Xi xbiehat ta’ San Ġorġ fil-pittura

Ikun diffiċli, biex ma ngħidx impossibbli, li jiġu elenkati r-rappreżentazzjonijiet kollha dwar il-leġġenda ta’ San Ġorġ, għaliex f'dan il-Kavallier, rebbieħ tad-dragun, huma miġbura ħafna elementi li għandhom l-għeruq fil-mitoloġija antika, u li l-tradizzjonijiet Kristjani primittivi, jieħdu l-faxxinu tal-ħażen miġġielda u rebbieħ u x-xhieda tal-fidi sal-martirju. Għal din ir-raġuni huma faċli ħafna li l-Ikonografija ta’ San Ġorġ titħallat ma’ karattri oħrajn, sagri jew storiċi, bħall-Santiago tal-Ispanjoli (San Ġakbu l-Kbir), San Mawriżju, San Martin u l-Imperatur Kostantinu. Dan jispjega l-abbundanza fil-kwantità fejn tidħol l-Ikonografija tal-qaddis, li, tirrifletti wkoll  il-qima mogtija lilu kontinwament fil-Lvant, u d-dħul ta’ din il-qima fil-Punent bħala simbolu ta’ saħħa u nuqqas ta’ biża’, u tat l-ispirazzjoni għall-arti u l-poeżiji u rappreżentazzjonijiet kavallereski popolari.

Għalkemm jingħad li fis-seklu XVI, fil-Punent, il-leġġenda u l-kult tal-kavallerija spiċċaw, l-Ikonografija ta’ San Ġorġ ittieħdet aktarx lejn il-Lvant, fejn kienet oriġinat, ma hemm l-ebda artist Ewropew, li wara dik id-data, ma kienx affaxxinat mit-tema tal- gwerrier erojku ta’ Alla fil-ġlieda mal-monstru.

Qabel ma wieħed jagħmel reviżjoni tal-Ikonografija u tal-argumenti kumplessi dwar San Ġorġ, għandu jiġi mfakkar li d-dehra tiegħu, minbarra x-xbihat ta’ispirazzjoni reliġjuża, saret simbolu komuni fl-arem, fil-siġilli, bnadar u standardi tal-ibliet u n-nazzjonijiet li rrikonoxxew il-patroċinju tiegħu tal-ordnijiet kavallereski u assoċjazzjonijiet jew għaqdiet kummerċjali. Fost l-ibliet insemmu lil Ġenova u lil Barċellona, mingħajr ma ninsew li f’Venezja hemm tliet knejjes iddedikati lil San Ġorġ.

Mill-bnadar tan-nazzjonijiet insemmu l-ewwel nett dik tal-Ingilterra li għandha s-salib aħmar fuq l-isfont abjad, proprju il-bandiera ta’ San Ġorġ bħala l-bandiera nazzjonali. Din kienet il-bandiera tal-ordni tal-Garrettiera (Order of the Garter), kif fil-Ġermanja tqiegħdu taħt il-ħarsien tiegħu dawk li jappartjenu lill-Ordni Tewtoniku. U bla ma mmorru wisq il bogħod, anzi nibqgħu ġewwa gżiritna, nistgħu niftaħru li mill-1942 fuq il-bandiera tagħna jidehr ukoll San Ġorġ. Huma numerużi ħafna l-assoċjazzjonijiet li fl-imgħoddi u li wħud minnhom għadhom magħna, għandhom bħala simbolu l-immaġni ta’ San Ġorġ, il-patrun tal-kavallerija, tal-bejjiegħa tal-armi, tal-arċiera, u oħrajn.

Ikona Russa 

Dwar l-Ikonografija reliġjuża ninnutaw li waħda mill-eqdem xbiehat, ġeneralment tkun ta’ Ġorġi waħdu, wieqaf u b’rasu mikxufa b’xagħaru twil. L-attributi huma dejjem il-korazza, il-xabla, il-lanza (li f'xi każijiet tkun miksura), xi kultant il-bandiera bis-salib. L-immaġni tal-qaddis fuq dahar iż-żiemel, f’ħafna każijiet, turi x-xena tal-ġlieda kontra d-dragun. Iż-żiemel huwa kważi dejjem abjad.

Nibdew bil-lista u wieħed jista’ jsemmi skulturi numerużi tal-seklu XIII. Il-bassoriliev tal-bieb San Giorgio f'Firenze, l-istatwa tal-portiku tal-katidral ta’ Chartres, l-istatwa tas-seklu XIV fil-torri tal-katidral ta’ Friburgu u dik tal-injam indurat, li nsibu fil-Mużew ta’ Dijon. Teċċella fost l-oħrajn l-istatwa fuq il-faċċata tal-Orsammichele f’Firenze, xogħol tas-seklu ħmistax ta’ Donatello, filwaqt li tas-seklu XVI hija lill-istatwa fuq il-faċċata ta’ San. Giorgio Maggiore f’Venezja u oħra tal-bronż ġewwa l-istess knisja, xogħol ta’ Nicholò Roccatagliata (1593), u fl-aħħar, fl-istess knisja, il-pittura fuq l-injam attribwita lil Pietro da Salò (XVI). Ta’ Pietro da Salò wkoll huwa r-riljev fuq il-bieb ta’ San Giorgio degli Schiavoni, wkoll f’ Venezja, fejn San Ġorġ jidher wkoll fil-basso riljev tal-faċċata ta’  San Marco. Fil-qasam tal-iskultura, nsibu x-xena tal-ġlieda mad-dragun fil-bassoriljev fil-qabar tal-Kardinal d’Amboise (1520) fil-katidral ta’ Rouen.

Dwar il-pittura li tarrikkixxi l-Ikonografija ta’ San Ġorġ, għandha tingħata attenzjoni partikolari għall-bosta xbiehat Biżantini, li għandhom it-timbru tal-vitalità kontinwa tal-leġġenda fuq il-post fejn ikun oriġinaw. L-affreski fil-monasteru tal-Muntanja Athos u, b’mod partikolari tal-Protaton u ta’ Laura Catholicon (fejn San Ġorġ jidher ma’ San Dimitri) ta’ Xenophon (li huwa rari, fejn il-qaddis jidher b’ rasu maqtugħa f’ idejh) ifakkruna kollha f’immaġini waħda,  fiż-żagħżugħ gwerrier b’ xagħru nokkli liebes il-kurazza Rumana, bix-xabla jew lanza u tarka.

Oratorju ta’ San Ġorġ - Padova

Fil-xena tal-martirju ta’ San Awtonomu, xogħol ta’ Dyonision Trapeza, San Ġorġ huwa mpinġi fuq żiemel abjad. Iżda l-immaġni l-aktar karatteristika hija dik li tawna il-kittieba  tal-ikoni. Fil-pittura Russa il-qaddis għandu post speċjali ħafna: għandha tiġi mfakkra b’mod partikolari l-ikona tal-iskola ta’ Novgorod (XVI), li tiġbor fil-qosor il-komponenti kollha ta’ San Ġorġ fuq iż-żiemel fil-ġlieda kontra l-Dragun, bit-tfajla fil-periklu, bil-persuni li jiffaċċjaw it-torrijiet tal-belt, jistenna r-riżultat tat-taqbida. L-istess nsibuha fl-ikona tal-qaddis  li hemmfil-Mużew ta' Oradea (Rumanija), fejn ħdejħ jidher riekeb raġel ieħor żgħażagħ, ħaġa li kultant narawha f’ pitturi oħrajn. Ukoll tal-Lvant huma l-Ikonografija tal-affreski tal-Monasteru ta’ Staro Magoricino fis-Serbja (1318) u, finalment, l-affreski tal-knisja ta’ Sucevitza (Bucovina) tas-seklu XVII.

Il-pittura tal-punent tat kontribut vitali għall-Ikonografija ta’ San Ġorġ u fost l-artisti li jimmeritaw l-ewwel post irridu niftakru fil-pitturi Taljani. Fost l-ewlenin insemmu l-pittura attribwita lil Paolo Uccello, li tinsab fil-Gallerija Nazzjonali ta’ Londra, kwadru magħruf għall-karattru tiegħu kważi surrealistiku, mad-dragun enormi bi ġwienaħ kbar, tikkuntrasta il-verġni u kontra ż-żiemel abjad donnu blata, jikkontrasta ż-żagħżugħ Ġorġi li jidher b’ wiċċ ta’ tfajjel. Fl-1462 Mantegna, fil-pittura li issa nsibu fl-Akkademja ta’ Venezja, naraw il-qaddis armat, imma bil-lanza miksur u Cosme Turà, fil 1469, pitter kwadru tal-qaddis, li kien bieba ta’ organi fl-katidral ta’ Ferrara. Fl-istess seklu Correggio pitter lil San Ġorġ ħdejn it-tfajla għall-knisja Duminikana ta’ Modena (issa nsibuh fil-Gallerija ta’ Dresden), u Carlo Crivelli, fil-panew tal-kwadru tal-Madonna tal-ħuttafa (Gallerija Nazzjonali ta' Londra) jippreżenta lil San Ġorġ b’ armar tqil u elaborat, bix-xabla ppuntata kontra l-monstru.

San Ġorġ ta’ Raffaello

Fis-seklu XV Pisanello jurina lil San Ġorġ jipprepara biex jiffaċċjaw l-ġlieda, xogħol li sar għall-knisja ta’ Santa Anastasija ġewwa Verona, u l-Carpaccio tana l-istess tema f- sensiela ta’ pitturi famużi (1501-1503) fl-iskola ta’ San Giorgio degli Schiavoni f’ Venezja, flimkien mal-istejjer tal-qaddisin Ġilormu u Trifun. Episodji oħra tal-leġġenda ġew affreskati minn Jacopo Avanzi u Altichiero Altichieri fl-Oratorju ta’ San Ġorġ ta’ Padova (seklu erbatax). Raffaello ukoll ma jiskappax is-seħer tal-pittura b’ dan il-karattru u minn età bikrija, fl-1504, fuq ordni ta’ Guidobaldo ta’ Urbino, pitter lil San Ġorġ fuq iż-żiemel, bl-elmu u l-korazza, bix-xabla tiegħu fuq il-dragun, filwaqt li l-art tidher il-lanza maqsuma. Ma’ dan in-numru ta’ xogħlijiet, inżidu kwadru li għadu f’Venezja, il-martirju ta’ San Ġorġ tas-seklu XVI, dak li il-Veronese pitter għall-knisja ta’ San  Giorgio Maggiore.

Fl-aħħar insemmu l-minjaturi numerużi ta’ żewġ missali orjetali u tal-brevjarji oċċidentali u kotba tal-lituġija tas-sigħat. Biex insemmu xi ftit, insemmu l-Ktieb tal-lituġija tas-sigħat tal-Marixxall Boucicault (Musée Jacquemart-André f'Pariġi, tas-seklu XIV) u dik tal-Brevjar ta d-Duka ta, Bedford (Pariġi, Gallerija Nazzjonali).

Il-lista ma tieqafx hawn, anzi nista’ ngħid li hawn lanqas biss bdejna, madankollu, b’ dak li rajna nistgħu nieħdu idea tal-Ikonografija bla tarf iddedikata lil dan il-qaddis fil-Lvant u Punent.

BIBLJOGRAFIA:

  

G. Millet, Monuments de l'Art Byzantin, V, Monuments de l'Athos, Parigi 1927 P. M. Kondakov, The Russian Icon, Oxford 1927.

B. Berenson, I pittori italiani del Rinascimento, Milano 1983.

M. Salini, Cosmè Turá, (s.l.) 1956.

D. Otto, The Church of san Marco in Venice, Washington 1960.

Ch. Amiranachili, Smalti della Georgia, Milano 1963.

Fr. Reno Muscat O.P.

Dan l-artiklu deher fil-programm tal-Festa, Kumitat Festi Esterni Qormi Festa 2010.