Leonardo da Vinci, artist ġenju

Leonardo da Vinci

Fil-faxxa taż-żmien li tinfirex bejn wieħed u ieħor mill-14 sas-17-il seklu u li tgħaqqad il-Medju Evu mal-età Moderna insibu r-Rinaxximent, żmien li ta lid-dinja bosta u bosta nies kbar f’kull qasam tal-ħajja. Wieħed minn dawn huwa Leonardo da Vinci, li nazzarda nsejjaħlu ġenju għax kien kbir f’bosta oqsma bħalma huma l-arti u x-xjenza.

Minn kien

Leonardo di ser Piero da Vinci twieled minn relazzjoni illeġittima  bejn Piero da Vinci, nutar li meta twieled Leonardo kellu 25 sena u Katarina Buti del Vacca, mara ta’ klassi soċjali mhux għolja bħal ta’ Piero. Hemm min isostni li din il-mara kienet skjava li nġiebet mil-Lvant Nofsani.  It-twelid ta’ din it-tarbija nsibuha mniżżla fi ktieb li kien iżomm in-notamenti u t-tifkiriet tal-familja n-Nutar Antonio da Vinci li kien missier Piero. Hawn insibu miktub li s-Sibt 15 ta’ April, twieled l-ewwel neputi tiegħu fit-3 ta’ billejl, In-nannu ta’ Leonardo jsemmi wkoll il-magħmudija ta’ dan iċ-ċkejken neputi u jsemmi dawk li attendew għaliha ġewwa l-knisja tas-Salib Imqaddes fir-raħal ta’ Vinċi. Kienet is-sena 1452. It-tifel twieled ġewwa r-raħal ta’ Anchiano, fil-comune ta’ Vinci fit-Toskana, illum l-Italja Ċentrali.

Leonardo minn ċkunitu wera li kien iħobb id-disinn u l-pittura u għalhekk missieru, li kien sar nutar tal-Familja Signoria f’Firenze,  daħħal lill-ibnu fil-ħanut tax-xogħol ta’ Andrea Del Verrocchio ġewwa Firenze li f’dawk is-snin kien qiegħed irawwem bosta artisti żgħażagħ. Il-ħila ta’ dan iż-żgħażugħ ma damitx wisq ma laqtet lill-imgħallem u dan ħeġġu biex qatt ma jħares lura. Leonardo fil-fatt sar magħruf aktar mill-imgħallem tiegħu.

Milan u Franza

L-aħħar ċena

Leonardo ħalla t-Toskana u mar għal xi snin jaħdem ġewwa l-belt ta’ Milan. Fost bosta xogħlijiet li huwa ħadem f’din il-belt insibu l-aħħar ċena ta’ Kristu fil-kunvent tal-Madonna tal-Grazzja tal-patrijiet Dumnikani. Dan huwa affresk maħdum fir-refettorju (il-kamra tal-ikel) tal-patrijiet. Din saret bejn is-snin 1495 u 1498, Illum insibu bieb sewwa sew taħt il-mejda ta’ din il-pittura famuża. Meta saret din l-opra tal-arti din il-bieb ma kienx hemm. Kienu l-patrijiet li fis-seklu 17 fetħu dan il-bieb biex ikunu jistgħu jgħaddu mir-refettorju għal ġol-kċina. X’ħasra! Hawn qegħdin nitkellmu dwar l-aktar pittura magħrufa fid-dinaj tal-aħħar ċena, pittura li saru bosta kopji tagħha anke minn pitturi famużi oħra.

Leonardo għadda wkoll xi snin fi Franza, għalkemm tajjeb insemmu li huwa ħadem ukoll f’Venezja, Ruma, Mantova u Firenze. Imma Franza dejjem kienet art li taffaxxina lill-artist. Is-snin li għadda fi Franza kienu tabilħaqq ta’ serħan għalih. Huwa għex fil-belt ta’ Amboise. Fi Franza insibu kapolavur ta’ dan il-ġenju, il-Mona Lisa għalkemm din tpittret il bogħod minn Pariġi fejn tinstab illum.

Xjenzjat

Leonrado kien ukoll jinteressa ruħu fix-xjenza l-aktar fejn jidħol il-ġisem tal-bniedem u kif jaħdem. Huwa ħażżeż il-famus bniedem vetruvjan, fejn id-disinn juri l-ġisem uman f’forma geometrika. Ħalla wkoll disinji tal-għadam tal-bniedem u kien dejjem jipprova jifhem kif jiġi ġġenerat bniedem. Insomma kien ġenju dal-bniedem.  Ħażżeż ukoll bosta disini ta’ makkinarju għall-gwerra kif ukoll itteorizza l-ewwel helicopter. Huwa wkoll xi drabi jitqies bħala missier il-paleontoloġija. Din hija x-xjenza jew aħjar fergħa tax-xjenza naturali li tistudja ħlejjaq li kienu jgħixu fl-imgħoddi. Da Vinci kien jistudja l-fossili ta’ għadam ta’ annimali tal-art jew tal-baħar li kienu jinstabu fil-blat. Dan il-ġenju ħallaw wkoll xi pjanti ta’ bini fosthom knejjes u fortizzi.

Leonardo kellu żvanaġġ. Huwa ma kienx jaf jitkellem bil-Latin, kien jitkellem bit-Toskan u għalhekk din il-ħaġa kienet taqtgħu xi ftit mill-kumplament tad-dinja elitista, iżda x-xogħol li wettaq xejn ma jnaqqaslu mid-dinjità tiegħu billi kien jitkellem vulgari. Vulgari ma jfissirx li kien jitkellem baxx imma li kien jitkellem bħan-nies komuni.  Fatt ieħor ta’ dan l-artist huwa li kien jikteb u allura anke jpitter b’idu ix-xellugija. Huwa kien jikteb bil-kontra u għalhekk il-kitba tiegħu tinqara sewwa jekk tinqara f’mera. Hawn min jaħseb li dan il-bniedem kien ibati bid-dislessja.

Ajruport

Monument ta' Da Vinci fl-ajruport ta' Fiumicino 

Ħafna minna meta mmorru Ruma nużaw l-ajruport ta’ Fiumicino. Dan l-ajruport jismu sewwasew Leonardo Da Vinci. Dan huwa ajruport li nfetaħ fis-sena 1960 u ħa post dak ta’ Ciampino li għadu jintuża l-aktar minn ajruplani militari u dawk ta’ linji low cost. Kien xieraq li dan l-ajruport jissemma għal dan il-ġenju li anke ħolom li xi darba l-bniedem ikun jista jtir.

Leonrado ħalla din id-dinja fi fit 2 ta’ Mejju tas-sena 1519 ġewwa Amboise fejn kien ilu jgħix sentejn. Huwa indifen fil-kappella ta’ San Hubert fl-istess belt.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 3 ta' Awwissu 2019