It-tribuna

Ladarba qegħdin fl-ambjent tal-bażiliċi, tajjeb insemmu xi ħaġa dwar struttura li ġieli nsibu f’xi knejjes li għandhom id-dinjità ta’ bażilika. Qiegħed ngħid għal dik li bosta minna jsejħulha t-tribuna. Hawn min isejjaħ din l-istruttura baldakkin, imma aħna l-Maltin bil-kelma  baldakkin nifhmu dak li joħroġ is-sagrament taħtu f’Corpus jew il-Qalb ta’ Ġesù jew xi purċissjoni Ewkaristika oħra. Hemm imbagħad isem tekniku ieħor għal din il-ħaġa: ċiborju, imma mill-ġdid, għal xi wħud minna ċiborju huwa dak il-kontenitur bħal bieqja li fih jitpoġġew l-ostji, mhux pissidi għax ma jkollux sieq. Imbagħad hemm min isibha bħala kannapew u mill-ġdid dan l-isem jista’ jgerfex li dawk li għalihom il-kannapew huwa dak l-għata tad-drapp li nsibu fuq it-taberanku. Hu x’inhi llum se ngħid xi ħaġa dwar din l-imbierka tribuna, dak is-speċi ta’ saqaf fuq il-kolonni li jgħatti l-artal li jien se nsejħilha tribuna.

Oriġini

Il-knisja tad-Dumnikani Bolzano

Fl-antik mal-kolonni tat-tribuna kien ikun hemm il-purtieri biex waqt il-quddiesa kienu jingħalqu u s-saċerdot ikun waħdu. Sal-konċilju ta’ Trento (1545–63) il-quddiesa kienet issir wara kanċell għoli, anzi ħajt li kien jissegrega lis-saċerdot minn mal-assemblea. Min imur Bolzano u jżur il-knisja l-qadima tal-patrijiet Dumnikani għadu jista’ jara din il-ħaġa. Dan il-konċilju baxxa dan il-ħajt u baqa’ sa ftit snin ilu l-kanċell li għadna naraw f’bosta knejjes anke f’Malta, poġġaman bil-balavostri li jdawwar l-artal. L-għan ewlieni tat-tribuna kien l-istess, jiġifieri li jifred il-post qaddis fejn issir l-Ewkaristija mill-kumplament tad-dinja profana.  

Il-Knisja ħadet bosta drawwiet mingħand ħaddieħor u fost id-drawwiet li ħadet u għamlet tagħha nsibu t-tribuna. L-imperaturi Rumani kienu joqgħodu taħt saqaf tad-drapp meta jkunu mal-kunsill tagħhom. L-imperatur jew martu kienu jinġarru wkoll taħt saqaf tad-drapp, speċi ta’ baldakkin u għalhekk hawn min it-tribuna jsejħilha baldakkin. L-istess mod keinu jorqdu, fuq sodda msaqqfa u bil-purtieri. Dawn is-sodod kienu jissejħu taċ-ċelu u konna narawhom anke f’pajjiżna għax il-poplu kien irid jeħles mill-gdim tan-nemus bħas-slaten u l-imperaturi.  L-aktar post għażiż għal-Lhud kien it-tempju u l-aktar parti qaddisa, li kienu jsejħu tabernalu, kien fejn kienu jżommu t-twavel tal-kmandamenti li Alla ta lil Mose. Dan il-post kien ukoll ikun mgħotti b’saqaf tad-drapp u mdawwar bil-purtieri.

Fil-knejjes 

It-tribuna ta'
San Giovanni Laterano Ruma

Aktarx li l-ewwel tribuna fuq artal kif nafuha llum kienet saret fil-bażilika ta’ San Ġwann Lateran f’Ruma. Min ġieli mar f’din il-knisja jaf li hemm it-tribuna, imma jiżbalja jekk jaħseb li dik li jara llum hija l-istess waħda ta’ sbatax-il mitt sena ilu. L-istoriċi jgħidulna li l-Imperatur Ġustinu l-Kbir kien ordna tribuna għall-knisja ta’ Santa Sofija f’Kostantinopli. Din it-tribuna kienet kollha fidda u deheb. Min jaf fejn spiċċat illum! B’hekk naraw li t-tribuna kellha skop liturġiku fil-bidu tal-knisja. It-tribuna bdiet issir komuni fil-knejjes u din kienet tkun tal-injam, tal-ġebel jew irħam jew tal-metall.

F’pajjiżna għadna naraw bosta knejjes li għandhom it-tużell. Dan ukoll huwa forma ta’ saqaf fuq l-artal iżda minflok fuq il-kolonni bħal fit-tribuna, ikun imdendel mis-saqaf tal-knisja. Insibu xi eżempji ta’ tużeli li ma humiex tad-drapp imma huma tal-injam, għalkemm din hija ħaġa rari u sa fejn naf jien f’pajjiżna ma tinstab imkien. Eżempju bħal dan huwa t-tużell fil-knisja ta’ San Wilfred f’Cantly, South Yorkshire l-Ingiterra.

L-erba’ bażiliċi maġġuri li nsibu f’Ruma kollha għandhom tribuna fuq l-artal maġġur tagħhom, imma dan ma jfissirx li bażilika biss tista’ jkollha tribuna fuq l-artal. F’pajjiżna il-knisja parrokkjali ta’ San Girgor ta’ tas-Sliema għandha tribuna minkejja li ma hijiex bażilika. Mill-banda l-oħra mill-għaxar bażiliċi li nsibu f’pajjiżna, erba’ biss fihom tribuna.

F'Malta

L-ewwel tribuna f’pajjiżna saret għall-bażilika tal-Madonna tal-Karmnu tal-Belt. Din saret għall-bażilika l-qadima u mhux għall-knisja li naraw illum. Din hija xogħol ta’ Pio Cellini li fl-1909 beda jgħix Malta u kien f’dak iż-żmien li ħadem din it-tribuna. Fil-bażilika tal-Isla nsibu tribuna wkoll. Dik li naraw illum hija disinn tal-Kavallier Vincenzo Bonello u saret wara li l-ewwel waħda li kien hemm kienet iġġarfet bil-gwerra. It-tielet tribuna nsibuha Għawdex fil-bażilika ta’ San Ġorġ. Din hija kopja ta’ dik ta’ Bernini fil-Vatikan L-artist tagħha kien Carlo Pisi li ħadimha fil-bronż fl-1967. Fil-knisja tal-Madonna ta’ Pinu nsibu tribuna oħra. Din il-knisja nfetħet fl-1932 u t-tribuna saret snin wara li nfetħet il-knisja. (napprezza jekk hawn min għandu xi informazzjoni dwar din it-tribuna u jgħaddihielna)

Fr Reno Muscat

San Wilfred l-Ingilterra

Tużell (Żejtun)

Tribuna - Tal-Karmnu Valletta 

Tribuna L-Isla

Tribuna San Ġorġ

Tribuna Ta' Pinu

San Girgor Sliema

Bażilika xi tkun?

L-Arċisqof juri d-diġriet li għolla lill-knisja tal-Mosta
għad-dinjità ta' bażilika

Bil-qari tad-digriet li għolla lill-knisja Arċipretali tal-Mosta għad-dinjità ta’ bażilika minuri, li nqara mill-Arċisqof ta’ Malta Charles J. Scicluna nhar il-Ħadd 29 ta’ Lulju 2018, f’bosta minna nibtu diversi mistoqsijiet. Fost oħrajn kien hemm staqsa: Bażilika xi tfisser eżatt?

Letteralment il-kelma bażilika tfisser “Id-dar tas-Sultan” jew aħjar tal-Mulej. Il-kelma nnifisha ġejja mill-Grieg, βασιλεύς  (Basileus) li tfisser sultan u  οἶκος (Oikos) li tfisser dar.  Għalhekk kull knisja hija fil-verità bażilika,iżda l-Knisja tatribwixxi dan it-titlu lil xi knejjes li jkollhom ċerta importanza fil-funzjoni tagħhom jew li jkollhom ċerta valur artistiku.

Bażilika Rumana (mhux knisja)

F’Ruma tal-qedem, il-bażilika kienet bini pubbliku użat bħala post għal laqgħat pubbliċi u għall-amministrazzjoni tal-ġustizzja. Il-bini kien ikollu forma rettangolari b’navata fin-nofs u sensiela ta’ kolonni li jiffurmaw żewġ navati oħra li bosta drabi kienu jkunu msaqqfin biex minn fuqhom tinħoloq speċi ta’ gallarija fuq in-navata ċentrali. Mela issa nafu li l-bażilika oriġinali ma kellha xejn x’taqsam la mal-Knisja Kattolika u mal-ebda twemmin ieħor.

Knejjes Bażiliċi

Bl-Editt ta’ Milan fis-sena 313, il-Knisja ħadet il-libertà li tant kellha bżonn biex tikber bla xiel ta’ xejn. L-Imperatur Kostantinu u ommu Santa Liena ħasbu biex fil-belt ta’ Ruma, il-kapitali tal-Imperu li kien jaħkem parti kbira mid-dinja ta’ dak iż-żmien, jibnu xi binjiet kbar f’forma ta’ bażilika biex iservu ta’ knejjes. San Giovanni Laterano u San Pietro in Vaticano huma tnejn minn dawn li għadhom magħrufin sal-lum bħala bażiliċi maġġuri.  

U jekk jogħġobkom… il-plural ta’ bażilika mhux bażiliki imma bażiliċi!

Hekk bdew il-bażiliċi fil-Knisja Kattolika.

L-Arma u aktar

Umbrellun

Knisja li jkollha d-dinjità ta’ bażilika minuri (jiġifieri kollha ħlief l-4 ta’ Ruma, Lateran, Vatikan, Santa Maria Maggiore u San Polo fuori le Mura,u ż-żewġ bażiliċi Papali ta’ Assisi) ikollha d-dritt li ġġib l-imbrellun bażilikali fuq l-arma tagħha u billi din tkun affiljata, speċi tkun bint ta’ bażilika maġġuri, tkun tista’ turi l-arma tal-Papa fuq il-bieb ewlieni tal-knisja flimkien ma’ dik tal-isqof tad-djoċesi.

Tintinabru

Minbarra dan knisja li tkun bażilika jkollha wkoll l-umrellun bażilikali. Meta kont nistudja Ruma kont staqsejt wieħed saċerdot intiż fuq dawn l-affarijiet u kien qalli li l-umbrellun ta’ bażilika maġġuri għandu jkun tal-bellus filwaqt li dak ta’ waħda minuri għandu jkun tas-satin. L-oriġini tal-umbrellun ma huwa xejn għajr dak ta’ użu prattiku. Kien jintuża biex jipproteġi lill-Papa mir-raġġi tax-xemx. L-ilwien ta’ dan l-umrellum ikunu isfar u aħmar, l-ilwien tal-belt ta’ Ruma. Iżda f’Malta għandna umbrellun ta’ bażilika li huwa abjad. Dan huwa tal-bażilika tal-Porto Salvu u San Duminku tal-Belt. Jingħad li billi l-Papa sal-1814 kien imġiegħel jgħix fi Franza minn Napuljun, meta huwa ta d-dinjità ta’ Bażilika lill-knisja tal-Belt Valletta l-umbrellum ingħata abjad għax il-papa ma kienx Ruma. Imma l-bażilika tal-Belt ingħatat sentejn wara r-ritorn tal-papa minn Franza, iżda t-talba għaliha kienet saret waqt l-eżilju tal-Papa.

Xi ħaġa oħra li naraw f’bażilika huwa t-tintinabru, (Tintinnabulum) dik il-qanpiena mwaħħla ma’ arblu ċkejken li tindaqq sew waqt l-elevazzjoni tal-Ostja u tal-Kalċi fil-quddiesa kif ukoll fil-purċissjoni. L-oriġini ta’ dan ukoll kien wieħed prattiku. Din il-qanpiena kienet tindaqq fil-kantunieri tat-triq biex tavża li jkun hemm il-papa għaddej minn hemm, ovvjament waqt xi purċissjoni għax il-papa mhux se jmur jippassiġġa fit-toroq ta’ Ruma.

Salib papali

Is-salib ta’ fuq il-bażilika wkoll ikun xi ftit differenti minn dak ta’ knejjes oħra. Dan ikollu tliet mindudin, waħda iżgħar minn oħra, minflok waħda bħal ta’ knejjes oħra. Dan jissejjaħ is-salib papali u ġieli kien jidher fl-araldika biex juri li dak li jkun ikun papa. It-tliet injamiet mindudin ifissru l-istess bħalma keinu jfissru it-tleit kuruniu fit-trirenju tal-Papa, li jfissru li l-papa huwa missier is-salten, gvernatur tad-dinja nu vigarju ta’ Kristu.

U l-mazza?

Bosta jassoċċjaw il-mazza kapitulari ma’ bażilika, iżda l-mazza nsibuha f’kolleġġjata. Hawn knejjes li huma kolleġġjati imma mhux bażiliċi (San Lawrenz il-Birgu, Kunċizzjoni Bormla, San Pawl tal-Belt, San Pawl tar-Rabat). Kolleġġjata jfisser li jkollha l-kanonċi. Insibu mbagħad bażiliċi li huma wkoll kolleġġjata bħal tal-Isla, Santa Liena Birkirkara , San Ġorġ, Xagħra, Nadur u Għarb Għawdex. Il-mazza kellha skop li turi li l-kulleġġ, jiġifieri l-kanonċi, għandhom min jiddifendihom. Allura bażilika li ma hiijiex kolleġġjata ma jkolliex mazza u mill-banda l-oġra mazza nsibuha fi knejjes kolleġġjati anke jekk ma jkunux bażiliċi.

Kemm hawn bażiliċi fid-dinja?

L-akbar numru ta’ bażiliċi jinsab fl-Italja. Hemmhekk insibu 557 waħda. Hemm ħafna pajjiżi li fihom insibu bażilika waħda biss. Pajjiżna, fiż-żewġ djoċesijiet issa bl-aħħar waħda tal-Mosta insibu 10, u 4 oħra li ftit jissemmew. (Nazzarenu Sliema, Għar tal-Madonna Rabat, Duluri Ħaż-Żebbuġ u Madonna tal-Patro1inju Għasri)

Madwar id-dinja kollha hawn 1,692 bażilika, iva elf, sitt mija u tnejn u disgħin bażilika. Fl-Afrika nsibu 19-il waħda, fil-kontinent Amerikan insibu 355 filwaqt li fl-Asja għandna 53 waħda. Fl-Oċeanja, insibu 7 bażiliċi filwaqt li l-akbar numru bla dubju nsibuh fl-Ewropa; 1,258 bażilika.

Nistħajjel li bosta wara li raw dawn iċ-ċifri jgħidu f’qalbhom: U allura la hawn dawn il-bażiliċi kollha madwar id-dinja, waħda jew tnejn oħra hemm lok għalihom!!!

Fr Reno Muscat

Leġġenda Marjana

Ir-rabta tal-bniedem ma’ Marija ma tafx b’ limiti. Mhux talli l-Madonna hija mfittxija fil-ħtiġijiet spiritwali iżda daħlet ukoll fil-qasam folklorisitku ta’ bosta pajjiżi. Fost il-bosta leġġendi li nsibu madwar id-dinja, hemm minnhom dwar il-Madonna jew li Marija Santissima tidħol b’ xi mod fihom. Meta ngħidu leġġenda ma nkunux qed infissru gidba jew xi ħaġa fittizja iżda kitba li saret biex tinqara jew biex tkabbar id-devozzjoni jew bħala mogħdija ta’ żmien. Tajjeb niftakru li anke l-kelma “Leġġenda” ġejja mill-kelma “Leggere” li tffiser Taqra. Mela l-leġġendi nkitbu biex jinqraw, bħal kull kitba oħra, iżda jinqraw f’ ambjenti partikolari. Il-leġġendi ma nistgħux inqisuhom li għandhom xi bażi storika, biss xi ftit storja jista’ jkollhom ukoll. Nixtieq illum naqsam maghkom leġġenda ħelwa, waħda minn min jaf kemm.

Il-pittur u l-miżien

Mela darba waħda kien hemm pittur famuż li kellu ħafna dnubiet. Dan marad marda gravi u dam mhux ħażin f’qiegħ ta’ sodda. Darba waħda kellu dehra tal-ġudizju tiegħu. Deher hu f’nofs sala kbira fejn fuq naħa kien hemm il-qaddisin u l-anġli u fuq in-naħa l-oħra kien hemm ix-xjaten.

L-imħallef tas-sema kien sejjer jiżen dak li għamel il-pittur u għalhekk ġab miżien kbir biex jara f’ ħajtu għamilx aktar tajjeb milli ħażin u għalhekk jieħu l-premju ta’ dejjem jew inkella bil-kontra u jmur max-xjaten. Ċorma xjaten ġabu salt kotba ħoxnin li fihom kien hemm miktubin id-dnubiet tal-pittur, li kif għidna ma kienux ftit. Iżda l-ebda bniedem ma hu ħażin għal kollox! Min-naħa tagħhom l-anġli wkoll kellhom xi kotba dwar dan il-pittur b’xogħlu u bil-ħwejjeġ tajba li għamel matul ħajtu.

Il-kotba li ġabu x-xjaten intefgħu f’keffa tal-miżien u l-kotba tal-anġli tpoġġew fil-keffa l-oħra. Iżda l-kotba tax-xjaten kienu itqal minn tal-anġli u għalhekk deher ċar li l-pittur kien se jmissu l-kastig minflok il-premju. Fejn l-imħallef ħin bla waqt dehret Marija Santissima. Anġlu żgħir resaq lejn il-pittur imwerwer u qallu biex imur jitlob ħniena lil Marija. Il-pittur bid-dmugħ f’għajnejh resaq lejha u talabha bl-umiltà kollha biex tħenn għalih. Dak il-ħin Marija qamet minn fejn kienet u marret poġġiet fuq il-miżien fil-keffa fejn kien hemm il-kotba tal-anġli. Il-miżien mill-ewwel xaqleb lejn  in-naħa l-oħra. Ix-xjaten bdew jgħajtu għajat kbir għax raw li kienu tilfu u ħarbu minn dak il-post.

Ftit jiem wara dan il-pittur fieq mill-marda tiegħu u l-ewwel ma għamel kien li mar iqerr. Hekk kif reġa’ ħa saħtu, pitter pittura sabiħa tal-Madonna bħala radd ta’ ħajr lejha. Din il-pittura tant kienet sabiħa li ġibdet bosta u bosta nies lejha li saru devoti ta’ Marija Santissima.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher fil-programm tal-festa Madonna ta' Lourdes San Ġwann 2018

Bażilika

Illum, 29 ta’ Lulju 2018, huwa jum li se jibqa’ miktub b’ittri tad-deheb fl-istorja tal-Mosta għaliex il-knisja parrokkjali ta’ dan ir-raħal sejra tingħata t-titlu ta’ Bażilika. Bosta qegħdin jistaqsu xi tfisser Bażilika.

L-erba’ Bażiliċi prinċipali jinstabu Ruma. Dawn huma San Ġwann Lateran, omm il-knejjes kollha tad-dinja u katidral ta’ Ruma, San Pietru fil-Vatikan fejn hemm it-tmexxija tal-Knisja Universali, Santa Maria Maggiore u San Paolo fuori la Mura. Il-Bażiliċi l-oħrajn jissejħu Bażiliċi Minuri għax huma affiljati, speċi ta’ ulied xi waħda minn dawn il-Bażiliċi prinċipali.

F’Malta u Għawdex għandna numru ta’ knejjes li jġibu dan it-titlu. L-ewwel Bażilika li saret f’pajjiżna kienet dik tal-Portu Salvu u San Dumiknu ġewwa l-Belt Valletta. Din il-knisja tgħolliet għad-dinjità ta' Bażilika Minuri fil-25 ta' Mejju 1816, aktar minn mitejn sena ilu! Fl-1895 il-knisja tal-Madonna tal-Karmnu tal-Belt Valletta wkoll ingħatalha dan it-titlu. Fl-1921 il-knisja tal-Isla li kienet Kolleġġjata sa mill-1786 tgħolliet għad-dinjità ta’ Bażilika. Il-knisja ta’ Santa Liena f’Birkirkara li kienet kolleġġjata sa mill-1630, saret Bażilika fl-1950.  Il-knisja parrokkjali tan-Nazzarenu f’Tas-Sliema hija Bażilika u ħadd ma jsejħilha b’ dan it-titlu. L-istess l-għar tal-Madonna fil-knisja tad-Dumnikani tar-Rabat kif ukoll il-knisja tad-Duluri f’Ħaż Żebbuġ. Dawn huma Bażiliċi wkoll imma ftit li xejn jiġu rriferuti bit-titli li għandhom.

Ġewwa d-Djoċesi Għawdxija nsibu numru ta’ Bażiliċi. Dawn huma: San Ġorġ tar-Rabat imwaqqfa Bażilika fl-1958, Il-knisja tal-Bambina fix-Xaghra, dik ta’ San Pietru u San Pawl fin-Nadur u l-knisja tal-Viżitazzjoni fl-Għarb ilkoll saru Bażiliċi fl-1967. Ġewwa l-Għarb ukoll insibu l-Bażilika tal-Madonna ta’ Pinu. Ma' dawn inżidu wkoll il-kappella tal-Madonna tal-Patroċinju li nsibu fir-raħal tal-Għasri li hija wkoll Bażilika. 

Xi tfisser Bażilika

Xi jfisser li knisja tkun Bażilika? Huma titli ta’ rispett lejn lok reliġjuż li jkun jixraqlu ċerta stima minħabba l-popolarità tiegħu. Kieku jkollna nikkomparaw il-knejjes mal-bnedmin inkunu nistgħu ngħidu li jeżistu titli differenti lill-persuni differenti. Lit-tabib insejħulu Dott, lin-nutar ngħajtulu Manifk, lill-avukat nindirizzawh b’Sinjur, lill-bennejn ngħidulu Mgħallem, imma lkoll huma bnedmin li twieldu bla ħwejjeġ u lkoll sejrin jintemmu fl-istess post, iżda minħabba n-natura tax-xogħol li jagħmlu nagħtuhom titli differenti.

L-għan tal-Knisja (bil-K kbira) Universali huwa x-xandir tal-kelma ta’ Alla u s-salvazzjoni tal-erwieħ. Dan isir permezz tas-sagramenti. Issa sagrament jista’ jsir fil-Vatikan, f’Bażilika, fi knisja Arċipretali, fi knisja ċkejkna jew f’kappella mitlufa f’nofs ir-raba’, xorta waħda huwa l-istess sagrament. Is-sustanza tas-sagrament ma tinbidilx skont il-post li fih jiġi amministrat. Il-post huwa aċċidentali u jista’ jinbidel, imma s-sustanza ma tinbidel qatt u għalhekk jekk wieħed jirċievi sagrament f’Bażilika huwa l-istess daqs li kieku jirċievih f’ kappella ċkejkna qalb l-għelieqi.

Allura b’dan l-argument ikun hawn min jistaqsi: għalfejn jingħataw dawn it-titli? Ma rridux ninsew li ċerti knejjes għandhom storja kbira, oħrajn fihom xi devozzjoni partikolari u għalhekk iżuruhom bosta nies. Bħala rikonoxximent jistgħu jingħataw titlu bħal ta’ Bażilika, li jingħata mill-Papa.

Il-Knisja tal-Mosta għandha storja twila u l-qagħda ġeografika tagħha tiġbed lejha bosta nies, l-aktar turisti. Kienet il-knisja li serviet lid-dinjitarji li fl-1913 ġew Malta għall-Kungress Ewkaristiku. Hija l-knisja li fit-tieni gwerra dinjija daqet l-azzar tal-għadu iżda baqgħet wieqfa u soda. Hija knisja li fiha ċerta devozzjoni u għalhekk sejra tingħata din id-dinjità. Taħsbux li t-triq hija faċli jew qasira, le le, hija twila aktar milli wieħed jaħseb.

Ħa ngħidilkom kurżità dwar din il-Bażilika ġdida! Fil-pjanti oriġinali tar-Rotunda, wieħed mill-kwadri fuq artal laterali huwa ta' San Ġorġ Martri. U mhux bil-fors ladarba l-perit tagħha kien iġib ismu, Giorgio Grognet de Vassé!

Jekk hemm min jaħseb li l-għoti tat-titlu ta’ Bażilika hija xi ħaġa li ma għadiex tingħata ikun sejjer żball. Xi knejjes ta’ ċerta importanza jiġu iddikkjarati Bażiliċi tista’ tgħid mill-bidu tal-eżistenza tagħhom. Dawk kollha li xi darba marru Lourdes jafu li hemmhekk hemm il-Bażilika ta’ San Piju X, knisja taħt l-art mibnija bil-konkos li ma fiha l-ebda opri artistiċi, imma minħabba l-importanza tagħha ingħatat it-titlu ta’ Bażilika.

Mil-lum fid-djoċesi tagħna ser ikollna Bażilika ġdida mal-għadd li diġà jeżistu. Jalla ma tkunx tal-aħħar!

Fr Reno Muscat

Jaħfirhom il-papa

Kultant inun ma’ xi grupp ta’ żgħażagħ u jibdew jagħmluli mistoqsijiet dwar il-fidi. Ngħid id-dritt mhux dejjem inkun naf inweġibhom dak il-ħin għaliex ċerti domani jkunu tekniċi jew legali. Dan il-fatt jurini kemm hawn min jinteressa ruħu fil-Knisja minkejja li ma tantx ikun iħaffer l-għatba tagħha.

M’ilux wisq wieħed ħabib tiegħi staqsieni mistoqsija interessanti li għandu mnejn bosta oħrajn ġieli staqsewha wkoll. Dan it-tali qalli: “Inti bħala saċerdot tista’ taħfer id-dnubiet kollha?” Bdejt infissirlu li sa ftit snin ilu kien hemm ċerti dnubiet, bħalma hu l-abort, li jiena kont nista’ nassolvih għaliex jiena patri Dumnikan u aħna u xi patrijiet oħra (Franġsikani, Agostinjani u Karmelitani) kellna bħal speċi ta’ privileġġ li konna nistgħu naħfru dan id-dnub iżda saċerdoti oħra kien ikollhom imorru għand l-Isqof biex jaħfru dan id-dnub. Il-Papa Franġisku ta’ dan il-permess lis-saċerdoti kollha, iżda xorta fadal xi dnubiet li l-Papa biss jista’ jaħfirhom. Min kien qed jisma’ dak li għedt lil dak iż-żagħżugħ ġietu l-kurżità liema huma. Qallibt ftit fil-menti u ppruvajt niftakar x’jgħid id-dritt kanoniku. Dak li weġibt lil dawk il-ħbieb nixtieq nasqmu magħkom ukoll.

Ħames dnubiet

Il-profanazzjoni tal-Ewkaristija huwa wieħed mill-ħames dnubiet gravi li jista’ jaħfer biss il-papa. Dan id-dnub isir meta xi saċerdot jarmi jew ibigħ ostja ikkonsagrata. Dak is-saċerdot dlonk jaqa’ fl-iskomunika bla ma jkun hemm ħtieġa ta’ dikjarazzjoni jew xi dokument. Din it-tip ta’ skomunika tissejjaħ  latae sententiae.

Dnub ieħor riservat għall-assoluzzjoni tal-papa huwa meta ssir vjolenza fiżika fuq il-persuna tal-Papa. Hawnhekk dlonk jiġi f’moħħna l-attentat fuq ħajjet San Ġwanni Pawlu II nhar it-13 ta’ Mejju 1981. Dan il-każ huwa differenti għaliex l-aggressur ma kienx jappartjeni għall-fidi Nisranija. Kieku kien Nisrani kien jista’ jaħfrilu l-papa biss.

Dnub ieħor li jassolvi biss il-papa huwa l-assoluzzjoni fil-kompliċità kontra s-sitt kmandament. Hawn aħjar nispjegaw ċar. Jekk saċerdot ikollu relazzjoni sesswali ma’ persuna oħra ma jkunx jista’ jaħfer dan id-dnub lil min ikun ikkommettih miegħu. Jekk dan is-saċerdot jassolvi lil min kien kompliċi miegħu fi dnub kontra s-sitt kmandament, dan is-saċerdot awtomatikament jiġi skomunikat u jrid maħfra mingħand il-Papa. Issir eċċezzjoni biss f’każ li l-kompliċi ikun fi tmiem ħajtu.

Jekk isqof jikkonsagra isqof ieħor mingħajr mandat tal-papa wkoll jaqa’ fi skomunika  latae sententiae. Każ bħal dan seħħ fl-1988 meta l-Isqof Marcel Lefebvre ordna erba’ isqfijiet bla awtorizazzjoni. L-iskomunika tneħħiet mill-Papa Benedettu XVI fl-2009. Biex ngħidu kollox l-ordinazzjoni ta’ dawk l-erba’ isqfijiet kienet valida imma illeċita jiġifieri tikser ir-regola tal-Knisja.

L-aħħar dnub li jaħfer biss il-papa huwa meta saċerdot jikser is-sigriet tal-qrar. Dak li jingħad fil-qrar għandu jibqa’ sigriet anke wara l-mewt ta’ min ikun mar iqerr. Għalhekk l-Awstralja m’ilux sar bosta diskors, anżi għadu għaddej, fuq din il-ħaġa għax l-awtorità ċivili pretendiet li s-sigriet tal-qrar għandu jinkiser għaliha. X’kontradizzjoni f’dinja fejn kulħadd jgħajjat bid-dritt tal-Privicy!

Bilfors trid tmur Ruma?

Meta fissirt dan kollu kien hemm min staqsieni jekk min jikkommetti xi dnub min dawn hux bilfors ikollu jmur Ruma u jqerr għand il-papa nnifsu. Weġibt li mhux bilfors imma hemm proċedura li ssir f’dawn il-każi bla ma jkun hemm ħtieġa li dak li jkun jiltaqa’ wiċċ imb wiċċ mal-papa.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'Il-Mument - 29 ta' Lulju 2018

Turiżmu reliġjuż

Illum il-ġurnata s-safar sar bil-wisq aktar popolari milli kien sa ftit għexieren ta’ snin ilu. Is-sistema ta’ kif taqta’ biljett tal-ajru, issib lukanda fejn toqgħod, tikri karozza biex ikollok biex tiġri u tmur fejn trid illum saret waħda faċli grazzi għat-teknoloġija li għandna f’idejna. Madanakollu xorta baqa’ lok għal turiżmu organizzat fi gruppi, dawk li jissejħu tours. Dawn il-gruppi huma komdi għal min ikun irid isiefer bla ma joqgħod iħabbel rasu għal xejn għaliex il-programm tagħhom ikun lest mill-agenziji li jorganizzaw il-ġiti. Popolari ħafna huma dawk il-ġiti marbutin ma’ xi post fejn hemm devozzjoni lejn xi qaddis jew qaddisa. Dan jista’ jitqies bħala turiżmu reliġjuż. Fejn immorru aħna l-Maltin?

Lourdes

Lourdes

Żgur li wieħed mill-aktar postijiet popolari magħna l-Maltin fejn jidħol it-turiżmu reliġjuż huwa Lourdes fi Franza. Eluf ta’ pellegrini minn Malta jżuru dan il-post ta’ kull sena. Għaċ-ċokon ta’ artna, il-persentaġġ ta’ Maltin f’Loures ta’ kull sena huwa għoli ħafna. Ġieli nisimgħu kritika dwar dan il-post u nisimgħu min jgħid li hemm wisq negozju, wisq ħwienet, wisq xi jtellef mill-qdusija tal-lokal. Tabilħaqq li r-raħal huwa mimli ħwienet, lukandi u dak kollu li jistenna li jsib vjaġġatur waqt il-vjaġġ, biss il-qofol ta’ Lourdes huwa l-parti fejn hemm is-santwarju, fejn hemm l-għar li fih Bernardina Soubirous rat lill-Madonna. Mix-xatba tas-santwarju ’l ġewwa hemm dinja differenti għal kollox minn dik li hemm barra. Għalhekk niżbaljaw meta ngħidu li Lourdes huwa negozju biss; f’Lourdes issib is-sagru u ssib ukoll dak li jista’ jkollok bżonn kif ukoll issib dak li jħajrek tixtri. U la qed insemmu x-xiri, ħaġa li aħna l-Maltin ma ngħaddux mingħajrha meta nsiefru, tajjeb ngħidu li l-ilma ta’ Lourdes ma jinxtarax. Min irid jista’ jixtri l-flixkun u jimlih bl-ilma li huwa b’xejn.

Post Marjan ieħor

Fatima

Fatima wkoll huwa post ta’ turiżmu reliġjuż li bosta Maltin ġieli żaruh jew għandhom ix-xewqa li jżuruh. Billi dan il-post jinsab fil-Portugall il-vjaġġ huwa itwal minn dak lejn Lourdes u għandu mnejn għalhekk il-pellegrini Maltin fih huma inqas. Illum Fatima wkoll hija mimlija bi ħwienet ta’ souvenirs, ristoranti u lukandi. Sa ftit snin ilu ma kinitx hekk, illum differenti. Madanakollu xorta ma tlaħħaqx ma’ Lourdes fejn jidħol negozju. Dan il-post huwa wieħed trankwill ħafna, post fejn issib ħin tirrilassa fiżikament, mentalment u spiritwalment. Post li għadu qed jikber u jiżviluppa. Forsi l-qagħda geografika tiegħu tillimitah milli xi darba jilqa’ fih il-miljuni ta’ pellegrini li jżuru Lourdes.

Fil-Bożnija

Medjugorje

Minkejja li l-Knisja għadha ma approvatx id-dehriet Marjani ta’ Medjugorje, xorta waħda dan ir-raħal fil-Bożnija-Ħersegovina jiġbed lejh bosta Nsara fosthom għadd mhux ħażin ta’ Maltin. Dan ir-raħal darba kien mitluf u minsi. Ħadd għajr il-poplu tar-raħal jew tal-irħula qrib tiegħuma kienu jafu bih. Raħal ċkejken ħafna, nieqes minn kull neċessità. Illum fih inbnew lukandi, infetħu ħwienet ta’ kull xorta u fi ftit kliem nistgħu ngħidu li żviluppa, forsi anke b’rata xi ftit mgħaġġla żżejjed. It-turiżmu reliġjuż hawnhekk idawwar ir-rota ekonomika mhux biss tar-raħal iżda ta’ xi rħula qrib li fihom xi attrazzjoni partikolari. Minkejja li l-post għadu ma huwiex fuq il-livell ta’ Lourdes jew Fatima, xorta huwa post fejn jinġabru eluf kbar ta’ pellegrini minn madwar id-dinja kollha. Kull sena lejn il-bidu ta’ Awwissu jsir il-festival taż-żgħażagħ, esperjenza tal-blieh, biex nużaw kelma li jifhmu sewwa ż-żgħażagħ.  Wieħed mill-iżvantaġġi ta’ dan il-post huwa l-munita. Hawn ma jużawx l-ewro imma għandhom il-munita tagħhom, madanakollu bl-ewro tinqeda wkoll.

Fl-Italja

Assisi

Ruma minn dejjem kienet destinazzjoni preferita mal-pellegrini mid-dinja kollha u għalhekk miljuni jżuruha ta’ kull sena. Dak li jkun jista’ jgħaqqad vjaġġ f’Ruma ma’ xi postijiet oħra relattivament qrib biex ikompli jsebbaħ iż-żjara tiegħu f’dan il-post meraviljuż. Għalkemm mhux wisq qrib, wieħed jista’ jżur Padova, il-post ta’ Sant Antnin. Hemm madwar 500 kilometru bejn iż-żewġt ibliet u jekk wieħed jiddeċiedi li jsuqha aħajr jaħseb biex jgħaddi lejl fil-belt. Eqreb lejn Ruma, fl-Umbria, insibu Assisi, r-raħal ta’ San Franġisk u Santa Kjara  kif ukoll Cassia ir-raħal ta’ Santa Rita. Dawn huma postijiet li wieħed faċli jasal għalihom bil-ferrovija; Assisi aktar minn Cassia. Lanciano fejn seħħ il-miraklu Ewkaristiku wkoll huwa aċċessibbli minn Ruma. Loreto tista’ tkun żjara ta’ ġurnata meta wieħed ikun fil-kapitali Taljana. Irrid insemmi Pompei f’Napli. Hawn ukoll wieħed minn Ruma jista’ jasal fih faċilment billi jinżel bil-ferrovija sa Napli u minn hemm jaqbad ferrovija oħra. Ma nistax nagħlaq bla ma nsemmi qaddis ieħor Taljan li sar jiġbed lejh bosta pellegrini: Padre Piju. Dan twieled Pietralcina u għex f’San Giovanni Rotondo. Ma humiex żewġ postijiet wisq qrib u l-aħjar wieħed jippjana jumejn għalihom għax f’jum wieħed diffiċli jintlaħqu t-tnejn li huma.

Illum dorna dawara ma’ xi postijiet li fihom isiru pellegrinaġġi, postijiet popolari magħna l-Maltin, postijiet li ta’ min wieħed iżurhom.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 28 ta' Lulju 2018

Il-ħolqien ta’ Adam

Għalina l-Maltin il-belt ta’ Ruma hija l-ewwel għatba lejn il-kumplament tad-dinja. Inħossuna bħal obbligati li tal-inqas darba f’ħajjitna mmorru nżuru lil din il-belt meraviljuża, belt li tiġbor fiha eluf ta’ snin ta’ storja, belt li jkun hemm min jivjaġġa eluf ta’ kilometri biex iżurha, hemm min imur min-naħa l-oħra tad-dinja biex jara x’toffri din il-belt hekk imsejħa “Eterna”. Għalina Ruma hija waħda mill-eqreb destinazzjonijiet li nistgħu nżuru; titjira ta’ siegħa u minn din id-daqsxejn ta’ ġżira nispiċċaw fil-belt li hija r-reġina tal-arti tal-istorja u tal-kultura.

Ladarna nkunu Ruma naraw il-Papa! Hekk ngħidu aħna l-Maltin u tassew huwa hekk għaliex bosta Maltin iżuru Pjazza San Pietru nhar ta’ Ħadd għall-Angelus tal-Papa ladarba jkunu hemm, imma Ruma mhux il-Papa biss hemm x’tara, hemm ħafna aktar minn hekk u kull min iżur din il-belt ma jibqax lura milli jara kemm jista’ minn dak li nsibu fil-belt kapitali Taljana.

Mużew

Ruma fiha nnifisha hija mużew u kull pass li tagħmel tkun qed tagħmlu fuq art mimlija storja, imma barra minn dan kollu, din il-belt toffri għadd kbir ta’ mużewijiet li fihom insibu bosta opri ta’ arti jew ħwejjeġ ta’ storja. Wieħed mill-aktar mużewijiet imfittxijin mit-turisti huwa dak tal-Vatikan. Biex ngħidu s-sewwa hawn insibu għadd ta’ mużewijiet magħqudin flimkien u għalhekk nistgħu insejħulhom il-mużewijiet tal-Vatikan u mhux il-mużew! Meta wieħed iżur dan il-post iżur ukoll il-kappella famuża mad-dinja kollha magħrufa bħala l-Kappella Sistina.

Il-Kappella Sistina. Inbniet bejn l-1475 u l-1481 fi żmien il-Papa Sistu IV (1471 – 1484). Fil-fatt isimha  ħaditu minn isem il-Papa li fi żmienu nbniet. Hija kappella magħrufa mad-dinja kollha kemm għax fiha jsiru l-konklavi għall-għażla tal-Papa kif ukoll għax fiha nsibu xi wħud mill-opri tal-arti l-aktar sbieħ. L-affreski li nsibu hawnhekk jitqiesu bħala teoloġija mpittra, imsejħa bosta drabi il-Bibbja tal-foqra. Biex titpitter din il-bibbja tal-foqra intgħażelu l-aħjar artisti tal-epoka fosthom Michelangelo (1475 -1564). Sewwasew fin-nofs tas-saqaf insibu l-pittura tal-ħolqien ta’ Adam, pittura magħrufa mad-dinja kollha u li fiha bosta x’wieħed jgħid fuqha.

Il-moħħ

L-isfond juri bħal moħħ

Il-pittura tal-ħolqien ta’ Adam hija maqsuma f’żewġ partijiet, fuq naħa nsibu lill-Missier Etern fuq sfond ħamrani skur u fuq in-naħa l-oħra nsibu lill-Adam fuq blata. Is-sebgħa l-werrej tal-id il-leminija ta’ Alla qiegħed kważi jmiss mas-sebgħa l-werrej tal-id xellugija ta’ Adam, sinjal li se jingaħta l-ħajja. L-id ix-xellugija ta’ Alla qegħda sserraħ fuq persuna li bosta jsostnu li tirrappreżenta is-Sapjenza, jew aħjar l-Għerf ta’ Alla l-Ħallieq. Jidhru għadd ta’ persuni oħra, donnhom anġli li bħal qed idawru dawra mejt lill-Ħallieq.

Jekk wieħed jifli sewwa l-isfod ta’ din il-parti jinduna li l-forma ħamra skura li nsibu wara din ix-xena għandha forma ta’ moħħ uman. Hemm min isostni li Michelangelo ried juri li Alla ħalaq kollox bl-għerf u li l-akbar opra tal-għerf tiegħu kien il-ħolqien tal-bniedem, ippersonifikat f’Adam. Xejn ma hu ddokumentat dwar dan il-ħsieb, imma min jgħid hekk ma nistgħux inlumuh li jaħseb din il-ħaġa għaliex Alla huwa l-moħħ li jaħlaq.

Il-blata ta’ Adam

Il-blata ta' Adam

Il-figura ta’ Adam tidher mixħutha fuq blata. Xejn speċjali nistħajjilkom tgħidu; hija ħaġa minn għawl id-dinja li persuna titpinġa fuq blata. Imma l-blata li fuqha jidher impitter Adam hija blata partikolari, hija blata li teżisti tassew.

Għal xi żmien missier Michelangelo kien jgħix ġo dar fir-raħal imsejjaħ Chiusi Della Verna, fit-Toskana, sewwasew fil-provinċja ta’ Arezzo. Quddiem din id-dar hemm il-blata li hija mpittra taħt Adam fil-Kappella Sistina. Anke fl-isfond jidher dak li kien jidher u għadu jidher sal-lum, mid-dar ta’ missier l-artist il-muntajna La Verna, il-post fejn San Franġisk ta’ Assisi rċieva l-pjagi. Michaelangelo ma tant huwa magħruf għall-paesaġġi imma l-isfond ta’ Adam f’din l-opra tal-arti huwa tabilħaqq ċar li wieħed jistħajjel li l-artist kien fuq il-post meta kien qiegħed ipitter. Ovvajment nafu li dan ma seta jkun qatt għaliex l-affresk sar fil-post, iżda l-memorja ta’ Michelangelo f’dar missieru u dak li kien jara minn quddiem id-dar jew forsi minn xi tieqa, baqgħu mwaħħlin f’moħħu bid-detallji kollha. Hemm xi każi oħra fejn dan l-istess artist pinġa xena li kien familjari magħha bħala sfond imma llum nibqgħu fuq din l-opra biss.

Illum il-post fejn tinsab din il-blata sar magħruf bħala La Roccia di Adamo, il-blata ta’ Adam u bosta turisti saru jżuru din id-daqxejn ta’ blata. Biex ngħidu d-dritt dak li jkun ma joqgħodx imur biex jara l-blata, imma billi ftit kilometri bogħod hemm il-bażilika ta’ La Verna, post imfittex għall-pellegrianġġi, bosta japprofittaw ruħhom u jżuru din il-blata wkoll.

Jekk tkun ’l hemm titħajjar tmur taraha din il-blata?

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 21 ta' Lulju 2018

Il-knisja u Strada Rjali

Bl-isem ta’ dan l-artiklu ma rridx nirreferi għal xi waħda mill-knejjes li nsibu fi Triq ir-Repubblika il-Belt, triq li bosta minna għadna nsejħulha Strada Rjali u lanqas għandi f’moħħi xi knisja minn ta’ Strada Rjali l-Ħamrun. Ħsiebi llum mar fuq kwalunkwe knisja, tkun liema tkun imma fejn in-nies jinsew li jkunu f’post qaddis u jaħsbu li qegħdin f’nofs ta’ triq, Strada Rjali fejn kultant tiltaqa’ ma’ min tkun ilek ma tara.

Diskors u skiet

Bla dubju ta’ xejn il-knisja ma hijiex il-post fejn wieħed jgħid kelma ma’ sieħbu. Min irid jgħid kelma jista’ jmur barra jew f’xi ħanut jieħu kafè u jgħid li jrid u kemm irid. Imbagħad tiskanta kif ġieli tmur quddiesa, aktarx ta’ xi tieġ jew xi funeral u l-assemblea ma tweġibx dak li lituġikament għandha twieġeb u tibqa’ b’ħalqha magħluq! Ovvjament dan huwa frott in-nuqqas ta’ frekwenza għall-quddies. Imma f’tieġ jew funeral dak li jkun jagħmel ikraħ jekk ma jmurx. Li ma tmurx quddies is-sena kollha ma jimpurtax imma f’funeral inħossuna nonqsu bil-kbir jekk ma nkunux preżenti, l-aktar jekk il-mejjet jew il-mejta jkun ħallielna xi ħaġa fit-testment! L-istess f’xi tieġ, jekk xi ħadd mill-għarajjes ikun jaħdem magħna jew ikun iben jew bint ta’ xi ħadd qribna, nagħmlu ikrah jekk ma jarawniex! Il-bqija ma nersqux ’l hemm għax Alla baħbuħ u ma jgħidilna xejn u jekk xi darba mmorru għax ma nistgħux nagħmlu ieħor nibqgħu b’ħalqna magħluq għax ma nafux inwieġbu.

Ġiri

Ħalli issa ngħid għalfejn qabbilt il-knisja ma’ Strada Rjali. Ġieli nzertajt inqaddees xi mkien fejn tibda tara nies telgħin fuq l-artal bla ma tun taf għalfejn, abbatini kbar li jivvintaw minn moħħom is-servizzi liturġiċi li bosta drabi jkunu għal kollox kontra dak li jitlob ir-ritwal. Min iħobb il-liturġija u jara dan il-ġiri fuq l-artal bla ma jrid jibda jaħseb li mhux fi knisja jkun mar iżda jkun qiegħed xi mkien ġewwa Strada Rjali fejn ma hemmx regola, fejn kollox jgħaddi, fejn kollox, jew kważi kollox huwa permess. Għandu jkun hemm aktar rispett lejn dan il-post. Naf li ħafna drabi dawn il-ħwejjeġ isiru bla ebda skop ta’ nuqqas iżda xorta jsiru minkejja li l-intenzjoni tkun tajba. Hemm bżonn aktar serjetà kemm bejn il-lajċi fil-knisja kif ukoll mal-abbatini jew il-ministranti kbar li jieħdu sehem fil-liturġija. Il-liturġija tagħmilha l-Knisja u mhux nivvintawha minn moħħna!

Fis-sajf

Issa li qegħdin fix-xhur sħan tas-sajf kulħadd ifittex rokna friska fil-knisja. Għad li hawn xi knejjes li għandhom l-arja kkondizzjonata, dawn huma waħdiet. Il-maġġoranza tal-knejjes jużaw il-fannijiet. Iżda hawn min għal xi raġuni ma jistax joqgħod għar-riħ tal-fan u għalhekk tajjeb ikun hemm parti f’kull knisja li ma jkolliex fanijiet fiha. Dawk li jistgħu joqgħodu għar-riħ għandhom iħallu din il-parti għal dawk li r-riħ idejjaqhom jew jagħmlilhom il-ħsara. Ma għandniex postijiet fissi fil-knisja, jekk is-soltu npoġġu f’post ma għandniex noħduha bi kbira biex inċeduh lil ħaddieħor u nsibu post ieħor. Illum l-ebda knisja ma għadha tkun imballata bin-nies b’mod li dak li jkun mhux ser isib post fejn joqgħod bilqegħda.

Dawn huma ftit ħsibijiet li ta’ min jaħseb ftit fuqhom u jekk wieħed jagħmilhom jipprova jevitahom għax il-knisja hija post sagru u mhux Strada Rjali!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'Il-Mument - 15 ta' Lulju 2018

Il-Katidral Anglikan ta’ San Pawl

Meta wieħed iħares lejn il-Belt Valletta min-naħa tal-port ta’ Marsamxett jilmaħ kampnar li bosta drabi dawk li ma jkunux midħla ta’ pajjiżna, u forsi anke minn xi Maltin ukoll, jaħsbu li huwa parti mill-bini tal-knisja bil-koppla kbira li tidher qrib, il-bażilika tal-Madonna tal-Karmnu li tinsab qrib. Min ikun jaf jew min hu midħla tal-kapitali tagħna, jgħidlek mill-ewwel li dawn huma żewġ strutturi jew binjiet differenti minn xulxin, mifrudin minn xulxin. Mhux biss huma żewġ binjiet differenti iżda minkejja li huma żewġ knejjes, huma ta’ denominazzjonijiet differenti. Il-kampnar li qed insemmu huwa tal-katidral Anglikan iddedikat lil San Pawl.

Ftit storja

It-tqegħid tal-ewwel ġebla

Bejn tmien is-sena 1838 u l-ewwel xhur tas-sena ta’ wara, ir-Reġina Adelaide ġiet f’pajjiżna. Hija kienet romlot f’Ġunju tas-sena 1837. Ir-Re Guliermu IV miet wara kważi seba’ snin ta’ renju u għalhekk fuq it-tron tal-monarkija Brittanika issa kienet telgħet ir-Reġina Victoria.  F’dik ix-xitwa li għaddiet fostna Adelaide, indunat li f’pajjiżna minkejja li kien hawn preżenza kbira ta’ Kristjani Anglikani, post fejn jiltaqgħu sewwa ma kellhomx. Ma ninsewx li Malta ma kinitx ilha wisq li għaddiet taħt il-ħakma tal-Kuruna Ngliża. L-Anglikani kienu jiltaqgħu biex jipprattiakw il-kult liturġiku u reliġjuż tagħhom f’kamra ġewwa l-palazz tal-Gran Mastru iżda din kienet żgħira wisq biex tilqa’ n-numru ta’ Anglikani li kien hawn f’Malta. Għalhekk din ir-Reġina waħħlet f’rasha li tibni knisja ġdida għal din il-komunità.

Fis-snin 50

Il-post magħżul biex tinbena din il-knisja kien flok il-Berġa ta’ Alemanja. Mingħajr ma nikkummenta xejn, nonqos jekk ma ngħidx li din kienet il-Berġa tal-Kavallieri ta’ lingwa Ġermaniża. Kienet ukoll il-berġa waħdanija li twaqqgħet biex minflokha jinbena xi bini ieħor. Il-bereġ l-oħra li llum ma għadniex nistgħu narawhom ma twaqqgħux bi skop ta’ bini ieħor iżda waqgħu matul it-tieni gwerra dinjija.

Il-bini ta’ dan il-katidral beda bla telf taà żmien u fl-20 ta’ Marzu tas-sena 1839 ir-Reġina Adelaide stess poġġiet l-ewwel ġebla ta’ din il-binja ġdida. Il-pjanti u x-xogħol tal-bini ta’ dan il-katidral Anglikan sar bejn l-arkitetti William Scamp u Richard Lankasheer. Ix-xogħol tal-bini ma tawwalx wisq tant li fl-1 ta’ Novembru tas-sena 1844 dan il-katidral kien lest u saret il-konsagrazzjoni tiegħu. Ġie ddedikat lil San Pawl kif kien jixraq fi gżira li taf it-twemmin fi Kristu lilu.

Struttura

Minn barra

Il-faċċata tal-katidral tippreżenta sitt kolonni fuq stil Joniku li jżommu fontispiżju fuqhom. Taħt il-fontispizju insibu l-kitba li tfakkar il-moħħ wara dan il-katidral. Din tgħid: D.O.M. Ecclessiam Hanc Collegiatam Adelaida Regina Grato Animo Dicavit MDCCCXLIV. Fuq ġewwa nsibu knisja arjuża b’kolonni b’kapitelli ta’ stil Korint. L-istruttura toffri ambjent perfett għal-liturġija, ħaġa li l-Anglikani jagħtu każ ħafna.

Il-kampnar waħdieni tal-katidral insibuh fuq wara tal-knisja. Dan minn meta nbena kien sar landmark tal-Belt Valletta u qabel ma nbniet il-Bażilika tal-Madonna tal-Karmnu, kien jidher aktar mil-lum  bħala punt mill-għola fil-Belt.

Opri

Minn ġewwa

Il-knejjes Anglikani huma differenti minn dawk ta’ rit Ruman. Huma aktarx iktar sempliċi fl-opri artistiċi għad li fl-istruttura jistgħu jħabbtuha ma’ kull knisja oħra. Fil-katiral Anglikan ta’ Malta nsibu l-orgni ta’ preġju notevoli. Jingħad li dan kien fil-katidral ta’ Chester ġewwa l-Ingilterra u li meta l-kompożitur Ġermaniż George Frederick Hendel fl-1742 kien sejjer Dublin biex jesegwixxi l-ewwel darba l-oratorju tiegħu bl-isem “Messiah”, meta kien Chester daqq dan l-orgni, anzi hemm min jemmen li fuqu għamel l-aħħar provi ta’ dan l-Oratorju famuż. Fuq l-artal maġġur insibu pittura ta’ Alfred Edward Chalon bl-isem Ecce Homo.

Sewwasew Pro-katidral

Sa issa sejjaħt lil dan il-bini bħala katidral imma fil-verità huwa jissejjaħ pro-katidral.  Pro-katidral hija bejn wieħed u ieħor bħal Kon-katidral. Sewwasew din il-knisja ma tkunx katidralmiżda tkun isservi daqslikieku katidral. Dan huwa l-każ tal-katidral ta’ San Pawl fil-Belt tagħna. Pro-katidrali jeżistu mhux biss f’Malta imma nsibuhom imxerrdin mad-dinja kollha, ovvjament fejn hemm it-twemmin Kristjan.  Allura nistħajjilkom tistaqsu: il-katidral propju fejn hu? Id-djoċesi li tagħha jagħmel parti il-katidral Anglikan ta’ pajjiżna hija dik li tissejjaħ id-Djoċesi tal-Ewropa jew aħjar id-Djoċesi ta’ Ġibilta fl-Ewropa. Din tinfirex mal-Ewropa kollha, tinkludi l-Marokk u t-Turkija kif ukoll il-pajjiżi tal-Eks Unjoni Sovjetika. Il-katidal prinċipali huwa dak tat-Trinità Qaddisa ġewwa Ġibilta u miegħu hemm żewġ pro-katidrali, dak ta’ Malta u ieħor ġewwa Brussell il-Belġju li huwa ddedikat ukoll lit-Trintià.

Illum dorna ftit ma’ dan il-bini li aktarx ma tanx aħna familjari miegħu minħabba li ma huwiex knisja tar-rit Ruman. Madanakollu huwa bini li ta’ min iżuru xi darba, ovvajment mhux waqt il-ħin li jkun għaddej xi servizz liturġiku.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 14 ta' Lulju 2018