Mhux Fil-ħlewwa ta’ Mejju biss!

Għadna kif bdejna dan ix-xaħar li bosta jqisuh bħala wieħed mill-isbaħ xhur tas-sena. Ngħid għalija nħobbu ħafna dan ix-xahar, mhux biss għax twelidt fih imma għax huwa axhar li la jħallik itterter bil-ksieħ u lanqas joqtlok bis-sħana, għalkemm għandu ħabta jagħmel jiem b’riħ qawwi.

Xahar Marjan

Ix-xahar ta’ Mejju huwa meqjum mal-Insara kollha bħala x-xahar tal-Madonna. Żmien ilu kull xahar kien marbut ma’ xi qaddis u minkejja li Lulju, Awwissu u Ottubru wkoll kienu assoċjati mal-Madonna, taħt it-titli tal-Karmnu, Santa Marija u tar-Rużarju, Mejju kien iddedikat għal Madonna taħt l-ebda titlu. Tassew li Madonna waħda hawn, imma aħna l-bnedmin noħolqu titli fuq titli u festi fuq festi, insomma. Biex ngħidu d-dritt kull jum tal-ġimgħa kellu xi qaddis għalih. Qed nitkellem għal żmien il-bużnanna tiegħi, li minkejja li twieldet lejn tmiem is-seklu XIX, meta l-edukazzjoni ma kinitx obbligatorja u meta l-mara xogħolha kien mill-għatba ’l ġewwa, xorta kienet taf taqra u tikteb.

Il-Poeta Nazzjonali ta’ art twelidna kiteb innu lill-Madonna li magħha propju huwa marbut dan ix-xahar. Bla dubju tafu li qed nirreferi għall-innu li jġib l-isem “Fil-ħlewwa ta’ Mejju”. Dan l-innu jfakkarni fi ċkuniti, meta kont għadni mmur l-iskola primarja u ta’ kull filgħodu qabel nibdew il-lezzjonijiet konna niltaqgħu l-iskola kollha fil-bitħa, bl-għalliem fuq quddiem u bl-istudenti tnejn tnejn warajh iħarsu kollha lejn is-surmast. Din konna nsejħulha l-assembly. Ta’ kuljum konna ngħidu t-talba u nkantaw l-innu ta’ filgħodu imma fix-xahar ta’ Mejju konna nkantaw ukoll silta minn dan l-innu. Wara s-surmast kien isellmilna billi jgħidilna “Good Morning” u aħna nweġbuh bl-istess tislima u mmorru  klassi wara klassi biex nibdew il-lezzjonijiet. Illum mhux biss ma jitkantawx innijiet filgħodu imma niddubita kemm għadu jsir l-assembly fl-iskejjel!

L-awtur

Tajjeb ngħidu xi ħaġa ħafifa dwar l-awtur ta’ dawn iż-żewġ innijet li għadni kemm semmejt. Inċidentalment huwa l-istess wieħed, Dun Karm Psaila, li diġa rriferejt għalih bħala l-Poeta Nazzjonali tagħna. Billi kien saċerdot kelli sens ta’ devozzjoni kbira anke f’kitbietu. Ħaġa li meta kbirt dejjem impressjonatni hija li fl-innu lill-Madonna huwa jsejjaħilha bħala “L-omm ta’ min ħalqek”. Personalment dan il-kliem jisboq bil-wisq dak li sejħilha Dante Aleghieri fid-Divina Commedia:  “Vergine Madre, figlia del tuo figlio” – Omm verġni, bint l-iben tiegħek. (Paradiso Canto XXXIII Vers I) Ma rridx nipparaguna jew niżen lil dawn iż-żewġ poeti kbar għax il-paraguni għodjużi jgħidu, imma rrid nuri li l-Poeta Nazzjonali tagħna kellu sens spiritwali għoli bħalma kellu wkoll il-Poeta Nazzjonali Taljan.

Intant, Dun Karm kien ukoll l-awtur ta’ bosta inijiet reliġjużi oħra. Bosta drabi dan kien jikteb il-versi u s-Surmast Giuseppe Caruana kien jikkomponi l-mużika. Hekk ġara fiż-żewġ innijet li semmejt diġa kif ukoll fl-Innu ta’ Filgħaxija, Tina l-Ħlewwa u Nadurawk ja Ħobż tas-Sema fost oħrajn.

La qed insemmi dan l-innu, (Nadurawk ja Ħobż tas-sema) ngħid li dan inkiteb bit-Taljan bħala innu għall-Kungress Ewkaristiku Internazzjonali li kien sar f’Malta fis-sena 1913. Kien fl-1924 li dan l-innu nqaleb bil-Malti minn Dun Karm stess. Jiddispjaċini li bosta drabi smajtu jindaqq l-Italja minn xi baned u ħarist lejn il-partitura u la isem Dun Karm u lanqas isem is-Surmast Caruana ma kienu jidhru. Kien ikun hemm isem min jagħmel l-arranġament. 

Ma nistax ma nsemmix li Dun Karm kiteb l-Innu Malti, li ma kienx intenzjonat li jkun l-Innu Nazzjonali iżda innu għall-istudenti Maltin. Dan l-innu li nkiteb fl-1922 ma għandux il-mużika ta’ Caruana imma tas-Surmast Robert Samut.

Il poeta

Dun Karm ma kitibx biss innijet imma ħafna poeżiji. Għalija, waħda mill-isbaħ poeżiji tiegħu ġġib l-isem “Żjara lil Ġesù”, poeżija twila li ġieli kienet ukoll fis-sillabus tal-eżami tal-matrikola tal-Malti. Ma nafx għalfejn imma nħossni nissaħħar kull meta naqra din il-poeżija li silta minnha ridt li tiġi stampata fuq is-santa tal-mewt ta’ ommi, sewwasew dik is-silta fejn l-awtur isemmi lil ommu.

Il-bniedem

Ktibt fuq dak li kiteb dan il-poeta u ma ktibt xejn dwaru. Mhux sew!

Dun Karm Psaila twieled ġewwa Ħaż-Żebbuġ fl-1871. Daħal is-seminarju u kien ordnat saċerdot fl-1894. Wara li qaddes beda jgħallem fis-seminarju tal-Isqof. Għal xi żmien mar joqgħod fil-Belt Valletta u wara mar f’Tas-Sliema. Għamel żmien jaħdem fil-Bibljoteka Nazzjonali fejn aktar tħabbeb mal-kitba u l-poeżija. Kiseb bosta premjijiet jew unuri letterarji mhux biss lokali. Huwa miet fl-1961, eżatt ħamest ijiem qabel ma għalaq id-disgħin sena. Huwa jinsab midfun f’kappella ġewwa ċ-Ċimiterju Qalb ta’ Ġesù f’raħal twelidu. Fil-Furjana, qrib il-munument tal-gwerra nsibu l-monument ta’ Dun Karm Psaila.

U żgur li mhux Fil-Ħlewwa ta’ Mejju biss kiteb Dun Karm!

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 2 ta' Mejju 2020