-Rumen din hija cireașă. It-Taljani jsejħulha ciliega imma f’xi reġjuni għandha isem ieħor, bħal f’Napli fejn isejħulha cerasa u fi Sqallija li isem dil-frotta hija cirasa li minnha ħadna l-isem aħna l-Maltin u bħall-ġirien tagħna nsejħulha ċirasa. Fl-Ingliż għad li baqgħu l-għeruq Latini varja ftit l-isem, imma cherry ġejja wkoll minn ceresia.

Ġbir il-frott

Il-ħsad, jew aħjar il-ġbir taċ-ċirasa f'ħafna każijiet isir lejn tmiem ix-xahar ta’ Ġunju. Fl-24 ta' Ġunju, il-festa ta' San Ġwann Battista huwa meqjuż ma’ ħafna bdiewa bħala l-jum li fih għandu jibda l-ġbir taċ-ċirasa, biss din bħal kollox, mhux f’kull post il-frotta tilħaq timmatura fl-istess żmien. Anke f’pajjiżna, ċerti prodotti tar-raba’ li jitkabbru lejn il-Lvant ta’ Malta jilħqu qabel l-istess prodott miżugħ fil-punent ta’ din il-gżira ċkejkna tagħna aħseb u ara f’pajjiżi kbar fejn is-siġar taċ-ċirasa huma abbundanti. Hemm ukoll varjetajiet ta’ ċirasa li jimmaturaw aktar tard, bħal ngħidu aħna ċ-ċirasa ta’ San Ġakbu li, kif juri l-isem, timmatura bejn wieħed u ieħor fil-25 ta’ Lulju, preċiżament nhar San Ġakbu l-Kbir.

Din il-frotta tikber abbundanti fit-Turkija, li wara kollox hija l-art minn fejn  inġiebu l-ewwel siġar taċ-ċirasa fl-Oċċident. Hawn ikunu prodotti madwar 640,000 tunellata ta’ ċirasa fis-sena. Din il-frotta u s-siġar tagħha kienu ntrodotti fil-kontinent Amerikan mill-Ewropej u llum l-Istati Uniti hija t-tieni l-akbar produttur taċ-ċirasa fid-dinja. Pajjiżi tal-baħar Mediterran bħal Spanja, il-Greċja u l-Italja wkoll għandhom abundanza ta’ din il-frotta. F’pajjiżna mhux daqstant komuni.

Is-Siġra

Is-siġra taċ-ċirasa hija relattivament siġra kbira u l-frott tagħha huwa ċkejken meta mqabbel mad-daqs tas-siġra. Pereżempju siġra tal-larinġ hija ħafna iżgaħr minn waħda taċ-ċirasa imma mbagħad larinġa hija ħafna akbar minn ċirasa. Il-frott ħafna drabi jkun abbundanti. Niftakar darba kont f’raħal fuq il-muntanji qrib Avellino l-Italja. Kont mistieden għand familja biex nagħmlu barbeque. Din il-familja kellha siġra taċ-ċirasa fl-art tagħha. Qaluli biex naqta’ u niekol. Obdejt. Taqta’ kemm taqta’ qisu ma jispiċċa qatt il-frott. Konna xi sitta minn nies naqtgħu nimsħu b’idejna l-frott u nieklu. U tabilħaqq li ċ-ċirasa bħall-kliem, waħda tieħdok għal oħra!

Minbarra l-frott bnin tagħha, is-siġra toffri wkoll injam sabiħ għall-għamara. Ħaġa oħra li tajjeb wieħed ikun jaf hu li din il-frotta ma fihiex xaħam u ftit li xejn fiha zokkor filwaqt li hija sors ta’ vitamini A u C, potassju u fosfru. Madwar 80% tal-frotta hija ilma.

Iċ-ċirasa tajba ħafna tittiekel bħala deżerta imma l-istaġun li nsibuha huwa qasir għalhekk insibu bosta prodotti tagħha bħal ġammijiet u kremi. Il-frott frisk huwa dejjem l-aħjar imma meta ma ssibx tinqeda b’dak li ssib. Iċ-ċirasa tkun ukoll proċessata u karamellizzata biex tintuża ma’ frott niexef ieħor f’kejkijiet jew ħelu ieħor. Pereżempju Sqallija, fejn il-frotta taċ-ċirasa ssibha f’ammonti kbar, fit-truf tal-kannoli, ħelu marbut ma’ Sqallija wkoll, spiss titpoġġa ċirasa karamellizzata jew xi biċċa konfettura.

Iċ-ċirasa jgħidu li aktar ma tkun skura aktar tkun tajba, fil-fatt il-bejjiegħa Maltin taċ-ċirasa tal-imgħoddi kienu jgħajtu din l-għajta: “Kemm hi sewda ta’ Catania!”

Illum iddeċidejt li ndewqek ftit mit-tjubija ta’ din il-frotta ċkejkna.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Lulju 2023