Rabtiet Franġiskani fil-parroċċa ta’ San Ġorġ Ħal Qormi

L-ewwel parti

Waħda mill-eqdem parroċċi f’ pajjiżna hija dik Qormija iddedikata lil San Ġorġ Martri. F’ din il-parroċċa, bħal f’ bosta parroċċi oħrajn, insibu xi rabtiet indiretti mal-qaddis fqajjar ta’ Assisi jew ma’ xi fergħa tal-Ordni tiegħu. Ejjew naraw x’inhuma dawn ir-rabtiet.

Żmien il-fratellanzi

Purċissjoni ta’ Corpus fil-bidu tas-seklu XX.
Jidhru t-Terzjarji Franġiskani quddiem il-baldakkin

Meta f’ Malta ma kienx għad hawn servizzi soċjali, fi ħdan il-Knisja nibtu għaqdiet biex ikunu ta’ sostenn u għajnuna lill-ħaddiema ta’ bosta snajja. Dawn huma il-fratellanzi li llum ftit għadna naraw attività minnhom. Bosta mietu għal kollox wara li tilfu l-għan tagħhom, xi oħrajn baqgħu weqfin. Fil-parroċċa ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi llum insibu ħames fratellanzi: Tas-Sagrament imwaqqfa fl-1575, tal-Madonna tar-Rużarju, imwaqqfa fis-sena 1601, tal-Madonna taċ-Ċintura li tissemma f’ dokument tal-1747 iżda mwaqqfa qabel, ta’ San Mikiel imwaqqfa fl-1739 u ta’ San Ġużepp li ma nafux sewwa meta twaqqfet iżda aktarx li hija l-aħħar waħda minn dawn il-ħamsa. Fl-1833 twaqqaf it-Terz’ Ordni Franġiskan ġewwa din il-parroċċa. Din ma kinitx eżattament fratellanza iżda lajċi mseħbin f’ dan l-Ordni. Meta l-membri ta’ dan l-ordni kienu jieħdu sehem f’ xi okkażjoni liturġika, bħal ngħidu aħna xi purċissjoni, kienu jilbsu ċ-ċoqqa Franġiskana. It-Terz’ Ordni Franġiskan intemm minn din il-parroċċa fis-snin sittin tas-seklu li għadda. Kontra tal-fratellanzi, l-Ordni ma kellux l-istandard iżda bandalora rrakkmat a bl-arma tiegħu. Wieħed ikun jista’ jara din il-bandalora armata fil-festa ta’ San Ġorġ fl-aħħar Ħadd ta’ Ġunju. 

Statwa

L-istatwa ta’ San Franġisk
 f’ Ħal Qormi
armata fil-knisja fl-2015

L-istatwa ta’ San Franġisk
 f’ Ħal Qormi
armata fil-knisja fl-1926

It-Terz’Ordni li għadna kif sememjna kienet attiva sewwa fil-Belt Pinto u kien ixxerred kemm jista’ l-qima lejn San Franġisk u l-kariżma tiegħu. Ta’ kull sena fit-tieni Ħadd ta’ Ottubru kienet tkun organizzata l-festa tal-qaddis. Il-festa titlob ukoll il-purċissjoni u purċissjoni titlob statwa. It-Terzjarji Franġiskani Qriema ħasbu għal statwa tal-qaddis patrun tagħhom. Lejn tmiem is-seklu XIX jew il-bidu tas-seklu XX l-istatwarju Vincenzo Cremona kien ikkummissjonat biex jagħmel statwa ta’ San Franġisk għal knisja parrokkjali ta’ San Ġorġ.

Din l-istatwa tal-kartapesta turi lill-qaddis Franġisku bejn żewġ anġli. L-anġli donnhom qegħdin iwasslu lill-qaddis fil-glorja tas-sema, li dan jidher b’ ħarstu kemxejn merfugħa ’l fuq.  San Franġisk jidher stigmat u qiegħed fuq l-isħab. Mal-isħab jidher puttin ċkejken. Fuq il-pedestall ta’ din l-istatwa tidher l-arma tal-ordni Franġiskan. Fis-sena 1926 il-familja Franġiskana kienet qegħda tfakkar is-700 sena mill-mewt tal-qaddis fundatur tagħha. It-Terz’ Ordni ta’ Ħal Qormi wkoll kien fakkar din l-okkażjoni u għal din il-festa l-istatwa kienet intramat wara l-artal maġġur taħt pavaljun.

L-istatwa armata fil-knisja 
ta’ Ġieżu fil-Belt Valletta

Mat-tmiem tat-Terż’ Ordni spiċċat ukoll il-festa u l-istatwa baqgħet merfugħa f’ niċċa fis-sagristija għal bosta snin.  Fis-sena 1976 il-Franġiskani kienu qed ifakkru is-750 sena mill-mewt ta’ Franġisku.  Għal din l-okkażjoni l-istatwa ta’ San Franġisk ta’ Ħal Qormi ittieħdet fil-knisja tal-Patrijiet Minuri tal-Belt Valletta, magħrufa bħala l-knisja ta’ Ġieżu, u tpoġġiet fuq l-artal maġġur. Fis-sena 2003 din tnaddfet sewwa u sarilha xi xogħol li kien hemm bżonn isir u intramat fil-knisja fil-presepju tal-milied. Dik is-sena il-Qriema fakkru l-ewwel presepju li sar minn San Franġisk 780 sena qabel fi Greccio fis-sena 1223. Fis-sena 2016 il-parroċċa ta’ San Ġorġ fakkret il-275 sena mill-wasla tal-istatwa titulari tagħha. Il-motto ta’ dawn il-festi kien “Xbihatek tressaqna lejn Alla”. Huwa tabilħaqq motto tajjeb għaliex kull xbieha li naraw fil-knejjes, fit-toroq jew fid-djar tagħna għandhom l-għan li jressquna lejn Alla l-Imbierek. Il-Qormin iċċelebraw dan l-avveniment matul sena sħiħa u f’ Novembru tal-2015 saret esebizzjoni ta’ 10 statwi li jinsabu f’ dik il-knisja parrokkjali. Għal darba oħra l-istatwa ta’ San Franġisk inħarġet fil-knisja u setgħet tkun ammirata.

Kwadru antik

Il-kwadru li nsibu fil-mużew tal-parroċċa

Fil-mużew tal-parroċċa nsibu kwadru antik ta’ San Franġisk. Skont l-istoriku Joseph F. Grima, fil-ktieb tiegħu “Il-Knisja Parrokkjali ta’ San Ġorġ Ħal Qormi – Erba’ sekli ta’ storja” dan il-kwadru kien taħt il-kwadru tal-artal tal-Gandlora u tneħħa meta tpoġġiet in-niċċa tal-korp sant ta’ San Massmu li għadna nsibu fuq l-artal tal-Gandlora. Il-kwadru aktarx tpoġġa fuq l-artal għall-ħabta tas-sena 1733. Dik is-sena ċertu Francesco Farrugia waqqaf fondazzjoni b’ att notarili biex tibda ssir il-festa ta’ San Franġisk, allura wieħed jassumi li kien hemm diġa dan il-kwadru. Il-kwadru juri lil San Franġisk jirċievi l-pjagi. Jidher ukoll anġlu ħdejn il-qaddis.  L-anġlu jidher b’ idu fuq qalb il-qaddis u id il-qaddis fuq id l-anġlu.   Mhux magħruf l-artist ta’ dan il-kwadru iżda xi wħud jattribwuh lil Francesco Zahra, imma minkejja li huwa kwadru ta’ livell għoli, il-kritiċi tal-arti jsostnu li ma huwiex tal-livell ta’ Zahra. L-għadam ta’ San Massmu kien inġieb mill-katakombi ta’ Ruma għall-ħabta tas-sena 1785. Kien propjetà ta’ Indri Psaila li fl-1802 irregalah lill-Knisja. Allura nistgħu nikkonkludu li kien għall-bidu tas-seklu XIX li l-kwadru  ta’ San Franġisk ħalla postu mill-knisja.

Dawn huma ftit mir-rabtiet li hemm bejn San Franġisk u l-parroċċa ta’ San Ġorġ, xi rabtiet oħrajn nitkellmu dwarhom fil-ħarġa li jmiss. 

Jissokta . . . . 

Dan l-artiklu deher fir-rivista DF - Dawl Franġiskan, Ottubru 2016