Nar

Wieħed mill-elementi l-aktar b’saħħithom bla dubju huwa n-nar. In-nar huwa element li jeqred; in-nar huwa ħaġa li tbeżża’, iżda l-bniedem għax għandu moħħ li kapaċi jaħseb u għax huwa intelliġenti, minn element li jeqred u li jbeżża’ sab mezzi biex jagħmel użu minnu tant li llum il-bniedem ma jistax jgħix mingħajr in-nar jew dawk il-kumditajiet li oriġinarjament kienu jaħdmu bin-nar.

Għat-tisjir, id-dawl u s-sħana

L-annimali jitwerwru min-nar. Araw meta taqbad xi foresta kif l-annimali jitilqgħu jiġru bogħod minn dak il-periklu. Iżda l-bniedem mhux hekk. Minkejja li aħna nibżgħu min-nar ukoll, xorta waħda sibna kif minnu ndawlu djarna matul il-lejl, bih sirna nsajru l-ikel tagħna, ħaġa li l-ebda annimal ieħor ma huwa kapaċi jagħmel. Bin-nar bdejna nsaħħnu djarna fix-xhur keħin tax-xitwa. Il-bniedem irnexxielu minn element daqstant perikoluż u tal-biża’ jivvinta aċċessorji biex ikollu ħajja aktar komda. Aktar qrib tagħna l-bniedem irnexxielu juża n-nar biex jgħinu jmur minn post għal ieħor. Il-vapuri ma baqgħux jaħdmu bil-qlugħ u l-qawwa tar-riħ imma bdew jaħdmu permezz tal-fwar prodott minn ilma fuq in-nar. L-istess il-ferrovija, kienet timxi permezz tal-fwar prodott minn ħuġġiega nar. U l-karozza jekk niġu f’dan mhux ukoll bi xrara nar taħdem? In-nar illum sar prodott importanti fil-ħajja tal-bniedem minkejja li għadu jbeżża’.

Ħsarat

Ma rridx li jkun hawn min jaħseb li qed ninsa kemm ħsarat jista’ jikkawża n-nar. Il-kotba tal-istorja jsemmu nirien kbar li seħħew fil-belt ta’ Londra fl-1666. Kienu nirien li qerdu l-belt. Kollox beda minn forn tal-ħobż nhar it-2 ta’ Settembru ta’ dik is-sena. Dan in-nar dam għaddej erbat ijiem sħaħ u qered aktar minn 13-il elf dar. Billi dak iż-żmien id-djar kienu tal-injam u t-tiben, in-nar aktar infirex malajar u biex l-affari tkun agħar, dik is-sena ftit li xejn kienet għamlet xita u għalhekk kollox kien niexef. Semmejt inċident wieħed biss iżda l-lista ta’ dawn hija twila ħafna u jekk tibda ssemmi ma tispiċċa qatt, bejn foresti, bliet jew postijiet oħra  nsibu mijiet ta’ nirien kbar.

Tajjeb insemmu nar kbir li kien seħħ f’Malta fl-1873 sewwasew nhar il-25 ta’ Mejju.  Dakinhar kien inħaraq it-Teatru Rjal tal-Belt Valletta. Minkejja li l-bini fuq barra ma ġralu xejn il-ħsara ta’ ġewwa kienet enormi tant li kellhom jgħaddu erba’ snin u nofs biex dan it-teatru reġa’ fetaħ il-bibien tiegħu għall-pubbliku.  Il-kittieb Malti Ġużè Galea jagħtina rumanz sabiħ li jsemmi sewwa dawn in-nirien. Fil-fatt ir-rumanz jismu “Meta nħaraq it-teatru”.

Fil-fidi u fil-kultura

In-nar huwa element li nsibu wkoll fit-twemmin. Il-Lhud bħalna jemmnu li l-profeta Elija kien imtella’ lejn is-smewwiet fuq karru tan-nar. Alla kellem lil Mosè minn siġra taqbad bla ma tiġi rmied. L-Insara jemmnu li meta niżel l-Ispirtu s-Santu fuq l-appostli dehru ilsna tan-nar fuq rashom. In-nar jissemma fil-Bibbja aktar minn erba’ mitt darba, anke b’mod indirett. Dan juri l-importanza tiegħu fil-ħajja tagħna l-bnedmin. Tajjeb insemmu li nhar Sibt il-Għid fil-knejjes Kattoliċi jitbierek in-nar qabel il-funzjoni tal-Vġili tal-Għid.

Il-bniedem rebaħ u sar anke jikmanda sa ċertu punt lin-nar. Għalkemm mhux daqstant popolari magħna, imma ġieli rajna nies jagħtu spettaklu billi jilgħabu bin-nar u sħansitra jiekluh, jew tal-inqas insejħulhom hekk (fire eaters). Ġieli rajna xi ħaġa minn dawn meta f’pajjiżna jkun hawn xi ċirklu jew aktarx fuq it-televiżjoni. Darba kont Catania fl-aħħar tas-sena u rajt dik li jsejħu Festa del fuoco. Spettaklu tal-għaġeb bin-nar li mhux kapaċi nfissru bil-kitba. Spettaklu meravilja. Iżda l-akbar spettaklu li l-bniedem jagħti permezz tan-nar bla dubju hija fl-arti piroteknika.

Nar tal-ajru, nar tal-art

L-arti piroteknika minkejja l-kontroversji kollha, hija ammirata minn ħafna. L-istorja tal-logħob tan-nar hija mitlufa u ftit li xejn nafu dwarha. Il-logħob tan-nar mexa ’l quddiem u żviluppa aktarx fil-kwiet u bla daqq ta’ trombi. Min jaf, forsi minn dejjem kien hemm il-kontroversji. Hu maħsub li l-logħob tan-nar twieled fiċ-Ċina. U taħsbux li kienu xi nies komuni li bdew din l-arti! Aktarx li kienu l-patrijiet Buddisti li bdew jesperimentaw u jiżviluppaw il-piroteknika. Dan kien madwar elf sena ilu.

L-istorja piroteknika anke f’Malta hija waħda twila. Minn sparar ta’ ftit maskli bosta snin ilu llum għandna ħaddiema li jaħdmu nar mill-aqwa li jpaxxi lil kull min jarah. Nar tal-art u nar tal-ajru, żewġ friegħi fil-piroteknika li pajjiżna jista’ jiftaħar bihom. U llum anke t-teknoloġija daħlet fil-logħab tan-nar. Bosta kmamar li jipproduċu n-nar saru jagħtu spettaklu pirotekniku sinkorinzzat.

Bħal kollox, in-nar fih it-tajjeb u fih il-ħażin tiegħu!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Settembru 2018