Il-quddiesa ta’ filgħaxija

Sal-Konċilju Vatikan it-tieni fil-knejjes Kattoliċi kien isir quddies filgħodu biss. Billi s-sawma Ewkaristika sa dak iż-żmien kienet differenti minn dik tal-lum. Għalhekk il-quddies kien isir kollu filgħodu anzi bosta drabi filgħodu kmieni ħafna. Kien isir quddies fl-erbgħa ta’ filgħodu u jingħad li kien ikun hemm knisja mimlija għax il-jum kien jibda kmieni għall-poplu.

Filgħaxijiet minkejja li ma kienx isir quddies il-knejjes xorta kienu jiftħu. Kien jingħad ir-rużarju, issir il-Via Sagra, nhar ta’ Ħamis kienet issir l-Ora Santa, adorazzjoni Ewkaristika, f’xi knejjes kien jingħad jew jitkanta l-għasar u fl-aħħar tintalab il-kompieta, it-talba ta’ għeluq il-jum.

Il-Konċilju li beda Papa Ġwanni XXIII u temm Papa Pawlu VI ġab tibdil kbir fil-Knisja Kattolika. Forsi l-aktar ħaġa li l-poplu beda jkun konxju tagħha kienet li issa l-quddiesa bdiet issir bl-ilsien tal-post u mhux aktar bil-Latin. Bdew jidhru wkoll l-artali forma ta’ mejda biex is-saċerdot ikun jista’ jqaddes fuqhom iħares lejn il-miġemgħa.

Ippermettuli nagħmel parentesi żgħira dwar il-quddiesa bil-Latin. Il-Konċilju ta’ Trento, li nistgħu ngħidu kien il-konċilju ta’ qabel il-Konċilju Vatikan II, għax il-Konċilju Vatikan l-ewwel beda imma ma ntemm qatt minħabba nkwiet politiku lil hinn mill-Knisja. Il-Konċilju ta’ Trento li seħħ bejn l-1545 u l-1563, jiġifieri sentejn qabel l-Assedju l-Kbir, kien iddiskuta l-ħsieb li l-quddiesa tibda ssir bil vernakular, bil-lingwa tal-post, iżda billi l-Luterani li kienu għadhom kif inqatgħu minn mal-Knisja ta’ Ruma, kienu bdew jagħmlu l-quddiesa tagħhom bl-ilsien tal-post, il-membri tal-Konċilju kienu prudenti biex ma jħawdux lill-poplu għax kieku kellha tibda ssir il-quddiesa tar-Rit Latin bil-lingwa tal-post żgur li kien ikun hemm ħafna taħwid. Kellhom jgħaddu fuq erba’ mitt sena biex seħħet dik il-bidla.

Intant bit-tnaqqis tas-sawma Ewkaristika min-nofsillejl għal siegħa qabel dak li jkun jitqarben, beda jsir quddies anke waranofsinhar jew filgħaxija. Illum lanqas nimmaġinaw parroċċa li ma jkolliex tal-inqas quddiesa waħda filgħaxija. Mhux fil-knejjes kollha jsir quddies filgħaxija imma fil-knejjes parrokkjali kollha jsir fihom quddiesa, sa minn waranofsinhar, xil-erbgħa u nofs sa filgħaxija, is-sebgħa jew is-sebgħa u nofs.

Ejjew nirraġunaw ftit u nżommu saqajna mal-art. Illum l-attendenza ta’ dawk li jmorru l-knisja niżel ħafna, imma xorta waħda ma nistgħux ngħidu li l-knejjes huma kollha vojta. Anke jekk l-attendenza tkun fqira, l-ebda qassis ma naf li ħareġ iqaddes u ma kien hemm ħadd fil-korsija. Ġieli ninnutaw li fil-quddiesa, l-aktar dik ta’ filgħaxija, ikun hemm persuni, aktarx anzjani, li jkunu semgħu quddiesa oħra filgħodu. Faċli naqgħu fit-tentazzjoni u ngħidu li mela la dawk ikunu diġà semgħu quddiesa filgħodu nistgħu nneħħu l-quddiesa ta’ waranofsinhar għax hija ħela ta’ riżorsi. Imma stennew ftit qabel nieħdu din id-deċiżjoni!

Kemm minn dawk li jisimgħu t-tieni quddiesa kuljum, huma romol li jgħixu waħdehom id-dar? Kemm hemm minnhom li għalihom dik in-nofs siegħa li jqattgħu l-knisja filgħaxija sservihom ta’ ħarġa fejn anke jiltaqgħu ma’ nies oħra. Kemm ikun hemm minnhom dawk li jisimgħu l-quddiesa ta’ filgħaxija u kif tispiċċa jmorru lura d-dar u ma jidhrux aktar barra qabel l-għada filgħodu. Immaġinaw kieku ma hemmx din il-quddiesa, kienu l-ħin li jirtiraw dawn it-talin ikun kmieni filgħodu.

Il-quddiesa ta’ filgħaxija ma hijiex biss liturġija, tista’ tkun ukoll għajnuna bla ma nafu.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'Il-Mument - 30 ta' Settembru 2018

Ħobb – u agħmel li trid!

Santu Wistin

Wieħed mis-sentimenti tal-bniedem li l-aktar nisimgħu jew nitkellmu dwaru huwa l-imħabba. Wieħed mill-aktar suġġetti popolari fil-kitba tar-rumanzi jew fil-produzzjoni tal-films huwa l-imħabba. L-imħabba nistgħu ngħidu wkoll li tgħin fit-tidwir tar-rota tal-ekonomija għaliex jintefqu bosta flejjes biex jiġi muri dan is-sentiment; minn warda jew kartolina sa ċurkett tad-djamanti jew rigali oħra li jiswew il-belli liri. Hu x’inhu l-imħabba hija sentiment li kulħadd għandu u kulħadd għandu l-modi tiegħu kif juriha.

L-imħabba iżda tista’ tkun vera jew falza. Imħabba vera tibqa’ għal dejjem, dik falza ma ddumx ma tintemm. Santu Wisitn għandu frażi famuża ħafna dwar l-imħabba: Ħobb u agħmel li trid. Xi jrid ifisser bil-kliem “Agħmel li tird”? Dan il-qaddis kbir jaf li jekk l-imħabba tkun ġenwina, dak kollu li tagħmel huwa sewwa. Huwa qiegħed jirreferi għal imħabba vera umhux waħda kosmetika jew egoistika.

Xi tħobb?

Kemm-il darba niġu wiċċ imb wiċċ ma’ din il-mistoqsija? Xi tħobb tiekol, xi tħobb taqra, xi tħobb tagħmel fi tmiem il-ġimgħa, xi tħobb tara fuq it-televiżjoni? Elf mistoqsija! Din hija tip ta’ mħabba li lkoll għandna minnha. Hija l-gosti ta’ dak li jkun. Billi aħna lkoll differenti allura anke l-gosti tagħna ma jistgħux ikunu l-istess. Il-gosti jidħlu f’kollox – fl-ikel, fil-moda, fid-divertiment u nsomma f’dak kollu li għandu x’jaqsam mal-bniedem. U mnalla huwa hekk għax bis-saħħa tal-gosti, kif jgħid il-Malti: il-baqra tinbiegħ kollha!

Imħabba oħra hija dik li tissejjaħ passatemp: min iħobb iġemma l-bolli min iħobb imur għall-kaċċa, min iħobb il-futbol u min iħobb it-tiġrijiet taż-żwiemel. Hawn tajjeb niġbdu l-attenzjoni; mhux sewwa li wieħed biex igawdi l-passatemp tiegħu jdejjaq lil ħaddieħor. Kull passatemp hemm ħinu u postu. Meta wieħed jeżerċita l-passatemp tiegħu f’post mhux adattat jew fi żmien jew ħin mhux propizju, ikun qed juri l-arroganza tiegħu. Ħalli nerġa’ lura lejn il-kliem tal-Isqof ta’ Ippona, Wistin. Mela jekk tħobb tista’ tagħmel li trid, imma ma tistax tkun tħobb passatemp imma ma tħobbx aktar minnu lil għajrek. Il-grad tal-imħabba lejn għajrek għandu jkun bil-wisq aktar minn l-imħabba lejn il-mogħdija taż-żmien tiegħek. Għalhekk jgħidlek “Agħmel li trid” għax qiegħed jassumi li lill-bnedmin tħobbhom aktar minn kollox.

Uża u armi

Illum qegħdin ngħixu f’dinja tad-disposables, uża u armi. Tassew li dan l-aħħar snin intbaħna li ma jistax ikun li nibqgħu nużaw u narmu u għalhekk daħlet l-idea li nerġgħu nużaw jew li nirriċiklaw. Imma kemm ilħaqna nġarrejna mill-idea tal-uża u armi? Illum kif titwieled tarbija tiddaħħal fid-dinja tal-uża u armi. Fejnhom dawk il-ħrieqi ta’ dari? U tgħid il-mara tal-lum mhux sejra toqgħod tgħalli u tħasel dawk il-ħrieqi bojod bħalma kienu jagħmlu l-ommijiet ta’ madwar nofs seklu ilu! U biex ngħidu d-dritt lanqas fadlilha ħin illum il-mara tagħmel dak ix-xogħol. Allura l-ewwel ilbies li jitpoġġa fuq tarbija tat-twelid ikun ħarqa  disposable!

U x’ma nsibux disposable illum? Lanqas irrid insemmi għax ma nieqaf qatt. Biss din il-mentalità daħlet ukoll fejn tidħol l-imħabba. Uża u armi, biddel meta tixba’, ixtri l-ġdid u l-antik warrbu, eħles minnu, neħħih minn quddiem għajnejk. Din hija t-tendenza tal-bniedem tat-tielet millenju. U sfortunatment il-mentalità ta’ uża u armi daħlet ukoll fejn jidħlu l-bnedmin. Il-proprjetarju, id-direttur ma għadux iħares aktar lejn il-ħaddiem bħala xi ħadd li għandu jħobb għax qiegħed imexxilu l-intrapriża tiegħu il quddiem imma bħala biċċa għodda li la ma taqdix xogħolha sewwa jibdilha. U viċi versa, anke l-impjegat ma għadux iħobb lill-imgħallem tiegħu u jara fih bħala dak li qed jipprovdilu l-ħobża ta’ kuljum imma bħala bniedem li qed jistgħana minn fuq dahru. Iż-żewġ każijiet huma żbaljati għaliex ma fihomx imħabba ġenwina imma mħabba eġoċentrika, imħabba li ddur fuq il-persuna nnifisha bla ma tati kont ta’ dak li hemm lil hinn mill-persuna.

Il-kunċett ta’ uża u armi sar ukoll popolari fost il-koppji. Fejn tispiċċa l-imħabba li darba jkunu ħolmu biha, li jkunu wegħdu lil xulxin? Possibbli li mħabba vera tista’ tmut għal kollox? Hawn nikwota qaddis ieħor, San Pawl. Dan jgħidilna li l-imħabba taf tistabar u tħenn u fost ħwejjeġ oħra fuq kollox jgħid li l-imħabba ma tintemm qatt. (kantiku tal-imħabba, 1Kor:13:1-8) Hawn Pawlu wkoll bħal Wistin qed jitkellem dwar imħabba vera, dik li jekk ikollok minnha tista’ tagħmel li trid għax żgur mhux ser tagħmel xi ħaġa kontra tagħha.

Ħobb u agħmel li trid għax ma tistax tgħix bla mħabba. Dan huwa sentiment għani li kull bniedem għandu ġewwa fih, imma sfortunatament mhux dejjem jitħaddem sewwa.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 29 ta' Settembru 2018

Il-knisja ta’ Santa Marija fil-qalba ta’ Krakovja

Sa ftit snin ilu l-Polonja kienet destinazzjon i li ftit li xejn konna nafu dwarha. Illum bis-saħħa ta’ titjiriet diretti li nsibu minn Malta għal dan il-pajjiż, il-Polonja saret waħda mid-destinazzjonijiet l-aktar popolari mal-poplu Malti.

Bosta minna jżuru Krakovja minkejja li ma hijiex il-belt kapitali tal-pajjiż. Fil-pjazza prinċipali ta’ din il-belt mill-isbaħ wieħed jara knisja maestuża f’ ġenb tagħha. Din hija l-bażilika ta’ San Marija, waħda mill-aktar lokalitajiet interessanti f’ din il-belt.

Skont xi storiċi l-ewwel knisja fil-post inbniet bejn l-1221 u l-1222. Din inqerdet mill-invażjoni tal-Mongoli. Bejn l-1290 u l-1300 inbniet knisja ġotika fuq il-pedamenti ta’ dik antika. Din kienet ikkonsagrata fl-1320 iżda din twaqqgħet u nbniet mill-ġdid bejn l-1355 u l-1365 taħt il-mexxej Kasmiru l-Kbir li ħallas parti kbira mill-ispejjeż. It-tisbieħ minn ġewwa baqa’ sejjer għal bosta snin oħra u kien lest minn kollox fl-1397. Fl-1442 terremot qawwi għeżżeż lil din il-parti tal-Polonja u l-knisja ta’ Santa Marija ta’ Krakovja ġarrbet bosta ħsarat. Mat-tiswija ta’ dawn il-ħsarat żdiedu l-kappelli fil-knisja u nbena kampnar ieħor biex iservi bħala torri tal-għassa. Fl-1666 fuq dan il-kampnar tpoġġiet kuruna kbira indurata bid-deheb li għandna narawha sal-lum. Matul is-seklu XVIII il-knisja ħadet bixra barokka. Sar ħafna xogħol ta’ arti fiha li għamilha waħda mill-isbaħ knejjes tal-pajjiż. Bejn l-1887 u l-1891 il-knisja ingħatatilha x-xejra neo-gotika li narawlha llum.

Fuq l-artal maġġur tal-knisja nsibu opra mill-isbaħ. It-titular huwa trittiku sulturat, xogħol ta’ bejn is-snin 1477 u 1489. Fin-nofs naraw lil Marija mtellgħa s-sema filwaqt li fil-ġnub naraw sitt panewijiet skulturati b’ siltiet mill-ħajja tal-Madonna. Dan huwa xogħol ta’ Veit Stoss artist Pollakk. Il-ġnub ta’ dan it-titular jingħaqu fuq il-parti tan-nofs.

Minn fuq wieħed mill-kampnari ta’ din il-bażilika tindaqq fanfarra bit-tromba kull siegħa. Il-fanfarra tieqaf sobtu u ma tintemmx. Dan isir biex jitfakkar l-għassies li kien fuq dan il-kampnar fl-1241. Meta t-Tatari resqu lejn Krakovja biex jattakkawha, dan l-għassies qabad it-tromba u beda jdoqqha biex jagħti sinjal tal-periklu li kien fil-qrib iżda vleġġa sparata mit-Tatari nifditlu għonqu u qatlitu waqt li kien qed idoqq. Din il-fanfarra, jew aħjar il-biċċa li tindaqq minnha, tindaqq kuljum, kull siegħa kuljum u dik ta’ nofsinhar tixxandar fuq ir-radju mal-Polonja kollha.

Żgur li meta wieħed ikun Krakovja jaraha din il-knisja għax hija fil-qalba sewwa tal-belt, propju fil-pjazza ewlenija ta’ Krakovja u jekk ikun ma’ xi grupp żgur li l-mexxej jew il-gwida idaħħal lil dak li jkun fiha għax hija post li wieħed ma għandux jitlef li jżur. Dan huwa post ieħor, mill-eluf madwar id-dinja li huwa ddedikat lit-tlugħ ta’ Marija fis-sema.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher fil-ktieb tal-Banda Santa Marija Mosta, Festa 2018

Mikiel l-Arkanġlu

Lejn tmiem ix-xahar ta’ Settembru, sewwasew fid-29 tax-xahar,  il-Knisja tiċċelebra l-festa ta’ tliet Arkanġli, Mikiel, Rafel u Gabrijel. Aktarx li l-aktar familjari magħna huwa Mikiel, mhux għax l-oħrajn ma nafuhomx (spejalment Gabrijel f’Ħal Balzan u Ħal Tarxien). L-isem Mikiel ġej mil-Lhudi li jfisser “Min hu bħal Alla?” u ħa ismu mill-istorja ta’ meta huwa keċċa lil Satana mill-ġenna wara li dan tal-aħħar ħadha kontra Alla u Mikiel allura ddefenda lill-Ħallieq u ġie mogħti l-isem ta’ “Min Hu bħal Alla?”. Dan il-qaddis huwa meqjum mill-Knisja kollha, kemm dik Rumana kif ukoll dik Ortodossa u saħansitra dik Protestanta u dik Luterana. Mikiel l-Arkanġlu huwa wkoll meqjum mill-Musulmani. Jekk aħna nsejħu lil dan il-qaddis bħala San Mikiel Arkanġlu, l-Ortodossi jsejħulu San Mikiel it-Taksjark, li tfisser brigadier tal-armata, minħabba l-ġlieda qaddia tiegħu ma’ Satana.  

Fit-Testment il-Qadim, jiġifieri il-kotba tal-Bibbja  aċċettati anke mil-Lhud, niltaqgħu ma’ San Mikiel tliet darbiet fil-Ktieb tal-Profeta Danjel. Dan il-profeta jirrakkonta l-viżjoni li kellu waqt iż-żmien li huwa kien sajjem u jintroduċi lilu nnifsu bħala Mikiel il-protattur ta’ Iżrael, Mikiel  li għandu jerġa’ lura fid-dinja fl-aħħar taż-żminijiet. Fit-testment il-Ġdid, allura fil-parti tal-Bibbja Kristjana, fl-aħħar ktieb, dak imsejjaħ Apokalissi ta’ San Ġwann, insibu l-ġlieda bejn Mikiel u Satana. Araw id-dettal li jagħtina l-kittieb dwar dan il-fatt: “Imbagħad qamet gwerra fis-sema: Mikiel u l-anġli tiegħu jitqabdu mad-Dragun. U d-Dragun u l-anġli tiegħu tqabdu, iżda ma kellhomx ħila jegħlbu, u ma kienx hemm iżjed post għalihom fis-sema. U kien imwaddab id-Dragun il-kbir, is-Serp tal-qedem, li hu msejjaħ id-Demonju u x-Xitan, il-qarrieq tad-dinja kollha, kien imwaddab għal fuq l-art, u miegħu kienu mwaddba l-anġli tiegħu.” [Apk:12:7-9] Fl-ittra ta’ Ġuda wkoll insibu dan il-fatt irrakkuntat fejn l-isem ta’ Mikiel jissemma bħala Arkanġlu [1:9]. Fl-ewwel ittra ta’ San Pawl lit-Tessalonkin jissemma’ dak li jgħid il-Profeta Danjel fil-ktieb tiegħu. Hawnhekk San Pawl ma jsemmix isem l-arkanġlu iżda jgħid li Alla jiġi miegħu. [4:16].

Fi-Kuran jissemmew żewġ Arkanġli, Mikiel u Gabrijel.Mikiel jissemma darba biss f’ Sura 2:98 “Kull min hu għadu ta’ Alla, tal-anġli tiegħu, tal-appostli tiegħu u Gabrijel u Mikiel, Alla jkun ukoll għadu ta’ min ma jemminx.” Hemm min jaħseb wieħed mit-tliet anġli li żaru lil Abraham f’Sura 11, vers 69 huwa Mikiel imma hawn ma jissemma l-ebda isem.

B’dan kollu qed naraw it-tixrid tad-devozzjoni lejn dan l-arkanġlu. Il-bniedem li jemmen fehem li hemm qawwa tajba li tissielet il-qawwa ħażina u għalhekk iżomm lil San Mikiel bħala difensur tiegħu kontra l-qawwa tal-ħażen.

Fit-13 ta’ Ottubru 1884 il-Papa Ljun XIII kellu dehra. Hekk kif temm il-quddiesa fil-kappella privata tiegħu ġewwa l-Vatikan, huwa waqaf għal madwar għaxar minuti. Fil-kappella kien hemm xi kardinali u membri oħra tal-Vatikan. Hekk kif il-papa xwejjaħ mar fl-uffiċċju tiegħu huwa kiteb it-talba lil San Mikiel u talab li din it-talba tibda’ tingħad fil-quddies kollu. Meta staqsewh x’kien ġara wara l-quddiesa u għalfejn waqaf, hu qalilhom li sema’ bħal taħdita bejn Qawwa tajba u Satana u għalhekk kiteb it-talba għax kien hemm bżonn ħafna talb lil dan l-Arkanġlu. Fl-24 ta’ April 1994 waqt l-Angelus, il-Papa San Ġwanni Pawlu II qal li t-talba lil San Mikiel għandha terġa’ tibda’ tingħad spiss mill-Insara kollha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' Il-Mument -  23 ta' Settembru 2018

Nar

Wieħed mill-elementi l-aktar b’saħħithom bla dubju huwa n-nar. In-nar huwa element li jeqred; in-nar huwa ħaġa li tbeżża’, iżda l-bniedem għax għandu moħħ li kapaċi jaħseb u għax huwa intelliġenti, minn element li jeqred u li jbeżża’ sab mezzi biex jagħmel użu minnu tant li llum il-bniedem ma jistax jgħix mingħajr in-nar jew dawk il-kumditajiet li oriġinarjament kienu jaħdmu bin-nar.

Għat-tisjir, id-dawl u s-sħana

L-annimali jitwerwru min-nar. Araw meta taqbad xi foresta kif l-annimali jitilqgħu jiġru bogħod minn dak il-periklu. Iżda l-bniedem mhux hekk. Minkejja li aħna nibżgħu min-nar ukoll, xorta waħda sibna kif minnu ndawlu djarna matul il-lejl, bih sirna nsajru l-ikel tagħna, ħaġa li l-ebda annimal ieħor ma huwa kapaċi jagħmel. Bin-nar bdejna nsaħħnu djarna fix-xhur keħin tax-xitwa. Il-bniedem irnexxielu minn element daqstant perikoluż u tal-biża’ jivvinta aċċessorji biex ikollu ħajja aktar komda. Aktar qrib tagħna l-bniedem irnexxielu juża n-nar biex jgħinu jmur minn post għal ieħor. Il-vapuri ma baqgħux jaħdmu bil-qlugħ u l-qawwa tar-riħ imma bdew jaħdmu permezz tal-fwar prodott minn ilma fuq in-nar. L-istess il-ferrovija, kienet timxi permezz tal-fwar prodott minn ħuġġiega nar. U l-karozza jekk niġu f’dan mhux ukoll bi xrara nar taħdem? In-nar illum sar prodott importanti fil-ħajja tal-bniedem minkejja li għadu jbeżża’.

Ħsarat

Ma rridx li jkun hawn min jaħseb li qed ninsa kemm ħsarat jista’ jikkawża n-nar. Il-kotba tal-istorja jsemmu nirien kbar li seħħew fil-belt ta’ Londra fl-1666. Kienu nirien li qerdu l-belt. Kollox beda minn forn tal-ħobż nhar it-2 ta’ Settembru ta’ dik is-sena. Dan in-nar dam għaddej erbat ijiem sħaħ u qered aktar minn 13-il elf dar. Billi dak iż-żmien id-djar kienu tal-injam u t-tiben, in-nar aktar infirex malajar u biex l-affari tkun agħar, dik is-sena ftit li xejn kienet għamlet xita u għalhekk kollox kien niexef. Semmejt inċident wieħed biss iżda l-lista ta’ dawn hija twila ħafna u jekk tibda ssemmi ma tispiċċa qatt, bejn foresti, bliet jew postijiet oħra  nsibu mijiet ta’ nirien kbar.

Tajjeb insemmu nar kbir li kien seħħ f’Malta fl-1873 sewwasew nhar il-25 ta’ Mejju.  Dakinhar kien inħaraq it-Teatru Rjal tal-Belt Valletta. Minkejja li l-bini fuq barra ma ġralu xejn il-ħsara ta’ ġewwa kienet enormi tant li kellhom jgħaddu erba’ snin u nofs biex dan it-teatru reġa’ fetaħ il-bibien tiegħu għall-pubbliku.  Il-kittieb Malti Ġużè Galea jagħtina rumanz sabiħ li jsemmi sewwa dawn in-nirien. Fil-fatt ir-rumanz jismu “Meta nħaraq it-teatru”.

Fil-fidi u fil-kultura

In-nar huwa element li nsibu wkoll fit-twemmin. Il-Lhud bħalna jemmnu li l-profeta Elija kien imtella’ lejn is-smewwiet fuq karru tan-nar. Alla kellem lil Mosè minn siġra taqbad bla ma tiġi rmied. L-Insara jemmnu li meta niżel l-Ispirtu s-Santu fuq l-appostli dehru ilsna tan-nar fuq rashom. In-nar jissemma fil-Bibbja aktar minn erba’ mitt darba, anke b’mod indirett. Dan juri l-importanza tiegħu fil-ħajja tagħna l-bnedmin. Tajjeb insemmu li nhar Sibt il-Għid fil-knejjes Kattoliċi jitbierek in-nar qabel il-funzjoni tal-Vġili tal-Għid.

Il-bniedem rebaħ u sar anke jikmanda sa ċertu punt lin-nar. Għalkemm mhux daqstant popolari magħna, imma ġieli rajna nies jagħtu spettaklu billi jilgħabu bin-nar u sħansitra jiekluh, jew tal-inqas insejħulhom hekk (fire eaters). Ġieli rajna xi ħaġa minn dawn meta f’pajjiżna jkun hawn xi ċirklu jew aktarx fuq it-televiżjoni. Darba kont Catania fl-aħħar tas-sena u rajt dik li jsejħu Festa del fuoco. Spettaklu tal-għaġeb bin-nar li mhux kapaċi nfissru bil-kitba. Spettaklu meravilja. Iżda l-akbar spettaklu li l-bniedem jagħti permezz tan-nar bla dubju hija fl-arti piroteknika.

Nar tal-ajru, nar tal-art

L-arti piroteknika minkejja l-kontroversji kollha, hija ammirata minn ħafna. L-istorja tal-logħob tan-nar hija mitlufa u ftit li xejn nafu dwarha. Il-logħob tan-nar mexa ’l quddiem u żviluppa aktarx fil-kwiet u bla daqq ta’ trombi. Min jaf, forsi minn dejjem kien hemm il-kontroversji. Hu maħsub li l-logħob tan-nar twieled fiċ-Ċina. U taħsbux li kienu xi nies komuni li bdew din l-arti! Aktarx li kienu l-patrijiet Buddisti li bdew jesperimentaw u jiżviluppaw il-piroteknika. Dan kien madwar elf sena ilu.

L-istorja piroteknika anke f’Malta hija waħda twila. Minn sparar ta’ ftit maskli bosta snin ilu llum għandna ħaddiema li jaħdmu nar mill-aqwa li jpaxxi lil kull min jarah. Nar tal-art u nar tal-ajru, żewġ friegħi fil-piroteknika li pajjiżna jista’ jiftaħar bihom. U llum anke t-teknoloġija daħlet fil-logħab tan-nar. Bosta kmamar li jipproduċu n-nar saru jagħtu spettaklu pirotekniku sinkorinzzat.

Bħal kollox, in-nar fih it-tajjeb u fih il-ħażin tiegħu!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Settembru 2018

Ejja oqgħod

Aħna l-Maltin għandna d-drawwa li lil dak li jkun insellmulu meta nkunu ser ninfirdu bil-kliem “Ejja oqgħod”, kliem li jekk nifhmu xi jrid ifisser sewwa nindunaw li nkunu qed ngħidu lil dak li jkun li meta jiġi f’darna nifirħu bih u nieħdu gost bil-preżenza tiegħu magħna.

Il-Knisja wkoll tistedinna mmorru noqgħodu. Tistedinna mmorru nżuru lil din il-familja li bosta minna jagħmlu parti minnha.

L-istedina “Ejja oqgħod” ma tfissirx li għandna mmorru lura lejn dar dak li jkun qed jistedinna imma tfisser li jekk inkunu nħossuna komdi u jkollna l-pjaċir li nerġgħu mmorru, inħossuna liberi li nagħmlu hekk. Sewwasew kif tistedinna l-Knisja, immorru lura fiha għax inħossuna komdi u f’postna.

Imma llum hawn ħafna li qed isibu elf skuża biex ma jersqux lejn il-Knisja. Tassew li ġieli nisimgħu b'aħbarijiet li jnikktuna bil-kbir, ġrajjiet, vera jew ivvintati, li jaqsmu qalb kull min għandu għal qalbu lil din l-entità universali. Iżda mhux sewwa li kulħadd jitpoġġa fl-istess qoffa. L-iżbalji minn membri tal-Knisja jsiru tabilħaqq għaliex aħna lkoll umani, aħna lkoll suġġetti għall-iżball u fuq kollox il-Knisja hija magħmula minn bnedmin u ladarba l-bniedem huwa dgħajjef, hemm ukoll il-waqgħat, hemm l-iżbalji, hemm id-difetti. Li ħafna jinsew hu li l-Knisja minbarra l-umanità tagħha għandha wkoll id-divinità għax hija entità mwaqqfa minn Ġesù Kristu li kellu n-natura ta’ Alla.

Ħalli naqsam magħkom ħsieb li kiteb ħabib tieħgi fuq facebook. Dan ktieb hekk: Ta’ kuljum madwar id-dinja jittajru eluf ta’ ajruplani; l-ebda aġenzija tal-aħbarijiet ma tirrapporta kemm huwa n-numru ta’ titjiriet li jsiru kuljum, imma jekk wieħed minn dawn l-eluf ta’ ajruplani tiġrilu xi disgrazzja, l-aġenziji tal-aħbarijiet tad-dinja kollha jirrappurtaw dak li seħħ. Tassew ħsieb li jgħodd anke għall-Knisja. Hawn bosta li donnhom jehdew jiktbu kontra l-Knisja. Li tpoġġi lil kulħadd fl-istess qoffa huwa ġudizzju ħażin li jirrifletti anke nuqqas ta’ maturità fuq min jagħmlu. Ħafna jsibu l-iskuża biex ma jersqux aktar lejn il-Knisja għax jisimgħu xi storja. Imma l-fidi ma għandiex tkun mibnija fuq l-individwu jew fuq l-imġieba ta’ individwu imma fuq twemmin. Jekk tkun issegwi tim tal-futbol u tkun tassew tħobbu, jekk jiġi żmien li ma jkunx sejjer tajjeb ma jfissirx li ma tibqax issegwih, ma tibqax tħobbu. Dan ikun iż-żmien tal-prova, żmien diffiċli imma li għandu mnejn ma jdumx ma jgħaddi. Illum il-Knisja wkoll għaddejja minn żmien diffiċli, imma wara kollox f’dawn l-elfejn sena li ilha mwqqfa, meta ma kelliex taffaċċja diffikultajiet u provi?

Darba lil Ġesù qalulu li bosta nies kienu qed jitilquhom u hu pront qalilhom li jekk iridu jistgħu jitilqu huma wkoll. "Tridux titilqu intom ukoll?" (ĠW6:67).  Dan ma jfissirx li Ġesù keċċiehom imma qalilhom ċar u tond li Hu ma jorbot lil ħadd bil-ktajjen, aħna liberi, ħielsa u mhux ilsiera, jekk irridu nistgħu nibqgħu imma jekk irridu nistgħu nitilqu wkoll, il-bibien huma miftuħin beraħ kemm biex nidħlu kif ukoll biex noħorġu. Ladarba l-bieb huwa miftuħ ifisser ukoll li aħna għandna dritt u mhux obbligu li nkunu ġewwa. “Ejja oqgħod!” hawnhekk hija l-frażi addattata għax hija stedina għad-dar komuni tagħna, id-dar u mhux il-ħabż, id-dar fejn il-bieb ma jissakkarx biex iħallina ġewwa iżda huwa miftuħ beraħ għalik u għalija.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'Il-Mument - 16 ta' Settembru 2018

Calabria

L-Italja, bħalma bosta jafu, għandha l-forma ta’ żarbuna bit-tromba għolja. Ħafna minna huma familjari ma’ Ruma, Firenze, Milan, Venezja u postijiet oħra li huma min-nofs il fuq tal-Italja. Dawn l-aħħar snin kiber l-interess f’Napli minħabba li f’Malta għandna ħafna dilettanti tal-presepju u hemmhekk isibu l-ġenna tal-art fejn jidħol id-delizju tagħhom. Imma llum tajjeb nitfgħu ħarsitna aktar l isfel, lejn il-Calabria.

Ħalli nerġgħu nsemmu ż-żarbuna tat-tromba; il-Calabria tiġi fil-wiċċ tas-sieq, mill-wiċċ sal-qiegħ imma mhux l-għarqub jew it-takkuna. Dan ir-reġjun ma jagħmilx għajb lill-kumplament tar-reġjuni Taljani għaliex fih ġmiel kbir minkejja li ftit huwa magħruf.

Magna Graecia

Din il-parti tal-peninsola, flimkien ma’ parti mill-Puglia, parti minn Campania, il-Basilicata u Sqallija kienu jgħixu fihom bosta Griegi għall-ħabta tat-tmien seklu qabel Kristu. Minħabba dan il-fatt ir-Rumani kienu laqqmu lil dawn l-inħawi bħala Magna Graecia, li tfisser il-Greċja l-Kbira. Mela nistgħu ngħidu li din il-faxxa kienet tasal sa ftit bogħod minn artna. Billi l-Griegi kienu nies ta’ kultura u għerf kbir, ma jistax jonqos li anke meta telqu pajjiżhom u bdew jgħixu f’dik l-art li llum insibuha bħala n-Nofsinhar tal-Italja, ħadu magħom id-drawwiet kif ukoll l-għerf ta’ pajjiżhom. Sal-Medjuevu dawn il-partijiet kollha ġew Taljanizzati iżda l-bini li kienu bnew baqa’ wieqaf hemm biex ikun xhud ta’ dawk iż-żminijiet tad-deheb.

L-isem

L-isem ta’ Calbria aktarx oriġina fit-tielet seklu qabel Kristu. Dan l-isem kien jirreferi mhux biss għal fejn insibu l-Calabria llum iżda kien jiġbor fih anke l-parti ta’ isfel tal-Puglia, jiġifieri t-takkuna taż-żarbuna wkoll. Dik li llum hija Calabria kienu jsejħulha Bruttium, li ġej mil-laqam li kienu jsejħu bih lin-nies tal-akwati, Brutti! L-Imperu Biżantin ħoloq id-Dukat tal-Calabria li wkoll kien jiġbor fih il-parti tat-takkuna. Biż-żmien il-parti ta’ isfel tal-Puglia ma baqgħetx tagħmel parti minn dan ir-reġjun u l-Calabria sar reġjun kif nafuh illum. Tajjeb ngħidu li l-Griegi din il-parti kienu jsejħulha Italja, dak l-isem li biż-żmien bdiet ntissejjaħ il-peninsula kollha.

Turiżmu

Bħal kull reġjun ieħor, il-Calabria għandha l-kapitali tagħna jew dak li jissejjaħ Capo Luogo. Catanzaro taqsi din il-funzjoni. F’din il-belt fost bosta attrazzjonijiet turistiċi nsibu l-pont magħruf imsejjaħ Il Ponte Bisantis. Dan il-pont li sar wara nofs is-seklu li għadda huwa wieħed mill-itwal pontijiet fl-Ewropa, huwa twil kważi -470 metru u għoli 112-il metru, imma l-ħaġa tal-għaġeb f’din l-istruttura hi li huwa magħmul minn arkata waħda biss minkejja l-għoli u t-tul. Il-katridral tal-post ukoll fih storja interessanti, Kien mibni fuq fdal ta’ katidral Norman u fir-Rinaxximent kien modernizzat, iżda fit-tieni gwerra dinjija ntlaqat mill-bombi u kellu jerġa’ jiġi mibni mill-ġdid. Catanzaro hemm bosta ġonna sbieħ fejn wieħed jista’ jqatta’ ftit ħin ta’ mistrieħ u sliem.

Qaddisin

San Franġisk ta' Paola

Il-Calabria tiftaħar li fiha twieled wieħed mill-qaddisin Taljani, fundatur ta’ordni tal-patrijiet. Dan huwa San Franġisk, mhux dak ta’ Assisi imma ta’ Paola. Paola huwa raħal qrib Cosenza, anzi jagħmel parti mill-provinċja ta’ Cosenza. Fil-Calabria hemm devozzjoni qawwija lejn dan il-qaddis u bosta rġiel iġibu ismu. Francesco mill-Calabria aktarx li jiċċelebra l-onomastiku tiegħu fit-2 ta’ April, jum il-festa ta’ San Franġisk ta’ Paola u mhux fl-4 ta’ Ottubru nhar San Franġisk ta’ Assisi.

La qed insemmu l-qaddisin tajjeb insemmi daqxejn ta’ raħal li jġib l-isem ta’ Soriano. Min hu devot ta’ San Duminku żgur li ġieli sema’ b’dan l-isem minkejja li għandu mnejn ma jkunx jaf fejn hu.  Soriano Calabro insibuh qrib Vibo Valentia. Jingħad li hemmhekk, f’kunvent tad-Dumnikani kienet dehret il-Madonna lil wieħed Fra u ħallietlu pittura ta’ San Duminku għaliex fil-knisja ma kienx hemm sa dak iż-żmien. Din il-pittura għadha tinstab fil-knisja tad-Dumnikani f’Soriano Calabro fejn jiċċelebraw il-festa tal-qaddis nhar il 15 ta’ Settembru.

Baħar u aktar

Żgur li aħna l-Maltin ma għandniex għalfejn insiefru biex nitpaxxew bil-ġmiel tal-baħar għax pajjiżna huwa mogħni b’bajjiet mill-isbaħ. Xejn inqas sbieħ huma l-bajjiet tal-Calabria.

Pizzo Calabro huwa post ma’ xatt il-baħar li fih ġmiel naturali kbir, baħar nadif u sabiħ ħafna. Tropea ma jagħmilx għajb lil Pizzo għax ukoll hemm wieħed fejn jitpaxxa. Dawn iż-żewġ postijiet jinstabu fil-provinċja ta’ Vibo Valentia. Ma’ din il-provinċja wkoll insibu r-raħal bl-isem Capo Vaticano li ta’ min iżuru wkoll. U nsomma nistgħu nibqgħu sejrin.

Imma l-Calabria mhux baħar biss, ma nistgħux ninsew il-kċina ta’ dan ir-reġjun. Kemm l-ikel kif ukoll il-ħelu li jsiru hawnhekk għandhom palat tassew tajjeb. Jekk tħobb l-ikel jaħraq hawnhekk għandek issib il-ġenna tal-art għax il-bżar aħmar jużawh f’kollox. Jien li l-ikel pikkanti ma jdejjaqnix, ma kienx irnexxileix niekol il-peperoncino moqli!

Is-sigriet wara dan il-ġmiel kollu huwa s-sempliċità li għad hemm f’din il-parti mhux tant magħrufa tal-Italja

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Settembru 2018

Wiċċ imb' wiċċ

Bil-mezzi tat-teknoloġija li għandna f’idejna llum qegħdin insiru nafu xi jkun qed iseħħ fin-naħa l-oħra tad-dinja u ġieli lanqas inkunu nafu x’ġara jew x’inhu jiġri bieb ma’ bieb ma’ darna. Bis-saħħa ta’ din it-teknoloġija moderna li llum tista’ tgħid kulħadd sar jużaha, sirna nsibu nies li jkollom l-istess ġosti tagħna u nsiru ħbieb bla ma qatt niltaqgħu fiżikament.

Hekk ġrali jien.

Kappillan ħabib tiegħi li jinsab f’parroċċa fl-Italja meridjonali, spiss kien jitlobni mmur ngħinu meta kont għadni ngħix Ruma. Kont ninżel minn Ruma bil-qalb kollha u mmur f’din il-parroċċa fejn għad hemm rispett kbir lejn is-saċerdot. Ma domtx wisq ma bdejt nagħmel il-ħbieb. Kemm se ddum ġej u sejjer? Fl-aħħar in-nies tidrak u ssir tafek u tibda tistenniek minn darba għal oħra. Bdew jiżdiedu l-ħbieb fuq Facebook. Meta kont nara li persuna hija minn dan il-villaġġ mitluf fuq il-muntanji tal-Irpinja bla ma kont noqgħod inqis xejn kont naċċetta l-istedina tal-ħbiberija virtwali.

Il-mezzi tal-media soċjali ma jużawhomx biss il-bnedmin…. Stenna naqra ma rridx ninftiehem li hawn xi annimal li juża l-komputer u l-mezzi li qed insemmi, xejn minn dan. Li rrid ngħid hu li jista’ jkun hemm grupp jew għaqda jew każin jew xi entità oħra li wkoll twassal leħinha permezz ta’ Twitter jew aktar popolari magħna Facebook. U l-parroċċa ta’ dan ir-raħal li qed insemmi wkoll fetħet paġna fuq Facebook. Stednuni biex ningħaqad mal-membri ta’ din il-paġna u aċċettajt. Bdejt ninnota li din kienet qed tinżamm aġġornata ħafna u kull attività li ssir fil-parroċċa jkun hemm għadd ta’ ritratti u xi film ukoll dwarha. Ngħid id-dritt immaġinajt xi fotografu professjonali għax ġieli intefgħu ritratti li tabilħaqq ikunu miġbudin b’sengħa jew b’teknika.

Minkejja li ma għadnix ngħix Ruma xorta xi kultant għadni mmur inżur dan ir-raħal. Dan l-aħħar kont mistieden biex immur nipprietka t-tridu u mmexxi l-purċissjoni ta’ Sant’ Antnin li ssir bil-kbir f’dan ir-raħal. Aċċettajt bil-qalb kollha u mort. Ġietni l-kurżità min kien jaġġorna l-paġna Facebook tal-parroċċa u staqsejt lill-kappillan. Qalli li kellu jlaqqagħni ma’ dak li jieħu ħsieb din il-paġna. Filgħaxija, qabel il-quddies, kont fis-sagristija u daħal il-kappillan ma’ żagħżugħ forsi għandu 18 jew 19-il sena u qalli li kien dan li jamministra l-paġna tal-parroċċa. Ġejt wiċċ imb wiċċ ma’ dak li jitfa’ fuq l-internet dak li jseħħ fir-raħal tiegħu biex jarah min irid, fosthom jien u l-bosta emigranti li telqu minn dan ir-raħal. Nistħajlek tgħid li b’dan kollu ma għandix għax nistgħaġeb għax fid-dinja min jaf kemm hawn żgħażagħ li jmexxu paġni bħalma jmexxi dan iż-żagħżugħ, imma li ħallieni bla kliem huwa li dan it-tifel għandu l-kundizzjoni ta’ down syndrome.

Kemm kultant lanqas nimmaġinaw jew nobsru l-kapaċitajiet ta’ nies bħal dawn! Nistqarr li minkejja li naf li min għandu din il-kundizzjoni jkun kapaċi jagħmel ħafna minn dak i nagħmlu lkoll kemm aħna u hemm fejn jissupera l-kapaċitajiet taċħna, kieku qatt ma ltaqjt miegħu qatt ma kont nimmaġina kif paġna miżmuma daqstant aġġornata hija mmexxija minn żagħażugħ hekk.

Kemm hu tajjeb li l-bniedem niltaqgħu miegħu wiċċ imb wiċċ, kemm hu importani li l-kuntatt bejn bniedem u bniedem ma jkunx biss virtwali!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'Il-Mument - 9 ta' Settembru 2018

Misraħ San Ġorġ

L-aktar pjazza ċentrali fil-Belt Valletta hija bla dubju dik li nsibu quddiem il-palazz. Sa minn meta nbniet il-Belt Kapitali tagħna, din kienet iġġib dan l-isem imma hemm min isejħilha Misraħ il-Palazz, anzi biex ngħidu s-sewwa kein hemm żmien fejn il-plakek li juru l-isem ta’ din il-pjazza fuq naħa kienu juru li dik hija Pjazza San Ġorġ u fuq in-naħa l-oħra kienu jgħidu li dik il-pjazza kienet iġġib l-isem ta’ Misraħ il-Palazz. Illum dan l-iżball ma għadux jeżisti u l-pjazza uffiċjalment tissejjaħ għall-qaddis li semmewha għalih il-Kavallieri ta’ Malta.

Il-Palazz

Jiddomina lil din il-pjazza nsibu l-Palazz. Sa minn meta nbniet din il-belt, dan il-bini dejjem kien ta’ importanza fit-tmexxija tal-Gżejjer Maltin. Hemm kien jamministra lil pajjiżna kull Gran Mastru minn La Cassier il quddiem. Kien il-Gran Mastru Pietro del Monte, dak li kompla x-xogħol, jew aħjar fi żmienu kompla x-xogħol fuq il-belt mibnija mill-Ġentlomi għall-Ġentlomi, li tefa’ għajnejh fuq din il-biċċa art u ħolom li sewwasew fil-qalba tal-belt jinbena palazz li jservi għall-amministrazzjoni tal-pajjiż. La Cassier bena l-palazz oriġinali fuq pjanta tal-Malti Ġlormu Cassar. Maż-żmien dan il-palazz tkabbar u kompla jissebbaħ biex huwa dak li hu llum. Ejjew inħallu żmien il-Franċiżi għaliex dawn kienu snin ta’ taqlib politiku minkejja li kienu qosra. Mad-daħla tat-tmexxija Brittanika fuq pajjiżna, dan il-Palazz sar il-Palazz tal-Gvernatur. Għal darba oħra sar il-post tat-tmexxija. Sa ftit snin ilu l-parlament Malti kellu postu f’dan il-bini, anzi ngħidu li żewġ swali minnu servew bħala sede tal-Parlament Malti sakemm fl-2015 dan bidel postu u mar fid-daħla tal-Belt fil-bini ta’ Renzo Piano.

Sal-lum dan il-palazz għadu jservi bħala uffiċċju tal-President ta’ Matla. Fih ukoll insibu l-Armenija li tista’ tiftaħar b’waħda mill-akbar kollezzjonijiet ta’ armi fid-dinja.

Main Guard

Parata militari f'misraħ San Ġorġ

Sewwasew  faċċata tal-palazz insibu binja li meta tqabbilha mal-maestrija tal-palazz tidher umli. Qed nirreferi għal dik il-binja li nsejħulha l-Main Guard. Dan il-bini sar biex iservi bħala post għall-gwardja li kienet taqdi lill-palazz u tħares lill-Gran Mastru u lid-dinjitarji l-oħra kollha li kienu jkunu fil-palazz. Isem din il-binja oriġinarjament kien Guardia della Piazza. Il-portiku li naraw illum fil-faċċata tal-Main Guard mhux minn dejjem kien hemm, anzi ma huwiex parti mill-pjanta oriġinali. Dan żdied fl-1814 mill-Ingliżi, kif turi biċ-ċar l-arma minquxa fil-ġebel li tidher fuq dan il-portiku.

Dejjem affaxxinani l-fatt li dan il-bini huwa mibni fuq sular wieħed mill-parti tal-faċċata, ħaġa rarissima fil-Belt Valletta fejn l-ispazju huwa limitat. Naf li fil-Belt hemm dar fi Triq l-Ifran, kanturniera ma’ Triq San Duminku li wkoll għandha sular wieħed biss.

Ġrajjiet importanti

F’din il-pjazza seħħew xi wħud mill-ġrajjiet ta’ pajjiżna li baqgħu mniżżlin fl-istorja. Fiż-żewġt itruf tal-bini tal-Main Guard naraw żewġ funtani mill-isbaħ li kważi huma l-uniċi dekorazzjonijiet ma’ din il-faċċata. Kien propju f’din il-pjazza li meta fl-1614 tlesta l-akwadott kien jasal l-ilma mir-Rabat għall-Belt. Sena wara saret funtana mill-isbaħ biex tfakkar dan l-avveniment għax sa dak iż-żmien il-Belt Valletta kienet tiddependi biss mill-ilma tal-bjar. Fejn il-funtana saret ukoll kolonna bid-delfini skolpiti fuqha biex tfakkar il-wasla tal-ilma hemmhekk. Illum dik il-funtana tinstab fi ġnien fil-Furjana filwaqt li l-kolonna jingħad li tneħħiet mill-post fi żmien il-Kavalieri stess, aktarx fi żmien Pinto.

Meta fl-1882 f’Malta daħal id-dawl elettriku dan il-misraħ kien minn tal-ewwel li ġie mdawwal. Fil-fatt f’dik is-sena stess saru l-fanali tad-dawl elettriku hemmhekk biex idawlu lil dan il-misraħ matul il-lejl.

L-għoti tal-George Cross 

Din il-pjazza lum reġa’ tpoġġa fiha l-monument tas-Sette Giugno. Hawnhekk kien il-post fejn ra folol jifirħu imma ra wkoll il-folol jiġġieldu għad-drittjiet tagħhom bħall-ġrajja tas-7 ta’ Ġunju 1919, ġrajja mdemmija li wasslet lill-ħakkiema ta’ dak iż-żmien jagħtu lil Malta Kostituzzjoni fl-1921. Illum il-munument tal-artist Anton Agius jinsab f’Misraħ San Ġorġ biex ifakkar din il-biċċa mill-istorja ta’ Malta. F’din il-pjazza wkoll pajjiżna kien onorat bil-midalja tal-George Cross. It-tieni gwerra dinjija xejnma kienet ħanina għalina l-Maltin u biex jiġi rikonoxxut il-kuraġġ li bih issieltu l-Maltin spalla ma’ spalla mal-Brittaniċi, ġew onorati b’din il-midalja li turi qlubija. Kien propju f’din il-pjazza, mimlija terrapien u dak kollu li ħalliet il-gwerra li nhar il-15 ta’ April 1942 pajjiżna ngħata din il-midalja li sal-lum għadha tidher fuq il-bandiera nazzjonali tagħna. Dan l-avveniment għadu mfakkar permezz ta’ rħama li nsibu f’dan il-misraħ mal-ħajt tal-Palazz. Ħaġa oħra li rajna f’din il-pjazza hija t-tapit tal-fjuri li kesa l-art tagħha, ħaġa li qatt ma konna rajnieha qabel.

Illum Misraħ San Ġorġ ingħata id-dehra li tixraqlu, misraħ, li sewwasew ifisser post fejn tistrieħ. Fih insibu bankijiet fejn wieħed jista’ jpoġġi bilqegħda u jossorva l-ħajja għaddejja minn dan il-post ċentrali fil-belt kapitali tagħna.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon 8 ta' Settembru 2018