Ġunju jġib il-festi

Ix-xahar li fih jibda s-sajf, ix-xahar li miegħu jaslu wkoll il-festi tagħna

Kull meta joqrob is-sitt xahar tas-sena bla ma rrid nibda naħseb fuq il-festi tal-bliet u l-irħula tagħna, festi li tista’ tgħid jibdew f’dan ix-xahar. Kull sena nikteb dwarhom u qatt ma nirrepeti dak li nkun għidt qabel għax dan huwa suġġett li tant huwa vast li qatt ma tista’ tkun ktibt kollox dwaru. Dan l-aħħar qrajt li membru parlamentari Malti propona li l-festi tagħna jitqiesu bħala wirt tal-umanità mill-UNESCO. Qgħadt naħseb ftit u quddiemi bdejt inqabbel kif kienu l-festi ta’ tfuliti fi tmiem is-snin 70 u dawk tal-lum, u wasalt għal ħafna konklużjonijiet fosthom dawn li se naqsam magħkom illum.

L-aqwa avveniment tas-sena

Il-festa tar-raħal qabel kienet dik l-okkażjoni fejn wieħed iżanżan xi tibdila ġdida, xi żarbun ġdid. Kienet okkażjoni fejn it-tfajla idaħħal lin-namrat id-dar biex jiltaqa’ ma’ tad-dar. Kien jum li bħall-festi tal-Milied jew tal-Għid, tiġbor flimkien il-familja kollha għall-ikla ta’ nhar il-festa. Kienet okkażjoni fejn il-qraba u l-ħbieb li joqgħodu barra mill-belt jew raħal jiġu mistiedna d-dar u qabel ma jitilqu konna nistednuhom jiġu joqgħodu minkejja li konna nkunu nafu li trid tiġi festa oħra biex jerġgħu jirfsu l-għatba ta’ darna. L-emigranti wkoll, kemm-il darba kienu jiġu jżuru pajjiżhom, kienu jaraw li jkunu Malta għall-festa. Insomma l-festa kienet l-aqwa avveniment tas-sena, kienet skuża biex naraw lil xulxin. Illum ma hemmx bżonn nistennew il-festa biex niltaqgħu. Il ħajja tbidlet u biddlet magħha id-drawwiet tagħna, imma l-festi minkejja li nbidlu, ma spiċċawx kif kien hemm min bassar.

Tbassir li mar żmerċ

L-antropologu Jeremy Boissevain fl-1965 fil-ktieb tiegħu Saints and Fireworks: Religion and Politics in Rural Malta, kien bassar li l-festi Maltin ma kellhomx wisq ħajja. L-antropoloġi ma humiex allat u jiżbaljaw ukoll. Boissevain żbalja bil-kbir fit-tbassir tiegħu għax mhux talli l-festi ma mietux imma kibru u żdiedu. Fejn kienet issir festa esterna ta’ tlett ijiem saret issir tul il-ġimgħa kollha, żdiedu l-marċi, żdied l-armar u żdied kollox tant li kultant spiċċajna fl-esagerazzjonijiet u nsejna li fl-aħħar mill-aħħar dawn huma festi f’ġieħ il-qaddis jew qaddisa u jsiru biex nifirħu bihom.

Sehem kulħadd

Il-festa tagħna llum issir bis-sehem ta’ kulħadd. Mhux hekk kien 40 sena ilu. Lanqas timmaġina li mara tkun f’ kumitat. Fil-festa l-mara kien li tmur il-knisja tisma’ t-tridijiet u l-paniġieku filwaqt li għal nhar il-festa f’nofsinhar tlesti ikla mill-aqwa għall-familja kollha. Illum differenti, illum ma għadx hemm mara jew raġel fil-festi.  Illum il-mara sabet postha mhux biss bħala bandista imma bosta għaqdiet tal-Banda għandhom fi ħdanhom fergħa għan-nisa li jaħdmu biex jiġbru fondi b’risq l-għaqda u jagħtu wkoll sehem fiż-żamma tal-każin. Mhux hekk biss imma llum insibu baned li għandhom mara bħala President. U aktar, qatt smajtu li hawn nisa jaħdmu n-nar? Jekk qatt ma smajtu qegħdin tisimgħu llum, iva hawn kmamar tan-nar li jaħdmu għall-festa li għandhom nisa mhux jiġbru l-flus għan-nar imma jmorru l-kamra tan-nar jaħdmu huma stess.

Bidliet

Il-festa Maltija f’ dawn l-aħħar deċennji evolviet u nbidlet. Il-qagħda soċjali tal-Maltin għenet biex dan seta’ jseħħ. Daħlet ukoll id-drawwa li xi jiem qabel tibda l-ġimgħa tal-festa ssir Lejla Maltija jew mill-parroċċa jew minn xi għaqda fil-parroċċa. Daħlet ukoll id-drawwa tad-disco, drawwa li hawn ħafna kontra tagħha għax isostnu li ma għandha x’ taqsam xejn mal-festi titulari ta’pajjiżna. Jien ma rridx ngħid li jiena favur id-disco fil-ġimgħa tal-festa imma dan huwa fenomenu tal-evoluzzjoni tal-festi Maltin. Il-modernità ma tistax twaqqafha, imma tista’ tikkontrollaha! Il-ħażin huwa meta bl-attivitajiet kollha li jsiru jiġi traskurat l-għan ewlieni li għalih issir il-festa.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 7 ta' Ġunju 2014