L-UMBRIA

 

Issib min jgħidlek li l-Italja hija kollha sabiħa, minn fuq nett sa isfel nett. Ngħid għalija naqbel ma’ min jirraġuna hekk għax tmur fejn tmur issib xi ħaġa sabiħa. Biss illum nixtieq ngħid xi ħaġa dwar dak ir-reġjun li spiss jissejjaħ bħala “L-qalb li tħaddar tal-Italja.” Qiegħed ngħid għall-Umbria.

L-Umbria hija mdawra minn reġjuni oħra u hija wieħed mill-ftit reġjuni Taljani li ma jmissux mal-baħar.  Ir-reġjun imiss mat-Toskana lejn il-punent u t-tramuntana, mal-Marche fil-lvant u mal-Lazio fin-nofsinhar. L-art Umbra fiha xaqlibiet bl-għoljiet u muntanjużi u fiha oħrajn kważi ċatt għal kollox. Hi x’inhi, hija art mill-isbaħ!

Storja

L-istorja ta’ dan ir-reġjun hija waħda twila li tmur lura għal qabel Kristu, imma ejjew ma mmorrux daqshekk lura. Wara r-Rivoluzzjoni Franċiża u l-konkwista Franċiża tal-Italja, l-Umbria saret parti mir-Repubblika Rumana (1798–1799) u aktar tard parti mill- Imperu Napoleoniku (1809–1814). Wara t-telfa ta’ Napuljun, il-Papa reġa’ ħa l-Umbria u kienet tagħmel parti mill-Istat Pontifiċju sal-1860.  F’dik is-sena, jiġifieri fl-eqqel tar-Risorgimento Taljan, l-Umbria mar-reġjun ta’ Marche u parti mill-Emilia Romagna ġew meħudin mir-Re tal-Piemonte Vittorio Emanuele II. Ir-reġjun tal-Umbria, bil-kapitali Perugia, sar parti mir- Renju tal-Italja fis-sena ta' wara.

Bħala reġjun l-Umbria tinkludi żewġ provinċji, dawk ta' Perugia u ta’ Terni.

Perugia

Perugia

Perugia hija l-belt kapitali, jew capoluogo tal-Umbria, belt li tinsab madwar 164 kilometru fit-Tramuntana ta' Ruma u 148 fix-Xlokk ta’ Firenze. Il-belt hija magħrufa wkoll bħala l-belt tal-universitajiet , bl-Università ta' Perugia mwaqqfa fl-1308. Il-Katidral ta' dan il-post huwa ddedikat lil San Lawrenz. B'differenza mill-biċċa l-kbira tal-katidrali tal-Italja u tad-dinja kollha wara kollox, il-katidral ta' Perugia għandu l-ġenb tiegħu u mhux il-faċċata fuq il-pjazza ewlenija tal-belt. Il-Fontana Maggiore hija waħda mill-monumenti ewlenin tal-belt u tinsab fil-pjazza ħdejn il-katidral. Hija xempju tal-iskultura medjevali. Hija l-punt fejn jispiċċa l-akwedott medjevali u kienet inbniet biex tiċċelebra l-wasla tal-ilma f’Perugia. Bla dubju anke isem din il-belt ifakkrek fiċ-ċikkulata. Il-festa msejħa Eurochocolate hija avveniment annwali ddedikat għall-kultura taċ-ċikkulata u li jseħħ f'Perugia fix-xahar ta' Ottubru. Dan l-avveniment huwa appuntament iddedikat għat-tradizzjoni taċ-ċikkulata Taljana u internazzjonali.

Terni

Terni

Terni hija belt fin-nofsinhar tar-reġjun tal-Umbria. Huwa qrib il-fruntiera tar-reġjun tal- Lazio. Il-belt hija l-kapitali tal-provinċja ta' Terni. Huwa 104 kilometri fil-Grigal ta' Ruma u 81 kilometru fin-Nofsinhar tal-kapitali reġjonali, Perugia. Il-belt għandha tliet ċentri industrijali importanti: l-ewwel waħda hija ż- Żona tal-Azzar, it-tieni ċentru industrijali huwa magħruf bħala "Żona Polimer", b'erba' industriji multinazzjonali  li jipproduċu kimiċi differenti. It-tielet ċentru industrijali huwa l-Italeaf, li taħdem fis-settur tal-enerġija rinnovabbli u tippromwovi u tiżviluppa programmi fis- settur tat- teknoloġija nadifa. Wieħed dlonk jifhem li din hija belt industrijali. Madanakollu xorta wieħed jekk iżur din il-belt bħala turist isib x’jara. Il-Katidral ta ' Terni huwa ddedikata lil  Marija Assunta. Hemm insibu wkoll dik li tissejjaħ Cascata delle Marmore, kaskata ta' żmien ir-Rumani b’għoli ta’ 165 metru. Din ma hijiex kaskata naturali u hija l-ogħla kaskata magħmula mill-bniedem fid-dinja.

Art tal-qaddisin

Hawn min isejaħ lill-Umbria bħala l-art tal-qaddisin għax minn dan ir-reġjun insibu ħafna qaddisin u postijiet marbutin magħhom. Assisi, Gubbio, La Verna kollha jfakkruna f’San Franġisk. Assisi tfakkarna wkoll f’Santa Kjara u llum sar post marbut ukoll mal-Beatu Carlo Acutis. Norcia hija belt marbuta ma’ San Benedittu u allura ma’ oħtu Santa Skolastika u meta tisma’ l-isem ta’ Cassia mhux bilfors tiftakar f’Santa Rita? Forsi ftit jafu li l-qaddis patrun ta’ Terni huwa San Valentinu li jingħad li kien minn Terni u li ħa l-martirju fl-14 ta’ Frar tas-sena 273, meta kellu 97 sena. Hemm qaddisin oħrajn li huma inqas popolari magħna bħal Sant Angela ta’ Foligno, Santa Luċija ta’ Narni u San Feliċjan ta’ Foligno. Hemm oħrajn imma mhux ser noqgħod insemmi aktar.

Art ta’ ġmiel naturali

F’din il-kitba semmejt bosta bliet li tabilħaqq wieħed isib x’jara fihom imma ma rridux ninsew li hemm bosta bliet u rħula oħra f’dan ir-reġjun li joffru ġmiel naturali li wieħed mhux ta’ min jitlef kemm-il darba jkun qrib. Orvieto bil-katidral u l-istorja marbuta miegħu, Todi mhux wisq bogħod minn Perugia, Spello, Spoleto, Castiglione del Lago, Torgiano u tant oħrajn li huma kollha bliet medjevali bi ġmiel liema bħalu.

Bosta msaġar jiksu ħafna mill-art tal-Umbria u għalhekk jgħidu li hija l-qalb li tħaddar tal-Italja. U min jgħid hekk għandu elf raġun!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 8 ta' Lulju 2023