Calabria

L-Italja, bħalma bosta jafu, għandha l-forma ta’ żarbuna bit-tromba għolja. Ħafna minna huma familjari ma’ Ruma, Firenze, Milan, Venezja u postijiet oħra li huma min-nofs il fuq tal-Italja. Dawn l-aħħar snin kiber l-interess f’Napli minħabba li f’Malta għandna ħafna dilettanti tal-presepju u hemmhekk isibu l-ġenna tal-art fejn jidħol id-delizju tagħhom. Imma llum tajjeb nitfgħu ħarsitna aktar l isfel, lejn il-Calabria.

Ħalli nerġgħu nsemmu ż-żarbuna tat-tromba; il-Calabria tiġi fil-wiċċ tas-sieq, mill-wiċċ sal-qiegħ imma mhux l-għarqub jew it-takkuna. Dan ir-reġjun ma jagħmilx għajb lill-kumplament tar-reġjuni Taljani għaliex fih ġmiel kbir minkejja li ftit huwa magħruf.

Magna Graecia

Din il-parti tal-peninsola, flimkien ma’ parti mill-Puglia, parti minn Campania, il-Basilicata u Sqallija kienu jgħixu fihom bosta Griegi għall-ħabta tat-tmien seklu qabel Kristu. Minħabba dan il-fatt ir-Rumani kienu laqqmu lil dawn l-inħawi bħala Magna Graecia, li tfisser il-Greċja l-Kbira. Mela nistgħu ngħidu li din il-faxxa kienet tasal sa ftit bogħod minn artna. Billi l-Griegi kienu nies ta’ kultura u għerf kbir, ma jistax jonqos li anke meta telqu pajjiżhom u bdew jgħixu f’dik l-art li llum insibuha bħala n-Nofsinhar tal-Italja, ħadu magħom id-drawwiet kif ukoll l-għerf ta’ pajjiżhom. Sal-Medjuevu dawn il-partijiet kollha ġew Taljanizzati iżda l-bini li kienu bnew baqa’ wieqaf hemm biex ikun xhud ta’ dawk iż-żminijiet tad-deheb.

L-isem

L-isem ta’ Calbria aktarx oriġina fit-tielet seklu qabel Kristu. Dan l-isem kien jirreferi mhux biss għal fejn insibu l-Calabria llum iżda kien jiġbor fih anke l-parti ta’ isfel tal-Puglia, jiġifieri t-takkuna taż-żarbuna wkoll. Dik li llum hija Calabria kienu jsejħulha Bruttium, li ġej mil-laqam li kienu jsejħu bih lin-nies tal-akwati, Brutti! L-Imperu Biżantin ħoloq id-Dukat tal-Calabria li wkoll kien jiġbor fih il-parti tat-takkuna. Biż-żmien il-parti ta’ isfel tal-Puglia ma baqgħetx tagħmel parti minn dan ir-reġjun u l-Calabria sar reġjun kif nafuh illum. Tajjeb ngħidu li l-Griegi din il-parti kienu jsejħulha Italja, dak l-isem li biż-żmien bdiet ntissejjaħ il-peninsula kollha.

Turiżmu

Bħal kull reġjun ieħor, il-Calabria għandha l-kapitali tagħna jew dak li jissejjaħ Capo Luogo. Catanzaro taqsi din il-funzjoni. F’din il-belt fost bosta attrazzjonijiet turistiċi nsibu l-pont magħruf imsejjaħ Il Ponte Bisantis. Dan il-pont li sar wara nofs is-seklu li għadda huwa wieħed mill-itwal pontijiet fl-Ewropa, huwa twil kważi -470 metru u għoli 112-il metru, imma l-ħaġa tal-għaġeb f’din l-istruttura hi li huwa magħmul minn arkata waħda biss minkejja l-għoli u t-tul. Il-katridral tal-post ukoll fih storja interessanti, Kien mibni fuq fdal ta’ katidral Norman u fir-Rinaxximent kien modernizzat, iżda fit-tieni gwerra dinjija ntlaqat mill-bombi u kellu jerġa’ jiġi mibni mill-ġdid. Catanzaro hemm bosta ġonna sbieħ fejn wieħed jista’ jqatta’ ftit ħin ta’ mistrieħ u sliem.

Qaddisin

San Franġisk ta' Paola

Il-Calabria tiftaħar li fiha twieled wieħed mill-qaddisin Taljani, fundatur ta’ordni tal-patrijiet. Dan huwa San Franġisk, mhux dak ta’ Assisi imma ta’ Paola. Paola huwa raħal qrib Cosenza, anzi jagħmel parti mill-provinċja ta’ Cosenza. Fil-Calabria hemm devozzjoni qawwija lejn dan il-qaddis u bosta rġiel iġibu ismu. Francesco mill-Calabria aktarx li jiċċelebra l-onomastiku tiegħu fit-2 ta’ April, jum il-festa ta’ San Franġisk ta’ Paola u mhux fl-4 ta’ Ottubru nhar San Franġisk ta’ Assisi.

La qed insemmu l-qaddisin tajjeb insemmi daqxejn ta’ raħal li jġib l-isem ta’ Soriano. Min hu devot ta’ San Duminku żgur li ġieli sema’ b’dan l-isem minkejja li għandu mnejn ma jkunx jaf fejn hu.  Soriano Calabro insibuh qrib Vibo Valentia. Jingħad li hemmhekk, f’kunvent tad-Dumnikani kienet dehret il-Madonna lil wieħed Fra u ħallietlu pittura ta’ San Duminku għaliex fil-knisja ma kienx hemm sa dak iż-żmien. Din il-pittura għadha tinstab fil-knisja tad-Dumnikani f’Soriano Calabro fejn jiċċelebraw il-festa tal-qaddis nhar il 15 ta’ Settembru.

Baħar u aktar

Żgur li aħna l-Maltin ma għandniex għalfejn insiefru biex nitpaxxew bil-ġmiel tal-baħar għax pajjiżna huwa mogħni b’bajjiet mill-isbaħ. Xejn inqas sbieħ huma l-bajjiet tal-Calabria.

Pizzo Calabro huwa post ma’ xatt il-baħar li fih ġmiel naturali kbir, baħar nadif u sabiħ ħafna. Tropea ma jagħmilx għajb lil Pizzo għax ukoll hemm wieħed fejn jitpaxxa. Dawn iż-żewġ postijiet jinstabu fil-provinċja ta’ Vibo Valentia. Ma’ din il-provinċja wkoll insibu r-raħal bl-isem Capo Vaticano li ta’ min iżuru wkoll. U nsomma nistgħu nibqgħu sejrin.

Imma l-Calabria mhux baħar biss, ma nistgħux ninsew il-kċina ta’ dan ir-reġjun. Kemm l-ikel kif ukoll il-ħelu li jsiru hawnhekk għandhom palat tassew tajjeb. Jekk tħobb l-ikel jaħraq hawnhekk għandek issib il-ġenna tal-art għax il-bżar aħmar jużawh f’kollox. Jien li l-ikel pikkanti ma jdejjaqnix, ma kienx irnexxileix niekol il-peperoncino moqli!

Is-sigriet wara dan il-ġmiel kollu huwa s-sempliċità li għad hemm f’din il-parti mhux tant magħrufa tal-Italja

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 15 ta' Settembru 2018