Ġurnalist: jitwieled jew isir?

B’ dedika lill-ġurnalisti fil-festa ta’ San Franġisk ta’ Sales, patrun tal-ġurnalisti

Waħda mill-mistoqsijiet li spiss jiġu mistoqsijin l-istudenti li jsegwu xi kors ta’ ġurnaliżmu hija jekk ġurnalist jitwielidx ġurnalist jew inkella jsirx biż-żmien, bl-istudju u bit-taħriġ. Lili wkoll kienu staqsewni din il-mistoqsija u bla tlaqlieq xejn kont weġibt li fil-fehma tiegħi ġurnalist irid jitwieled ġurnalist bħalma artist jitwieled artist imma dan id-don jiġi pperfezzjonat permezz tal-istudju u t-taħriġ, sewwasew kif artist jipperfezzjoni l-ħila tiegħu permezz tal-istudji  u l-prattika li jagħmel. Illum jiena nqis li l-ġurnaliżmu huwa arti.

Ġurnaliżmu arti

Ladarba l-ġurnaliżmu narah bħala arti, dak li jwettqu allura huwa artist. Iva għalija l-ġurnalist huwa wkoll artist. Għaliex naħseb hekk? Kemm-il darba ktibt li llum ħadd ma għadu jistenna l-aħbarijiet tat-tmienja ta’ filgħaxija jew il-gazzetta filgħodu kmieni biex ikun jaf x’ seħħ fid-dinja. Illum huwa ż-żmien tal-ħin reali (real time) fejn dak li jsir jinfirex madwar id-dinja kollha waqt li jkun qiegħed isir. Tiftakruh il-jum tal-11 ta’ Settembru 2001; konna qegħdin naraw l-aħbar li ajruplan daħal fil-bini tal-World Trade Center fi New York meta rajna ajruplan ieħor jidħol fit-tieni torri tal-istess bini. Minn dakinhar nistgħu ngħidu li d-dinja fehmet li l-aħbar trid titwassal lid-dinja dak il-ħin stess. Madanakollu l-gazzetti u l-bulettin tal-aħbarijiet tat-tmienja (jew ftit qabel jew ftit wara) bqajna nsibuhom kuljum.

Minħabba l-fatt tal-ħin reali, il-ġurnalist jaf li l-aħbar li jrid iwassal fil-gazzetta jew fil-bulettin tal-aħbarijiet mhux sejra tkun ġdida. Il-qarrej jew is-semmiegħ jew telespettatur ikun diġà jaf x’ sar. U proprju għalhekk il-ġurnalist irid ikun artist għax l-aħbar li kulħadd ikun jaf biha, irid jagħtiha libsa attraenti li tiġbed lil dak li jkun biex jibqa’ jisma’ l-aħbarijiet jew jaqra l-gazzetta. Jekk ma jkun hemm xejn attraenti l-qarrej jew telespettatur jitlef l-interess. Mill-banda l-oħra biex aħbar tkun attraenti trid tinbena b’ sengħa; sengħa li jiena nqabbilha mal-arti. Għalhekk qiegħed ngħid li l-ġurnaliżmu sar arti u allura l-ġurnalisti saru artisti. Issa bħalma artist jitwieled bl-arti fil-vini tiegħu, hekk ukoll il-ġurnalist iħoss fih dik il-ġibda li dak li jsir jaf jgħaddih lill-oħrajn.

Komunikazzjoni

L-arti ġurnalistika tikkonsisti f’ komunikazzjoni ta’ dak li l-ġurnalist isir jaf. Komunikazzjoni tfisser tpoġġi f’ post komuni, dak li huwa tiegħi inpoġġih f’ post fejn ikollu aċċess għalih kulħadd, il-privat isir pubbliku, isir komuni; għalhekk komunikazzjoni!

Wieħed mill-għedewwa tal-ġurnaliżmu huwa l-ħin. Biex issir komunikazzjoni f’ ħin reali, il-ġurnalist ma jistax joqgħod jitnikker imma jrid jikkomunika dak li jsir jaf bih bla telf ta’ żmien għax jekk l-aħbar tilħaq toħroġ mingħand xi ħadd ieħor titlef nofs il-preġju. B’ hekk bosta aħbarijiet joħorġu bi żbalji jew ortografiċi jew fis-sustanza tagħhom. F’ pajjiżna ilna nisimgħu li sejrin jinħarġu pieni għal ġurnalist li ma jużax il-Malti sewwa. Biss bosta drabi l-ġurnalist ma jkollux wisq ħin biex jifli sewwa dak li jkun kiteb għax il-ħin huwa l-akbar għadu tal-komunikazzjoni. Din hija kontradizzjoni għax il-professuri tal-komunikazzjoni jsostnu li dak li niktbu għandna naqrawh darba, tnejn, tlieta u anke iktar jekk ikun hemm bżonn. Imma mhux meta tkun magħfus bil-ħin!

Servizz ta’ periklu

Bla dubju ta’ xejn ix-xogħol ta’ ġurnalist huwa wieħed ta’ servizz lill-pubbliku. Dan is-servizz ġieli jpoġġi ħajjet il-ġurnalist fil-periklu. Skont il-kumitat li jħares lill-ġurnalisti (CPJ, Committee to Protect Journalists) fis-sena 2014 kien hemm 61 ġurnalist li ġie maqtul. L-akbar numru ta’ qtil ta’ ġurnalisti seħħ fis-Sirja (17-il wieħed).  Ma’ dawn il-61 ġurnalist inqatlu wkoll 11-il ħaddiem tal-media li ma humiex ġurnalisti kif ukoll kien hemm 19-il ġurnalist ieħor li nqatel imma ma nafux jekk kienx hemm relazzjoni bejn il-mewt u x-xogħol ta’ dawn it-talin. Jekk ngħoddu kollox in-numru jitla’ għal 91. Fl-2013 in-numru totali ta’ ġurnalisti jew ħaddiema tal-media li ġew maqtulin kien ta’ 100.

Is-sena 2015 ma tantx bdiet tajba għad-dinja tal-ġurnalisti. Tkexkixna bl-aħbar tal-attakk terroristiku fuq il-kwartieri tal-ġurnal Charlie Hebdo f’ Pariġi. Dan kien attakk dirett fuq il-libertà tal-istampa. Ħafna ħassew li dan kien attakk personali lid-dinja ċċivilizzata fejn l-istampa hija meqjusa bħala r-raba’ poter. Alla ħares l-istampa ma tkunx ħielsa għax kieku din tispiċċa. Il-libertà hija l-għixien tal-ġurnalimu. L-istampa għandha dritt u dmir li twassal aħbar, għandha dritt u dmir li tkun satirika, għandha dritt u dmir li tikritika. Attakk bħal dak ta’ Pariġi joffendi lil min għandu għal qalbu mhux biss il-ġurnaliżmu imma lil kull min għandu għal qalbu l-libertà. U kien għalhekk li dan l-attakk ikkundannatu d-dinja kollha, ikkundannawh mhux biss l-Insara imma anke l-Musulmani għax dan ma kienx attakk f’ isem reliġjon imma attakk kontra l-ħelsien, kontra l-liberta tal-espressjoni, kontra l-ġurnaliżmu ħieles. Għalhekk lil dawk il-ġurnalisti u ħaddiema ta’ Charlie Hebdo jiena nqishom bħala martri.

San Franġisk

Illum il-Knisja tiċċelebra l-festa ta’ San Franġisk ta’ Sales, patrun tal-ġurnalisti u għalhekk tajjeb insellmu lil dawn il-persuni li jaħdmu bħala ġurnalisti għax twieldu ġurnalisti, bnedmin li minkejja l-perikli kollha li dan ix-xogħol, din l-arti jew inkella din il-passjoni ġurnalistika ġġib magħha, xorta jibqgħu jwasslulna x’ ikun qiegħed jiġri fid-dinja. Grazzi tas-servizz tagħkom.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon 24 ta' Jannar 2015