Tinsiex!

Problema li spiss sirna nħabbtu wiċċna magħha dawn l-aħħar għexieren ta’ snin hija dik tad-dimentia, bniedem jinsa. Mhux għax qabel ma kienx jinsa l-bniedem iżda llum billi qiegħed jgħix aktar, il-moħħ xorta jikber u jitlef in-newroni li jikkontibbwixxu għall-fakultà tal-memorja.

Professur tal-psikoloġija darba qalilna li l-moħħ donnu ferrovia, jekk tkun mimlija, iridu jinżlu n-nies biex nies ġodda li jkun hemm fi stazzjon isibu post, kemm-il darba ma jinżlux nies, dawk tal-istazzjon jibqgħu l-art. U hekk il-moħħ meta jimtela, jew jinsa l-qadim u jiftakar il-ġdid jew jinsa dak li seħħ minuta ilu u jiftakar dak li seħħ snin twal ilu. Din it-tixbiha tista’ faċilment tfehmna għaliex id-dimentia saret daqstant komuni.

Biss hemm modi oħrajn kif il-bniedem jinsa. Mhux ħaġa kbira li dak li jkun jinsa, speċjalment meta l-bniedem ikun taħt stress jew dak li jkollu jiftakar ma jkunx tant importanti. Faċli li student li jkun studja kemm felaħ, imur għall-eżami u ma jiftakar xejn minn dak li jkun ilu jaqra u jfittex dwaru min jaf kemm! Din il-ħaġa tiġri spiss. Hemm min jinsa jagħmel xi dmir li jkollu jagħmel. Dawn il-każi ma għandhom xejn x’jaqsmu mad-dimentia, huma ħaġa li jiġru lilna lkoll.

Fil-ħajja tagħna hemm ċerti waqtiet li importanti ħafna li ma ninsewhomx. Wara li tkun ħraqt idek bin-nar, importanti li tiftakar li n-nar jista’ jikkmawżalek uġigħ! Dan huwa eżempju sempliċi; hemm waqtiet aktar serji li l-bniedem ma jaqbillux jinsa.

Auchwitz

Tabella ġewwa Auchwitz

Xogħli ħadni ġewwa l-Kamp ta’ konċentrament ta’ Auchwitz aktar minn darba. Fid-daħla ta’ waħda mill-barrakki hemm tabella li dejjem saħħarni l-kliem li hemm miktub fuqha.  Fuqha hemm il-kliem ta’ George Santayana: “Dawk li ma jiftakrux l-imgħoddi huma kundannati li jerġgħu jgħixuh.”

Auchwitz għalhekk għadu miftuh biex ifakkar dak li seħħ hemmhekk u f’għadd ta’ kampijiet ta’ konċentrament oħrajn matul l-aħħar gwerra dinjina. Auschwitz jibqa’ jfakkarna u ma jħallina qatt ninsew. Il-kliem ta’ Santayana jagħmel wisq sens hawnhekk.

Insa

Għaqlin bħas-sriep u safjin bħall-ħamiem

Spiss xi membru tal-kleru jkun jipprietka u jħeġġeġ lin-nies biex tinsa. Imma xi jfisser tinsa? Ġesù anżi avżana biex ma ninsewx. Kien Kristu stess li qal: “Kunu mela għaqlin bħas-sriep u safjin bħall-ħamiem.” (Mt 10, 16) Jekk trid tkun għaqli ma tistax tinsa.  Imbagħad jiġi dan it-tali u fil-prietka tiegħu jgħidlek “Insa”.  Imma l-kelma “Insa” f’dan il-kuntest ma tfissrix li titħassar minn moħħok dik il-ħaġa li lilek tkun għamlitlek il-ħsara imma tfisser li ma għandux ikollok sens ta’ tpattija lejn min ikun wettaq miegħek xi inġustizzja jew azzjoni ħażina. Mela tinsa qatt jekk trid tkun għaqli. Tinsiex li “Dawk li ma jiftakrux l-imgħoddi huma kundannati li jerġgħu jgħixuh”.

Jista’ jkun li min ikun wettaq miegħek xi azzjoni ħażina jkun agħar minnek u jkun għamel dan frott tal-għira. Mhux bil-fors, imma probabbli! Erħilu, tpattix inti, hemm min ipattilu. Xogħlok mhux il-vendetta imma li tibqa’ żżomm lil dak il-bniedem talli hu. Iżżommx f’qalbek imma kun għaqli bħas-sriep.

Illum lanqas kompjuter ma jinsa. Minkejja li tħassar u tneħħi u tnaddaf il-memorja, xorta jibqa’ traċċa. Aħseb u ara moħħ ta’ bniedem b’saħtu!

Kif tista’ tinsa?

Bla ma trid tibda’ tistaqsi: “Kif tista’ tinsa?” Jekk il-manager tak transfer biex jakkomoda u jpaxxi lill-kollega tiegħek: kif tista’ tinsa? Jekk kollega gideb fuqek mal-imgħallem: kif tista’ tinsa? Jekk l-imgħallem minflok sama’ iż-żewġt iqniepen sama’ biss il-qanpiena tal-parti li gibdet fuqek: kif tista’ tinsa? Nistgħu nibqgħu sejrin bl-eżempji!

Il-Malti jgħid “ Min jagħmel bixkilla jagħmel qartalla”, jiġifieri min jasal jagħmel ħaġa żgħira mhux ser isibha bi kbira biex jagħmel xi ħaġa kbira. Mela għalhekk importanti li ma ninsewx għax dak li jkun jista’ jerġa’ jiftakar fina. Tinsa qatt il-kliem ta’ George Santayana għax ikollok terġa’ tgħaddi mill-istess storja ħabib! Tinsiex! Żomm f’moħħok imma mhux f’qalbek. Jekk iżżomm f’qalbek ma ssib paċi qatt.

Jekk għad jiġi misluf lilek l-għomor, għad jiġi żmien li tinsa għax xi ftit jew wisq ilkoll inbatu bid-dimentia fi xjuħitna. Min ftit u min ħafna. Imma jekk jasal dak il-waqt żomm il-memorji anke jekk ma jkunux wisq sbieħ. Dawn huma t-tarka li tipproteġik mill-attakki li jistgħu jerġgħu jseħħu fil-ġejjieni. Mela tinsiex iżda neħħi minn qalbek kull sens ta’ vendetta li jista’ jkollok. Fuq kollox tinsiex lil min għamillek il-ġid, lil min abbek, lil min waqaf miegħek matul il-waqtiet diffiċli. Tinsa qatt it-tajjeb li sar miegħek.

Le tinsiex. It-tajjeb kun grat lejh u l-ħażin tinsiehx biex ma terġax tgħaddi minnu.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon 29 ta' Ottubru 2017